Morgunblaðið - 01.12.1961, Blaðsíða 17

Föstudagur 1. des. 1961
MORCVTSBLA fílÐ
17
Hollenzkir
KJÓLAR
Höfum tekið upp nýja sendingu af
hollenzkum dag- og síðdegiskjólum.
Mörg ný efni, nýjustu snið, dökkir
tízkulitir.
Verðið er frá 775.00 krónum til 1550,00
Tízkuverzlunin Cuðrún
RAUÐARÁRSTÍG 1
Sími 1^077 — Bílastæði.
— Um daginn
og veginn
Frih. af bls. 13.
yrkjubú t>g embættismaður hjá
ríki og flokk settur yfir allt sam
an. Síðan sögðu embættismenn-
irnir fyrir um það. hvernig bænd
urnir ættu að búa. Afleiðingin
varð svo sem kunnugt er almenn
hungursneyð. Þarna týndu millj-
ónir manna lífinu. Þá var settur
upp sægur af fangabúðum í norð
ur og austurhéruðum hins víð-
lenda ríkis. Þangað var sópað
saman milljónum manna. Hefur
verið gizkað á 8 til 15 milljónir,
|>ar með taldar milljónir bænda,
sem sakaðir voru um mótþróa
. við yfirvöldin. Fólk þetta var
látið vinna þarna að námugrefti
og skógarhöggi undir eftirliti
lögreglunnar. Þarna týndu enn
milljónir manna lífinu, sökum
(þrælkunar, illrar meðferðar og
Ihungurs. Um þetta má m. a. lesa
í bók Kravtsjenkos: Eg kaus
frelsiff, sem út hefir komið á ís-
lenzku.
j-l Útrýmingarherferff blaðsins
Þá kem ég að því sem mest
Ihefur verið rætt um undanfarið,
en það eru hinar miklu aftökur,
sem Stalin lét framkvæma á for
ustumönnum Sovétríkjanna,
einkum eftir 1935. Það sem gerð-
ist virðist hafa verið þetta: Þeg-
ar Stalin náði völdum eftir dauða
31<enins, þá afnam hann launa-
jafnréttið sem verið hafði. Nú
sikyldi rísa upp ný embættis-
mannastétt ,sem væri launuð
margfalt hærri launum heldur
en allur almenningur bjó við.
Sérstakar verzlanir voru settar
upp fyrir þessa menn, sérstakir
matstaðir. Þeir höfðu sér sjúkra-
Ihús. Þeir bjuggu í sérstökum
hverfum, meira að segja börn
jþeirra gengu á sér skóla. Næsta
skref Stalins var svo — ja, það
er víst ekki hægt að kalla það
annað en — að útrýma bolse-
víkaflokknum. Af meðlimum
hans munu nú ekki lifa eftir
margar tylftir. 1 staðinn kom
hann sér upp embættismanna-
tflokki og stjórnaði með leynlög-
reglu eins og einræðisherrar síð
ari tíma hafa gert. En þó vald
hans væri mikið, náði það að-
eins til landamæranna. Þeirra
varð þess vegna að gæta sérstak-
llega. Ströng ritskoðun var á.
Enginn fókk að fara úr landi og
enginn fékk að koma til Rúss-
lands, nema með sérstöku 'leyfi.
Það var einkum ein tegund fólks
sem fékk að koma til Sivétríkj-
anna á þessum tíma, og það voru
Iþeir, sem vinsamlegan áhuga
höfðu á sköpun kommínistisks
' jþjóðfélags ,fyrst og fremst hin-
ir erlendu kommúnistar.
Þegar hin fasistiska stjórn,
sem réði í Póllandi fyrir stríð-
ið, hóf aðgerðir gegn kommún-
istaflokknum, flýði stjórn flökks
ins og miikið af virkum flokks-
meðlimum til Rússlands. Það sem
Stalin lét þá gera var einfald-
: flega að varpa þessum mönnum
í 5 fangelsi og síðan að taka þá af
* iífi. Það sem bjargaði mönnum
eins og Gomulka, sem nú ræður
fi Póllandi, var að hann sat í
fangelsi í Póllandi. Stalin náði
ekki til hans.
A Spáni geisaði borgarastyrj-
Bld. Að baki víglínanna voru er-
indrekar Stalins að verki. Þeir
tóku af lífi þúsundir kommún-
ista ,sem ekki voru Stalin-sinn-
ar, vinstrisinnaða menn, stjórn.
íeysingja og fleiri. Stalin notaði
tspönsku borgarastyrjöldina til
jþess að jafna reikninga við sós-
íalistana I V-Evrópu og komm-
únistana, sem ekki voru fylgj-
andi honum, eða sem hann hélt
að væru ekki fylgjandi sér, því
grunurinn einn nægði. Rúss-
oneska leynilögreglan var allsráð-
andi að baki víglínu lýðveldis-
hersins á Spáni.
Þorri hinna erlendu kommún.
Ista, sem fóru til Sovétríkjanna
fyrir stríðið, báru þar beinin. Ut-
rýmingabherferð Stalins gegn
kommúnistunum, innlendum
sem erlendum, bar ótrúlegan
arangur. A tíu ára tímabilinu frá
I d’935 til 1945 týndi mikill hluti
starfandi kommúnista Evrópu
Mfinu, þótt lágt hafi farið. Marg-
Sr þeirra voru teknir af lífi af
vinum sínum og skoðanabræðr-
nm. Þeir sömu sögðu fátt. Og hin
ir eiginlegu pólitsíku andstæð-
ingar þeirra söknuðu þeirra ekki.
Lítilsháttar hefir samt verið
skrifað um þessi mál. En það
hafa gert menn eins og rithöf-
'undarnir George Orwell og Art-
hur Köstler. En nú mun ítalski
kommúnistaflokkurinn vera far-
inn að fara fram á skýringar. 1
sögu Evrópu má áreiðanlega fara
aftur til galdrabrennanna til þess
að finna kafla sem þolir saman-
burð við stjórnrfar Stalins, til
þess að finna sambærilegt
grimmdaræði gegn saklausu og
varnarlausu fólki, fyrst og fremst
eigin borgurum.
Þær skoðanir hafa verið sett-
ar fram, að Stalin hafi í raun
og veru aldrei verið sósíalisti
eða kommúnisti, enda er það trú-
legast. Hann virðist ekki hafa
verið þannig gerður maður, að
hann hafi nokkru sinni haft sam
úð með þeim sem erfitt eiga og
bágt, sem minnimáttar eru í þjóð
félaginu, og hans áhugi væri sér
staklega sá, að bæta mannlegt
samfélag. Ahugi hans virðist
hafa verið allur annar, strax frá
upphafi. Mér þykir sú saga næsta
trúleg, að hann hafi verið send-
ur inn í bolsevíkaflokkinn af
leynlögreglu keisarans, enda
virðist grimmdarleg framkoma
hans við bolsevíkana helzt skýr-
anleg með 'hatri, sem hafi grund-
vallast á ótta hans við þá. En
það er ekki öll sagan. Það er
auðséð, að upphafið að þessari
óhamingju Sovétþjóðanna er að
finna hjá Lenin. Hann var aldr-
ei neinn sósíalisti í vestrænum
skilningi og því síður lýðræðis-
sinni. 1 munni hans þýddi lýð-
ræði ekki stjórnarfyrirkomulag,
heldur vopnaða alþýðuhreyfingu
sem er það sem lýðræði merkir
í munni Karls Marx um 1848.
Lenin var ékki lærisveinn hinna
vestrænu lýðræðissinna, hann
var miklu frekar lærisveinn
manna elns og Nechaéffs, rúss-
nesks byltingarmanns, sem fræg-
ur er fyrir ofstæki og einræðis-
kenningar sínar. Það var Lenin
sem leiddi þann asna í herbúðir
þeirra, sem berjast fyrir málstað
hinna undirokuðu, fyrir meira
jöfnuði og réttlæti, að þeir geti
notað lygina, ranglætið, einræðið
og kúgunina í sína þjónustu.
Starfsemi grundvölluð á þessum
boðskap hlýtur að fela í sér sína
eigin upplausn, sinn eigin ósigur.
Upphaf aff nýjum
og stærri tíðindum
Það væri sjálfsagt barnoskapur
að halda að öllum óróa í Rúss-
landi væri lokið með þessum nýj
ustu atburðum. Sennilega er
þetta aðeins upphafið að nýjum
og stærri tíðindum. Ekkert er
líklegra en að í Rússlandi eigi
eftir að vera uppgjör á milli
hinna kúguðu og kúgaranna,
minnsta kosti eins stórkostlegt
og þau uppgjör, sem átt hafa sér
stað annars staðar í heiminum.
Orð og athafnir Krúséffs bera
vott um hatur, hrylling og við-
bjóð, sennilega hans eigin, en
fyrst og fremst annarra. Og það
eru fyrst og fremst þessir „aðr-
ir“, sem við getum vænzt tíðinda
af áður en lýkur. Menn hafa ekki
gleymt því að Krúsjeff Var einn
helzti erindreki Stalins.
Margir þeirra, sem fyllst hafa
andúð út af framkomu stjórnar-
innar í Rússlandi á undanförn-
um árum, og þeirra hryðjuverka,
sem þar hafa verið unnin, sum-
part fyrir opnum tjöldum, eru
samt þeirrar skoðunar, að ríkis-
reksturinn sé til bóta, að ríkis-
rekstur atvinnufyrirtækja sé það
sem koma skuli. Þeir hafa verið
þeirrar skoðunar að framfarirn-
ar, sem hafa verið auglýstar í
Rússlandi, hafi ekki verið pýra-
mídabyggingar kúgaðs lýðs, held
ur vitni um yfirburði ríkisrekst-
ursins yfir einkaframtakið. Ég
tel þeim skjátlist. Margir hafa
ennfremur trúað því, að sósial-
istískur heimur yrði frtðsamari
og samræmisfyllri heimur, held-
ur en auðvaldsheimurinn. En ef
við lítum á samkomulagið milli
Rússa, Kínverja. Júgóslava og
og Albana, og gjarna mætti bæta
Pólverjum og Ungverjum við, þá
sjáum við, að það samkomulag er
sízt til fyrirmyndar, sízt neinn
friðarboði. Af þessu virðist mér
m«ga draga þá ályktun, að hinn
sósíalístiski heimur hefði nóg um
að berjast þótt ágreiningsmál
auðvaldsrikjanna hyrfu.
A Islandi er nútímastjórnmála-
barátta tiltölulega ný og við höf-
um litla reynslu í því að fásfcyið
fyrirbrigði eins og einræðisstjorn
ir. Atburðir í Rússlandi hafa því
bergmálað hér á fremur leiðin-
legan hátt. Það ber ekki vott um
stjórnmálaþroska, að hér á landi
skuli enn vera til allstór hópur
manna, sem allt fram á það síð-
asta hefur verið að gylla þetta
stjórnarfar, og talið okkur trú
um að við ættum að taka þetta
upp. Þetta stjórnarfar væri á
einhvern hátt til bóta fyrir þá
sem erfiðast eiga í þjóðfélaginu.
En nú getur naumast nokkur
maður komizt hjá að sjá sann-
leikann í málinu og líta á atburð-
ina þar sem ljóta lexíu.
Opinberum sumra hinna óheyri
legu hluta, sem gerðust í stjórn-
artíð Stalins, hlýtur að hafa mjög
víðtæk áhrif á hugsunarhátt
manna, innan Sovétríkjanna og
utan. Hvaða augum svo sem
menn kunna að líta mismunandi
fyrirkomulagsfórm atvinnulífs-
ins, þá er eitt víst: ríkisrekstur-
inn tryggir ekkert sæluástand
eða þúsundáraríki.
En fyrst afhjúpanirnar eru
svona örlagaríkar, hvað er hið
mikla afl, sem knýr Krúsjeff til
þess að segja og gera það sem
han gerir? Það vita bæði guð og
menn, að hann var einn af
fremstu samstarfsmönnum Stal-
ins og lofsöngvurum, og að það er
sennilega ein helzta ástæðan til
þess að hann er á lífi í dag, en
flestir félagar hans grafnir og
gleymdir.
Hvers vegna? Það er sjálfsagt
fieira en eitt, sem ber til. Ég
ætla hér aðeins að draga fram
eitt atriði, sem lítið hefir verið
rætt opinberlega hér á landi.
Þetta er hollusta, eða öllu heldur
hollustuskortur sovétborgaranna
við stjórn sina í seinustu styrjöld
og það, hvernig þetta viðhorf
birtist á sviði hermála og stjórn-
mála.
Frelsisnefnd
þjóffa Rússlands
Hinn 14. nóvember 1944 var
haldinn fundur í Prag í Tékkó-
slóvakiu. Þetta var stofnfundur
samtaka ,sem nefndu sig Frelsis-
nefnd þjóða Rússlands. I nefnd-
inni voru fyrst 50, síðar 80, full-
trúar frá ýmsum samtökum sovét
borgara, er voru á yfirráðasvæði
Þjóðverja. Flestir voru stríðs-
fangar eða fyrrverandi stríðs-
fangar, um tveir þriðju nefndar-
manna voru Rússar. Hinir til-
heyrðu öðrum þjóðum Rússlands.
En Ukrainumennirnir voru ekki
með. Þetr vildu halda sinni eigin
frelsishreyfingu algerlega að-
skildri.
Fulltrúar hverra voru þessir
menn? Þeir voru fyrst og fremst
fulltrúar sovéthermanna, sem nú
börðust með Þjóðverjum. En tal
ið er að alls hafi um ein milljón
sovéfhermanna barizt með Þjóð-
verjum og þannig borið vopn
gegn ríkisstjórn sinni. í þeirri
tölu er ekki hinn mikli fjöldi
verkafólks, frá hinum hersetnu
löndum, sem Þjóðverjar létu
vinna að framleiðslunni í Þýzka-
landi.
Hitler var gallharður á móti
því, að þessar þjóðir fengju að
bera 4iin þýzku vopn, en fékk
ekki að gert fyrir hershöfðingj-
um sínum. Hann ýiðurkenndi
ekki tilveru hinna rússnesku 'her
deilda sinna fyrr en skömmu fyr-
ir ósigurinn. Hann leit á Slavana
sem óæðri manntegund, er ættu
að vera þrælar í þriðja ríkinu.
Hvaða hugmyndir gerðu þessir
menn sér um stjórnmál?
Fundurinn samþykkti ávarp
eða stefnuskrá. Prag hafði verið
valin vegna þess að nefndarmenn
neituðu að halda fundinn i þýzkri
borg. Þeir segjast þig'gja með
þökkum hjálp Þýzkalands, að því
tilskildu, að hún skaði ekki heið-
ur þeirra, eða sjálfstæði lands
þeirra. Þessi aðstoð sé eini raun-
hæfi möguleikjnn í dag. eins og
þeirkomust að orði, til þess skipu
leggja vopnaða baráttu gegn
klíku Stalins. Jafnrétti allra
þjóða Sovétríkjanna er boðað,
réttur til sjálfstæðis og eigin rík
is. Það er boðað nýtt, frjálst
alþýðustjórnskipulag, án bolse-
víka og án arðræningja. Alþýðan
á að endurheimta það frelsi og
þau réttindi, sem hún ávann sér
með byltingunni 1917. Bændum
verði afhent land sitt að nýju,
almenn mannréttindi innleidd,
ásamt atvinnufrelsi. Það er ráð-
ist á England og Bandaríkin þar
sem vald þeirra byggist á kúgun
og arðráni. En það er varla ann-
að og meira en hægt er að búast
við, þar sem þetta gerist á yfir-
ráðasvæði Hitlers.
Onnur ákvæði boða stofnun
velferðarríkis, eins og við mund-
um segja í dag, en ekki sósíal-
isma. Skoðun flestra virðist vera,
að hann leiddi óhjákvæmilega til
Stalinisma. i
Þetta voru þá í tuttu máli skoð-
anir þeirra. Þegar þess er gætt,
að þriðja ríkið hrundi hálfu ári
seinna, verður að segja það, að
nefndarmennirnir sýndu mikið
hugrekki með boðskap sínum og
samtökum. Enda hafa þeir nú,
með ráðstöfunum Krúsjeffs, unn-
ið nokkurn sigur. Meðal nafn-
anna, sem birt voru með ávarp-
inu voru 5 sovéthershöfðingjar,
þar með aðalforingi hreyfingar-
ínnar, Vlassoff, og 8 sovétprófes-
sorar.
Það er sagt, að þeir hafi gert
sér von um samvinnu við Vestur
veldin eftir hrun Þýzkalands. En
það fór á annan veg. Vesturveld-
in sendu hópa af sovétborgurum
nauðuga til Rússlands. Hinn 2.
ágúst 1946 minntist Pravda í
fyrsta skipti á Vlassoffhreyfing-
una, í tilkynningu um að Vlass-
off hershöfðingi og 11 aðrir her-
foringjar hefðu verið hengdir
fyrir landráð.
En var málið þar með úr sög-
unni? Nei, það var það ekki.
Fyrstu 4 árin eftir styrjöldina
flýðu 13—14 000 sovétborgarar
yfir á hernámssvæði Vesturveld
anna í Þýzkalandi, þrjátíu árum
eftir rússnesku byítinguna. Þetta
kallaði Lenin á sínum tíma að
greiða atkvæði með fótunum.
Gluggar þjófffélagsins
byrgffir
Eg hefi farið mjög fljótt yfir
sögu. En Krúsjeff kann hana án
vafa lengri. Hann og fleiri leið-
togar Sovétríkjanna hafa áreið-
anlega spurt sig á liðnum árum
kalda striðsins og mótþróa og
uppreisna í alþýðulýðveldunum
svokölluðu: Hvað gerir hinn al-
menni sovétborgari, hvað gerir
hermaðurinn í rauða hernum í
næsta stríði? Hann veit að draum
ur um frelsi frá andlegri og lík-
amlegri neyð lifir í brjósti þjóða
Sovétríkjanna.
Þetta er að minu viti eitt af
þeim sterku öflum. sem neyða
Krúsjeff og mennina, sem hann
styðst við, til þess að gera fleira
en þeim gott þykir.
En svo fast sem þessi mál
reka á eftir hjá Krúsjeff, þá er
fleira um að ræða.
Hver óbrjálaður maður sér, að
hinar vestrænu þjóðir Evrópu og
Ameríku, hafa tekið forystuna í
lausn þeirra vandamála, sem
mannkynið 'hefur við að glíma:
1) Þær vinna að því að skapa
frið og samvinnu milli kyn-
þáttanna.
2) Þær hafa gefið nýlendunum
frelsi og styðja þser nú til
sjálfstæðis og sjálfsbjargar.
3) Þær eru í fararbroddi efna-
hagslegra framfara, þar sem
velferð borgarans er leiðar-
stjarnan.
4) Þær eru í fararbroddi fyrir
vaxandi alþjóðahyggju. Sam
hjálp borgaranna er ekki
lengur takmörkuð við landa-
mærin. Hugsjónir velferðar-
ríkisins eru orðnar afl í al-
þjóðasamskiptum. Um allan
'heim líta menn meir og meir
á sig sem samborgara. I þessu
máli hafa Bandaríkin gert
mest: A vettvangi Sameinuðu
Þjóðanna er unnið .að lausn
fjölda viðfangsefna, sjúk-
dóma, næringar, réttarfars,
kjarnorku, o. s. frv. Stór
hluti mannkynsins þjáist af
næringarskorti. Helmingur .
allra barna kemur aldrei í
neinn skóla.
I þessum vandamálum flestum
hafa Rújssar lítið eða ekkert já-
kvætt fram að leggja: Þeim hefir
ekki tekizt að leysa sitt eigið
matvælavandamál. Þar 'er fjöldi
smáþjóða, sem þráir frelsi. Þar
ríkir ströng ritskoðun. Þar eru
útvarpstruflanir stórrekstur, eða
hafa verið það til skamms tíma,
því það þarf að byrgja glugga
þessa þjóðafangelsis. Þar ríkir
einræði, en mannkynið þráir
frelsi. Þó má ekki láta þess óget-
ið, að verstu kúgunarráðstafan-
irnar hafa verið afnumdar upp á
síðkastið.
I stuttu máli: Rúásarjiafa glat-
að þeirri forystu, sem þeim tókst
að ná til sín um skeið í sumum
framfaramálum mannkynsins.
Þetta virðist vera ein ástæðan
fyrir hinum furðulegu hlutm,
sem Krúsjeff segir og gerir. En
þeirri spurningu tel ég samt ekki
fullsvarað, hvort hann sé rétti
maðurinn til þess að leiða þjóðir
Rússlands út úr eyðimörkinni,
eins og t. d. kjarnorkusprenging-
arnar sýna. Mannkynið er á móti
þeim. Sá, sem vill vera leiðtogi
mannkynsins, verður að beygja
sig fyrir þeirri staðreynd.
Eftirmáli
Þar sem ræðustúfur sá, er ég
flutti í útvarpið s.l. mánudag,
hefir vakið nokkra athygli og
umtal, þykir mér rétt að birta
hann. Ég hefi þó fengið eftir-
þanka út af því sem ég sagði um
Krúsjeff. Ef til vill hefi ég verið
of fljótfær. Efst í huga mínura
I var þessi mynd frá Kreml: Þegar
gera þarf óumflýjanlegar manna-
breytingar í stjórn þessa mikla
ríkis, þá draga valdamennirnir
upp skammbyssurnar. Verður
,,Bería“ næst á undan? Verðnr
hné ,,Malénkoffs“ ögn stirðara
næst? Það sér það hvert manns-
barn, að þetta er óhugnanlegt
ástand, jafnt fyrir Rússa sem fyr
ir mannkyn allt. Það var þetta
sem ég hafði fyrst og fremst i
huga, þótt ég tali um persónu
Krúsjeffs. Eftir á að hyggja gæti
ég hugsað mér að hann væri ef
til vill rétti maðurinn til þess að
koma í kring þeim gagngeru
breytingum á stjórnarfari og
þjóðfélagskerfi, sem gera þarf
Verk hans seinustu árin benda til
þess að hann hafi lært mikið í
óvenjulegum skóla, hvort sem
það nú dugir eða ekki.
B. E.
(Fyrirsagnirnar eru blaðsins).