Morgunblaðið - 05.11.1961, Blaðsíða 12

12
MORG VNBL AÐlb
Sunnudagur 5. nóv. 1961

Cftgefandi: H.f Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm: A.ðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
I lausasölu kr. 3.00 eintakið.
AÐ LIFA EÐA DEYJA
T i f i kommúnistaflokkur
Sovétríkjanna! Lifi hinn
sigrandi sósíalismi!“
Hver er það sem hrópar
þetta gegnum gnýinn af her-
sprengjum Rússa? — Hann
heitir Guðmundur Vigfússon,
maðurinn, sem kommúnista-
deildin íslenzka sendi til
Moskvu til að tjá Krúsjeff
hollustu sína á hverju sem
ylti.
En hvað segja þá hin til-
vitnuðu orð þessa Moskvu-
kommúnista? Þau segja í
rauninni: Lifi helsprengjurn-
ar, lifi helrykið, lifi glæpa-
verkin, sem upplýst er að
framin hafi verið. Meira af
slíku, við munum styðja það.
„íslenzki verkalýðurinn
fagnar einlaeglega sókn yðar
að leiðum sósíalismans.
Félagar! Heill og hamingja
fylgi starfi yðar og baráttu,
sem hefur að markmiði fram
kvæmd fegurstu og stærstu
hugsjónar, sem mannleg
hugsun hefur af sér getið“.
Einnig þetta sagði sendi-
maður fimmtu herdeildar-
innar á íslandi: Heill og ham
ingja fylgi helsprengjunum.
Meiri morð í nafni hugsjón-
arinnar.
Á meðan sitja félagar
þessa manns í bæjarstjórn
Reykjavíkur og berjast um
á hæl og hnakka til að
hindra að ráðstafanir séu
gerðar til verndar ungmenn-
um, vegna hættu þeirrar,
sem stafar af ógnarsprengj-
unum, sem fagnað var með
áköfu lófataki austur í
Moskvu.
Guðmundur Vigfússon fæst
ekki til að svara því, hvort
hann hafi fagnað helsprengj-
unum, hvort hann hafi hróp-
að húrra, þegar hann var
upplýstur um það — sem
hann raunar vissi fyrir — að
hann hefði frá blautu barns-
beini þjónað einhverjum
mesta glæpamanni veraldar-
sögunnar, Jósef Stalin. En
þögn hans er hrópandi.
Það vita nú allir, að ein-
mitt þetta henti í Moskvu.
Ástæðan til þess að hann
svarar ekki er sú, að hann
gerði sig sekan um það að
klappa arftökufn Stalins lof í
lófa og þorir ekki að játa
það, þegar heim kemur. —
En er ekki tími til þess kom-
irm, að íslenzka þjóðin afmái
þann smánarblett að kjósa
slíka menn til áhrifastarfa í
islenzku þjóðlífi?
ER VERÖLDIN
FÁTÆKARI ?
rTngverskt skáld spyr í einu
^ ljóða sinna, sem fjallar
um dauða einræðisherra: Er
veröldin fátækari vegna horf
ins þrælsótta dagsins og
hinna hryllilegu nótta?
Og hann svarar: Nei. Ekk-
ert land verður fátækara við
fall einræðisherra. Það vita
engir betur en rithöfundarn-
ir, því að þeirra köllun er að
standa vörð um mannrétt-
indin, lokka fram þá fegurð
ljóðsins, sem getur leitt okk-
ur út úr myrkrinu. Af þeim
sökum eru bókmenntirnar
skæðasti óvinur einræðis. —
Þetta vissi Stalin. Á stjórn-
arárum hans var öll list í
Sovétríkjunum drepin í
dróma, bækur bannaðar, höf-
undar læstir inni í fangels-
uhíýTnargir drepnir. Við fall
hans hefur fátt breytzt. —
Staða rithöfundarins undir
ráðstjórn er hin sama, ótti
valdhafánna við bókmennt-
irnar óbreyttur. — Enginn
skrifar skáldsögu eins og
hann langar til, heldur eins
og stjórnin vill. Enginn seg-
ir það sem honum finnst,
heldur það sem honum á að
finnast. Öruggasta leiðin til
þess að vera nokkum veginn
óhultur er sú að hætta að
skrifa og snúa sér að stærð-
fræði. Skipulagið breytist
ekki, þótt einstaklingurinn
hverfi. Kommúnismi kallar á
einræði. Án milljónaherja, án
50 megalesta vetnissprengja
er það dauðadæmt.
Og svo krefjast valdhafarn
ir þess að rithöfundar séu í
nánari tengslum við lífið. —
Fúrtseva sagði á flokksþing-
inu, „að það væri slæmt, hve
margir rithöfundar byggju í
Moskvu. Þeir væru þá í svo
lausum tengslum við lífið“.
Og minni spámennirnir feta
í fótspor meistarans, þannig
sagði Sjolokov (ef taka má
Þjóðviljann sem heimild),
„að það sem á vantaði í sov-
ézkum bókmenntum 'sé nán-
ari þekking og tengsl rithöf-
undarins við lífið“.
Hvaða líf? Auðvitað komm
únisminn, því að annað líf
þekkja þeir ekki á þessum
jarðarskika. Sjolokov hefur
ríkan metnað til þess að
vera nefndur með stórskáld-
um. Hann skrifaði fyrir
Stalin á sínum tíma, nú skrif
ar hann fyrir Krúsjeff. Það
þykir mikill skáldskapur. —
Þegar Krúsjeff fór til Banda
ríkjanna í opinbera heim-
sókn, tók hann Sjolokov með
sér. Þegar Krúsjeff fór utan
á fund Allsherjarþingsins í
fyrra, tók hann Kadar með
sér. Ætli hann geti ekki líka
fjargviðyazt um lífið — mað-
urinn, sem stjórnaði dauðan-
um í Ungverjalandi? J
Lífseigasta dýr
veraldar
Berið virðingu fyrir
skjaldbokunum
SKJALBBÖKURNAR eru al-
gjörlega misheppnaðar fyrir
bardaga eða flótta. Heilabú
þeirra er ekiki upp á marga
fiska. Þær heyra sama og ekk-
ert og sjón þeirra er slæm.
Lyktartilfinningin er ekker að
státa af. Og þó, þær eru e. t. v.
bezt heppnuðu dýrin í sögu
heimsins.
Skjaldbökurnar eru elztar
allra hryggdýra. Þær voru hér
á jörðunni löngu undan hinum
ægilegu dinosaurum, og þær
hafa ekki breytzt mikið í 200
milljón ár. Dýr, sem halda sér
lifandi með hraða, slægð, styrk
eða næmum skilningarvitum,
hljóta að furða sig á, hvernig
skjaldbökurnar gera það.
SannleÍKurinn er sá, að þær
viðhalda lífinu með því að
gera ekkert. Ef skjaldbakan
skynjar hættu, er hún sam-
stundis komin innanhúss. Ein
algeng skjaldbökutegund get-
ur lokao sig svo fast í skildi
sínum, aö ekki einu sinnLhnífs
blað getur komist inn í sam-
skeytin.
Skjaldbökurnar eru marg-
breytilegar. Sumar verða
aldrei stærri en krónupening-
ur meðan aðrar, sem sveima
í hit.abeltishöfunum Og eru
kallaðar ieðurbök, geta náð
allt að % úr tonni í þyngd.
Til eru bæði land og sæskjald
bökur, og eru sæskjaldbökurn
ar straumlínulagaðri, en þær
geta ekki dregið fæturna inn.
Margar sögur eru til skjald-
bökurnar. Sumar eru sannar.
Sú fullyrðing, að skjaldbök-
urnar séu seinar í svifum, er
ekki rétt Sæskjaldbökur, þeg-
ar þær setja á fulla ferð, geta
synt hraðar en flest af okkur
geta hlaupið 100 metrana. Þær
hafa verið mældar syndandi
10 metra a sekúndu, en það
gerir nákvæmlega 10 sekúndur'
sléttar á 100 metrunum, eða
sama og heimsmetið er núna
í dag. Ef yður hefur verið
sagt, að skjaldbökurnar séu
mjög langiífar, þá er yður
óhætt að trúa því. Því venju-
leg lítil landskjaldbaka getur
náð 75 ára aldri. Risaskjald-
bakan í Galapagoseyjum, sem
kapteinn Cook gaf á sínum
tíma til Longa, eru nú
áiitin vera meira en 200 ára
gömul. En það er meira: Hún
hefur lifað af tvo skógarelda,,
þungt spark frá hesti og árekst
ur við vagn.
Undanfarin ár hafa sæ-
skjaldbökur verið mikið veidd
ar, og auk þess minnka stöð-
ugt þær strendur þar sem
skjaldbökurnar geta átt egg
sín í friði. Að þær skuli ekki
nú vera miklu sjaldgæfari en
raun ber vitni, ber vott um
og sannar enn einu sinni hinn
undraverða hæfileika þeirra
að halda við kynstofninum
þrátt fvrir mótlæti. Það eru nú
uppi hreyfingar í Bandarikj-
unum, stm berjast fyrir því,
að skjaidL-ökunum verði ekki
algerlega útrýmt. Helzta verk-
efni þeirra er, að fá skjaldbök
urnar tii þess að verpa eggj-
unum aftur á þeim ströndum,
sem þær hafa yfirgefið, en nú
hafa verið friðlýstar. Nú er
það svo, að skjaldbökurnar
verpa aðeins þar, sem þær
komu sjálíar í heiminn, svo
eina ráðið er, að flytja egg á
milli stx’andanna, og það er það
sem gert er, Og hefur það þeg-
ar gefið góðan árangur.
Skialdbökurnar eru mest
veiddar í net, en sumir inn-
fæddir í Kyrrahafinu leggja
líf sitt í hættu við að berjast
við þær í sjónum með berum
höndunum. Ef þeir halda í
frambrún skjaldarins, þá getur
skjaldbakan ekki stungið sér
í kaf. Þegar Kolumbus fór í
annað sinn yfir hafið til þess
að líta yfjr sinn nýja heim,
varð hann áhorfandi af því,
hvernig innfæddir notuðu
ákveðna tegund af fiski til
þess að veiða fyrir sig skjald-
bökur. Var það ekki ósvipað
því þega; fálkar eru hafðir
til þess að veiða fugla. Hinir
innfæddu festu linu í fiskinn
nafn hans er remoras, og þeir
koma auga á sofandi skjald-
böku, slepptu þeir fiskinum,
sem reðst að skjaldbökunni og
festi sig við skjöldinn. Svo
fast hé.t fiskurinn, að hægt
var að draga inn fiskinn
ásamt skjaldbökunni með
hinni áföstu línu. Þetta voru
nokkurs slags neðansjávar-
fálkaveiðar, og eru þær til enn
þann dag í dag.
Skjaldbökurnar eru mjög
meinlausar í eðli sínu. Hin
tveggja feta breiða skjald-
bökutegund í Mississippi daln
um í Banáaríkjunum er þó al-
gjör undantekning. Hún til-
heyrir i’lokki, sem kallast
snappers, en þeir virðast vera
í slæma skapi allt frá eggi til
súpupottsins.
Skjaldbakan í Mississippi
dalnum, er fræg fyrir lélega
sundmennsku, eyðir mestu úr
deginum iiggjandi í leyni við
botn einbvers vatns. Þar opn-
ar hún sinn kröftuga munn
og rekur tunguna út úr sér.
Tilgangurinn er þó.ekki sá að
hrella neinn, heldur sá að
veiða sér fisk til matar. Tung-
an, sem lítur út eins Og venju-
legur orrnur, er mjög freist-
andi agn fyrir hungraðan fisk.
Og ef nann bítur, þá er eins
gott fyrxr hann að biðja sína
síðustu bæn. Skjaldbakan
heggur með hraða höggonns-
íns.
Hvermg er bezt að taka upp
slíka skjaldboku? Gríptu í
skottið, lxalann eða rófuna, eða
hvað sem það nú heitir, en
passaðu þig að hafa skjald-
bökuna nógu langt frá fót-
leggjum sinum. Hún bítur
nefnilega íast. Nýlega átti það
sér stað, að 7 kílóa skjaldbaka
beit sig fasta við hönd tíu ára
drengs. Læknir, lögreglan og
brunaHðsmenn reyndu örvænt
ingarfulit ða losa kjálka skjald
bökunnar frá drengnum, en ár
angursiaus. Að lokum var
reyndu skjaldbökusölumaður
kallaður til staðar,
Hvernig fór hann að þvf að
leysa drenginn úr prísundinni?
Hann kitlaði skjaldbökuna
með fjöður! Björgvin Hólm.
Verzlimarmenn
mótmæla spreng-
ingum Rússa
STJÓRN Landissambands ís-
lenzkra verzlunarmanna hefir
gert eftirfarandi samþlkkt.
„Landssamband íslenzkra verzl
unarmanna mótmælir harðlega
hverskyns tilraunum með kjarn-
orku- og vetnissprengjur í gufu-
hvolfinu vegna þeirrar gífurlegu
hættu sem lífi pg heilsu manna
er af þeim búin.
LÍV /ill fyrir sitt leyti leggja
sérstaka áherzlu á mótmæli sín
nú vegna þeirra glæp.samlegu
tilrauna með kjarnavopn sem að
undanförnu hafa átt sér stað í
Sovétrík j unum.
Þungri ábyrgð er lýst á hend-
ur þeim mönnum sem með slíku
atferli varpa skugga dauða og
tortímingar yfir mannkynið.
íslendingar verða á alþjóða-
vettvangi að leggja sig alla fram
um að komið verði á algjönx
banni við tilraunum með kjama
vopn og að því banni verði fylgt
eftir með strangasta eftirliti“.
í gær hófust sýningar í Hafnarfjarðarbiói á þýzku myndinni
„Grand Hotel“ eftir hinni heimsfrægu sögu Vicki Baum. Kora
sagan sem framhaldssaga í Mbl. fyrir nokkrum árum. Einn-
ig var sagan kvikmynduð fyrir 27 árum og lék Grete Garbo
þá balletstjörnuira. í þessari nýju mynd leikur franska leik-
konan Michéle Morgan aðalhlutverkið.