Morgunblaðið - 28.09.1961, Blaðsíða 12

12
MORGVNBL AÐIÐ
Fimmtudagur 28. sept. 1961
iittMáfrifr
CTtgefandi: H.f Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: 'Vðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 3.00 eintakið.
AFLEIÐINGAR VERÐLAGSHAFTA
¥jÆR öldur hefur nú nokk-
* uð lægt, sem hæst risu,
þegar ríkisstjórnin tók á-
kvörðxm sína um nokkra lin-
un verðlagshafta, sem legið
hafa eins og mara á allri
verzlun landsmanna.
Andstæðingar þessarar á-
kvörðunar gera sér ljóst, að
frá henni verður ekki hvik-
að, og fylgjendur hennar
gera sér sennilega ekki vonir
um, að þegar á næstimni geti
orðið að vænta nýrra skrefa
f þá átt að afnema allt verð-
lagseftirlit. Enda þótt nú
kunni að verða nokkurt hlé,
er þó fullvíst, að baráttu
þeirra, sem trúa því, að
frjáls samkeppni sé þjóðar-
heildinni til mestrar hag-
sældar, mun ekki linna fyrr
«i verðlagseftirlit hefur ver-
ið afnumið með öllu.
<Hvers vegna afnema verð-
lagseftirlitið, tryggir það
ekki neytendum einmitt
lægst vöruverð? kunna ein-
hverjir að spyrja.
Svarið við þessari spum-
ingu er afdráttarlaust neit-
andi. Það hefur þvert á móti
verið höfuðávirðing verð-
Iagshaftanna hér á undan-
förnum árum, að þau hafa
miklu frekar haldið verðlag-
inu uppi. Ástæðan er sú, að
þegar álagningin er ákveð-
in sem tiltekin hámarks-
prósenta getur það orðið inn
flytjandanum mikil freist-
ing að kaupa sem dýrast inn,
því að þess dýrari, sem var-
an er þeim mun hærri verð-
ur álagningin að krónutölu
og hagnaður hans meiri.
Auk þess, sem verðlags-
ákvæði geta þannig valdið
hærra vöruverði, geta þau
beinlínis valdið stöðvun eða
samdrætti á framleiðslu og
innflutningi ákveðinna vöru-
tegunda.
í fyrsta lagi getur þetta
gerzt ,ef hið ákveðna há-
marksverð svarar ekki til
framleiðslu- eða innflutn-
ingskostnaðarins. Og í öðru
lagi geta verðlagsákvæði
haft þessi óheppilegu áhrif,
ef í ljós kemur, að fram-
leiðsla eða innflutningur ann
arra vörutegunda, sem ann-
að hvort eru alls ekki háðar
verðlagsákvæðum, eða þá
ekki eins ströngum, er arð-
Vænlegri. Þannig geta verð-
lagshömlur jafnvel leitt til
skorts á nauðsynlegum vöru-
tegundum.
Afleiðingum vöruskorts
ætti' ekki að þurfa að lýsa
fyrir íslendingum' Allir þeir,
sem komnir eru til fullorð-
insára kannast við biðraðir,
skömmtun, svartamarkaðs-
brask og bakdyraverzlun.
Þegar slíkt ástand ríkir er
verðlaginu að vísu haldið
niðri í orði kveðnu, en í-raun
inni kemur umstangið og
aukakostnaðurinn við útveg-
un vörunnar harðar niður á
almenningi en nokkru hærri
álagning mundi gera.
Enginn neitar því, að
nauðsynlegt getur verið að
leiða í gildi allströng verð-
lagsákvæði, þegar óeðlilegt
ástand ríkir í þjóðfélaginu,
eins og t. d. á styrjaldar-
tímum. En það er mikill
munur á afstöðu þeirra, sem
viðurkenna verðlagshömlur
sem neyðarúrræði, og hinna,
sem telja þau alltaf eiga við.
Það verður ekki séð, að nú
séu fyrir hendi nein þau
skilyrði, sem réttlætt geta
þær verðlagshömlur, sem enn
eru í gildi. Það er tvímæla-
laust í þágu alls almenn-
ings, að þeim verði aflétt,
og ber að vinna að því, að
það verði ekki látið dragast
lengur en góðu hófu gegnir.
HRINGSNÚNING-
UR TÍMANS
Tl/|eðan kaupdeilurnar í sum
ar stóðu sem hæst, var
það eitt höfuðágreiningsefni
Morgunblaðsins og Tímans,
hvort þjóðarframleiðsla okk-
ar hefði vaxið svo mikið á
xmdanförnum árum, að hún
gæti staðið undir þeim kaup-
hækkunarkröfum, sem þá
voru bornar fram.
Morgunblaðið birti í þeim
umræðum upplýsingar byggð
ar á rannsóknum Fram-
kvsémdabanka íslands, sem
sýndu, að vöxtur þjóðar-
framleiðelunnar á því tíma-
bili, sem um var deilt, hafði
verið miklu hægari en svo,
að atvinnuvegirnir fengju
staðið undir meiriháttar kaup
hækkunum.
Tíminn birti hins vegar
hverja greinina eftir aðra
um gífurlegan vöxt þjóðar-
framleiðslunnar, sem átti að
sanna, að atvinnuvegirnir
gætu hæglega risið undir
kauphækkunum á eigin spýt-
ur. í krafti þessara órök-
studdu fullyrðinga og með
misbeitingu á samtökum al-
mennings, samvinnuhreyfing
unni og verkalýðshreyfing-
unni, knúðu framsóknar-
menn og kommúnistar svo
fram stórfelldar kauphækk-
anir og felldu þar með gengi
íslenzku krónunnar.
Um helgina gerðust svo
Leiðtograr Brazzaville samtakanna. Frá vinstri: Ahmadou Ahijo
(Cameroun), Leon M’Ba (Gabon), Hubert Maga (Dahomey)
og fyrir ofan hann efst í tröppunum Philibert Tsiranana (Mada-
gaskar), Moktar Ould Daddah (Mauritania), Fulbert Youlou
ábóti (Kongó), Maurice Yameogo (Efri Volta), Francois Tombal-
baye (Chad), efst í tröppunum Mamadou Dia (Forsætisráðherra
Senegal), neðst við hlið Youlou er Houpouet Boigny (Fílabeins-
ströndin), Hamani Diori (Niger), Leopold Senghor (Senegal)
og yzt til hægri David Dacko (Miðafríku Lýðveldið).
Samvinna í Afríku
DAG nokkurn í júní með-
an hann dvaldi í Banda-
ríkjunum, sagði Fulbert
Youlou ábóti, forseti
Kongólýðveldisins (Brazza
ville Kongó) við frétta-
menn:
— Það er eitt, sem ég
ekki skil fyllilega. Þið lát-
ið mikið með þá stjórn-
málamenn Afríku og Asíu
ríkjanna, sem gagnrýna
ykkur og eru góðir vinir
Moskvu og Peking. En
þið takið ekkert tillit til
okkar hinna, sem hafa
sannað að við erum vinir
ykkar og að þið getið reitt
ykkur á okkur.
Og þetta er því miður rétt.
Þegar Nasser, Nkrumah,
Sekou Toure og aðrir svo-
nefndir hlutleysingjar halda
ráðstefnu í Accra eða Casa-
blanca, streyma þangað frétta
menn frá öllum löndum og þá
er skrifuð síða eftir síðu um
ráðstefnu, sem ekkert leiðir
af sér nema að þar eru fluttar
háróma áróðursræður þar sem
talað er um nýlendustefnur og
heimsvaldastefnur. En þegar
leiðtogar Brazzaville sanftak-
anna halda ráðstefnu er lítið
um það rætt í blöðunum.
Áhugaleysið á Brazzaville
samtökunum er það mikið að
fæstir vita hvað lönd eru að-
ilar að þeim, svo bezt er að
rifja það upp.
22 MILLJÓNIR
f Brazzaville samtökunum
eru:
Madagaskar (4% anilljón
íbúar), Mauretania (500.000
íbúar), Senegal (rúmlega 1
milljón íbúar). Fílabeins-
ströndin (2,2 milljón íbúar),
Efri Volta (um 3 millj. íb.),
Dahomey (IV2 millj. íb.).
Niger (2% millj. ib.), Camer-
oun (3% millj. íb.), Brazza-
ville Kongó (700.000 íb.),
Gabon (um 400.000 íb.). Mið-
afríku Lýðveldið (um 1 millj.
íb.) og Chad (2% millj. íb.).
Það er að segja, þarna búa
samtals um 22 milljónir.
Ástæðan fyrir því hve litið
þau merku tíðindi, að Tím-
inn hringsnýst í umræðun-
um um vöxt þjóðarfram-
leiðslunnar. Nú eru röksemd
irnar fyrir verkfallsbarátt-
unni gleymdar, en hins veg-
ar eru framsóknarmenn orðn
ir uppiskroppa með árásar-
efni á ríkisstjórnina, og þá
er gripið til að halda því
fram, að hér hafi að undan-
förnu „orðið minni fram-
leiðsluaukning en í nokkru
öðru landi Vestur-Evrópu“.
Hringsnúningurinn er því
algjör: í sumar var vöxtur
þjóðarframleiðslunnar svo
mikill að áliti framsóknar-
manna, að hann átti hæg-
lega að geta risið undir 13—
19% kauphækkunum; 3
mánuðum síðar er vöxtur
þjóðarframleiðslunnar orðinn
hér minnstur í gjörvallri V-
Evrópu. Skammt er öfganna
á milli.
Þó að Tíminn ýki að vísu
síðari fullyrðingu sína ekki
síður en þá fyrri, felst þó í
henni ótvíráð játning á því,
að kauphækkanirnar, sem
framsóknarmenn og komm-
únistar stóðu að í sumar
voru langt umfram það, sem
vöxtur þjóðarframleiðslunn-
ar leyfði og ' voru þannig
bein skemmdarverk gegn
efnahagslífi landsins.
tökin er að miklu leyti sú að
þar þekkja menn ekki áróður
er getið um Brazzaville sam-
og skilja ekki þýðingu blað-
anna. Og þar við bætist svo
starfsaðferð þjóðleiðtoganna í
þessum 12 ríkjum.
ÁRANGURSRÍKIR
FUNDIR
Þegar til dæmis ráðstefna
er haldin í Accna, er aðalefni
þeirra ræður, sem fluttar eru
opinberlega. En þegar hinir
,,12“ hittast eru fundirnir hins
vegar haldnir fyrir luktum
dyrum. Áður en þjóðarleiðtog
arnir hittast hafa sérfræðing-
ar þeirra rætt vandamál þau,
sem eru á dagskrá, og gefið
leiðtogunum skýrslur. Og úr
því að á fundum leiðtoganna
eru ekki aðrir viðstaddir en
þeir sjálfir, geta þeir unnið
án þess að taka tillit til áróð-
urs og geta vandlega og í næði
kynnt sér þessar skýrslur.
Árangurinn af þessari starfs
aðferð, sem notuð hefur verið
á öllum fundum hinna .,12“
(fyrir ári í Abidjan höfuðborg
Fílabeinsstrandarinnar, í des-
ember í Brazzaville, í marz í
Yaounde höfuðborg Camer-
oun og nú nýlega í Tanana-
rive, höfuðborg Madagaskar),
er einnig sá að allir hafa fund-
irnir borið jákvæðan árangur.i
NÁIN SAMVINNA
Áður en Tananarive ráð-
stefnan var haldin höfðu þess-
ir 12 þjóðleiðtogar komið á
fót samtökum um fjárhags-
samvinnu og stofnað Air
Afrique, sem er sameiginlegt
flugfélag. Þar að auki höfðu
þeir undirbúið m^l þau, sem
afgreidd voru á Tananarive
ráðstefnunni, sem ekki var
1 neitt smáræði.
í höfúðborg Madagaskar
stofnuðu þeir bandalag, sem
nefnist l’Union Africaine et
Malgache, en tilgangur þess er
að koma á virku samstarfi á
sviði stjórnmála, utanríkis-
mála, fjármála, hernaðar,
dómsmála og menningarmála.
Á ráðstefnunni undirrituðu
leiðtogarnir 10 milliríkjasamn
inga, sem leiddu til þess að
þeir hafa nú raunverulega
sameiginlega utanríkisstefnu
og sameiginlega utanríkisþjón
ustu. í París og hjá Samein-
uðu þjóðunum í New York
hefur hvert land sitt sendiráð,
en í öðrum löndum munu rík-
in hú koma sér upp sameigin-
legum sendiráðum.
Framhald á bls 14.