Morgunblaðið - 02.02.1962, Side 8

8
MORCVTSnr 4 fíl Ð
Föstudagur 2. febr. 19S2
Atugasemd um
útflutning dilkakjöts
Eftir Helga Pétursson forstjóra
í NÆSTLIÐNUM desembermán-
uði komst útflutningur dilka-
kjöts skyndilega og óvænt á dag-
skrá, og með þeim hætti að eftir
tekt vakti. Málið upphófst með
því að í Morgunblaðinu þann 6.
dag mánaðarins birtist leiðari,
tem undir fyrirsögninni „Kar-
töflur og útflutt kjöt“ hafði inni
að halda eftirfarandi ummæli:
„Þá eru ákvæði í lögum um
það, að nkissjóður greiði það
sem á vantar, til að ná innan-
landsverði, þegar kjöt er selt til
útlanda. Ákvæði þetta er mjög
vafasamt, vegna þess að það
dregur úr áhuga útflytjenda á
því að ná hagkvæmu verði er-
lendis. Mismuninn fá þeir hvort
sem er bættan.
Það er líka svo, að lítil sem
engin alúð hefur verið lögð við
þennan útflutning. — SÍS hefur
verið aðalútflytjandinn og ekkert
gert til að gera vöruna vel úr
garði, heldur hafa skrokkarnir
verið sendir óhrjálegir til út-
landa. Hér er þörf á auknu að-
haldi og b&tri vinnubrögðum“.
Þrem eða fjórum dögum seinna
var lögð fram á Alþingi tillaga
til þingsályktunar frá þrem þing
mönnum Ejálfstæðisflokksins,
þeim Jónasi Péturssyni, Bjart-
mari Guðmundssyni og Gunnari
Gíslasyni, svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að beita sér fyrir,
að tilraunir verði gerðar með út-
flutning á dilkakjöti, þar sem
reyndar verði nýjar aðferðir með
pökkun og verkun á kjötinu.
Verði karinaðir til þrautar hugs-
anlegir markaðsmöguleikar fyrir
dilkakjötið í hverju því formi,
sem gefur hagstæðast verð“.
Tillögunni fylgdi greinargerð,
sem ég hirði ekki að tilfæra hér,
en verð þó að víkja að síðar.
Þriðja lotan kom svo í ummæl-
um fjármálaráðherrans við fjár-
lagaumræður á Alþingi þann 12.
desember, og kann ég ekki að
tilfæra þau orðrétt. Efnislega
munu ummæli ráðherrans hafa
verið á þá leið, að útflutnings-
uppbætur ríkissjóðs á dilkakjötið
hefðu til þessa orðið meiri en
eðlilegt mætti teljast. Úreltar að
ferðir væru viðhafðar sölu kjöts-
ins og það hlyti að vera hægt að
selja það f.vrir miklu hærra verð
en hingað til, slík afbragðsvara
sem það væri.
f>að fer varla framhjá neinum
að hér er um samræmda árás á
Samband ísl samvinnufélaga að
ræða, og er þá ekki að sökum
að spyrja, en allir vita að Sam-
bandið hefur frá upphafi verið
eini útflytjandinn á frosnu dilka-
kjöti og aðrir hafa ekki heldur
flutt út saltkjöt síðustu 25—30
árin.
Sala og útflutningur íslenzkra
afurða hefur orðið hlutskifti mitt
allt frá árinu 1919, lengst af i
þjónustu Sambandsins; framanaf
sem aðstoðarmaður og fulltrúi
Jóns Árnasonar, þáverandi fram-
kvæmdarstj óra útflutningsdeild-
arinnar Og síðustu 16 árin sem
eftirmaður hans í þeirri stöðu.
í>að liggur þvi í augum uppi, að
eigi Sambandið einhverja sök í
því máli sem hér um ræðir, ber
mér öðrum fremur að svara til
þeirrar sakar og það mun ég
leitast við að gera hér á eftir
í sem styttstu máli.
Ég verð þá fyrst að minna á
að frá upphafi annaðist Sam-
bandið sölu afurðanna í umboði
framleiðendanna til lands og
sjávar, og skilaði þeim andvirð-
inu að frádregnum kostnaði.
Æðsta markmið slíkrar umboðs-
sölu er að skila framleiðendun-
um hæsta verðinu, en til þess
þarf stöðugt að hagnýta beztu
markaðina, vanda og bæta fram-
leiðsluna eftir beztu getu, og
stilla öllum kostnaði í hóf. Sam-
bandið hefur fyrr og síðar kapp-
kústað að ná sem beztum árangri
á þessu sviði, og þótt mikill
fjöldi manna eigi hér hagsmuna
að gæta hefur lítið borið á
óánægju eða aðfinnslum umbjóð
endanna.
Hvað veldur þá þeirri skyndi-
legu árás, sem hér er á dagskrá?
Lögfesting útflutningsuppbót-
anna á dilkakjöt Og nokkrar aðr-
ar búvörutegundir fyrir tveim ár
um síðan, hlaut að hafa þá breyt
ingu í för roeð sér, að útflytj-
andinn selur nú þessar afurðir,
ekki í umboði framleiðendanna,
sem nú eiga að fá fyrirfram
ákveðið verð, heldur í umboði
ríkissjóðs, sem er ábyrgur fyrir
því verði. Sambandið var eftir
sem áður útflytjandi dilkakjöts-
ins, ekki þó í skjóli neinnar ein-
Okunar, heldur vegna þess að
enginn annar hefur hafizt handa
í þessu efni, hvað sem veldur.
Engum vitibornum manni dettur
í hug að Sambandið hafi af ráðn-
um hug vanrækt skyldu sína sem
utflytjandi, til þess að valda rík-
issjóði tjóni, og þó er það ein-
mitt þetta sem Morgunblaðið
gefur í skyr. í umræddum leiðara,
og ég fæ ekki betur séð en að
áður nefnd ummæli fjármálaráð-
herrans á Alþingi hnígi að hinu
sama. Eins og sjá má örlar hvergi
á neinum rökum í þessum mál-
flutningi, enda liggja þau ekki á
lausu.
Hið sanna um útflutning dilka-
kjötsins er það að Sambandið
hefur frá fyrstu tíð og allt til
þessa dags gert sér far um, fyrst
og fremst að selja það þar sem
verðið var hæst á hverjum tíma,
og ennfremur í því ástandi sem
skilaði bezta árangrinum. Mark-
sðirnir hafa að staðaldri verið
þaulkannaðir af þeim starfsmönn
um Sambandsins, sem haft hafa
efurðasöluna með höndum, en
þar hafa ýmsir hæfir menn verið
að verki fyrr og síðar. Ég nefndi
áðan Jón ÁrnaSon, en auk hans
má minna á Guðmund Vilhjálms-
son, Sigurstein Magnússon,
Agnar Tryggvason og Valgarð J.
Ólafsson svo nokkrir séu séu
nefndir og ég hygg að margir
verði mér sammála um að .Sam-
bandið þurfi ekki að biðja einn
eða neinn afsökunar á vinnu-
brögðum þessara manna. Árang-
urinn af stai'f’ þeirra, í góðri sam
vinnu við íslenzka bændur er sá
að dilkakjötið er selt á beztu
mörkuðum heims, í Bretlandi,
Bandaríkjunum og á Norðurlönd-
um, í samkeppni við sambærilega
vöru, sem er frosna lambakjötið
írá Nýja-Sjálandi, Ástralíu og
Argentínu. f upphafi var aðstaða
okkar erfið þar sem við urðum
að keppa við vöru, sem áratug-
um saman haíði unnið sér hefð
á mörkuðunum. Þeir sem fengust
til að kaupa íslenzka kjötið kom-
ust þó fljótlega að raun um bragð
gæði þess, og svo hafa vinsældir
þess vaxið með árunum, uppá
síðkastið einkum vegna þess að
það er ekki eins feitt og annað
iambakjöt. Nú er svo komið,
þrátt fyru vissa annmarka á
likamsbyggingu íslenzku dilk-
anna, að þeir seljast í Bretlandi
fyrir sama verð og Nýja-Sjá-
lands lömbin, sem þar hafa þó
hingað til þótt taka öllu öðru
fram, og allstaðar annarsstaðar
Iseljast okkar dilkar fyrir hærra
verð.
Ef taka á Orð Morgunblaðsins
um „óhrjálega skrokka", og fjár-
málaráðherrans um úreltar að-
ferðir við söluna, sem gagnrýni
á það fyrirkomulag að flytja
kjötið út og selja í heilum skrokk
um, en ekki niðurskorið í neyt-
endaumbúðum, er því til að
svara að þessi hlið málsins er og
hefur lengi verið í athugun. Sam
bandið hefur gert ýmsar tilraun-
ir á þessu sviði, en á því eru
ýmsir annmarkar, sem ekki verða
raktir hér, og enn sem komið er
hefur ekki tekizt að ná þannig
hærra meðalsöluverði, en um
það hlýtur þó allt að snúast,
hver sem umbjóðandinn er. Það
er líka mála sannast að langmest-
ur hluti milliríkjasölu á frosnu
lambakjöti fer fram í heilum
skrokkum Og þegar út af bregður
mun tilgangurinn fremur vera
að losna við offramleiðsiu en að
ná hærra verði. Liggur það ekki
í augum uppi að Ástralíumenn
og Ný-Sjá!endingar ættu að vera
hættir að flytja „óhrjálega
skrokka" þriggja vikna sjóleið á
markað, með miklu meiri flutn-
ingskostnaði en við búum við,
ef önnur úxræði reyndust betur?
Með þessu er þó engu spáð um
framtiðina Að sjálfsögðu þarf
stöðugt að fylgjast með þróun-
inni á þessu sviði sem öðrum.
Eg held að óþarft sé að ræða
frekar þátt Morgunblaðsins í
þessari 3Ókn gegn Samband-
inu. Nokkuð öðru máli gegnir
um þátt fjármálaráðherrans, en
til viðbótar framansögðu vildi ég
mega upplýsa eftirfarandi.
Ráðherrann á nú að hafa öðlast
tveggja ár.i reynslu af útflutn-
ingsuppbótunum á dilkakjötið,
og hún er þessi:: Út voru flutt
alls 4,465 tonn af árgöngunum
1959 og 1960, og uppbæturnar
námu sem næst 31,5 milljónum
króna, eða um kr. 7,07 á kiló að
meðaltali. Ekki neita ég því að
þetta eru tilfinnanleg útgjöld
og víst hefðu þau þurft að vera
minni, en hér er þó á fleira að
líta. Til dæmis það að sömu ár-
gangar dilkakjötsins voru í söl-
unni innanlands niðurgreiddir
af ríkissjóði að meðaltali um kr.
9,80 á kíló. Mér reiknast til að
á þessum útflutningi Sambands-
ins hafi ríkissjóði því sparast um
12 milljónir króna, miðað við
sölu sama magns innanlands, en
þar voru niðurgreiðslurnar á
valdi fjármálaráðherrans og
flokks hans. Ég veit ekki hvort
ríkisstjórnin hefur í upphafi ætl-
ast til að niðurgreiðslurnar inn-
anlands yrðu hærri en útflutn-
ingsuppbæturnar, en hvað sem
því líður, er ég hræddur um
1 að ráðherrann hafi gleymt þess-
ari staðreynd á því augnabliki
sem hann var að senda Samband
inu kveðju sína frá Alþingi á
dögunum.
Þá er ekki úr vegi að gera
nokkra grein fyrir söluverði
dilkakjötsms ytra og reyna að fá
einhvern samanburð við verð
sambærilegrar vöru þar, en hér
er erfiðara um vik. Ég hefi ekki
handbær gögn til að gera slíkan
samanburð, hvað árgangana 1959
og 1960 áhrærir, og verð í þess
stað að takmarka mig við út-
flutninginn af haustframleiðsl-
unni 1961. Af henni er búið að
flytja út og seija 1.838 tonn fros-
ið dilkakjöt, og ennfremur eru
seld 307 toiin saltað, sem nú er
á förum úr landi. Á tímabilinu
frá októberbyrjun til janúarloka
liafa því verið seld til útflutn-
ings 2.145 tonn dilkakjöts, og
meðalsöluverð þess er kr. 20,45
kílóið frítt um borð, en það jafn
UM HELGINA komst upp um
fyrirhugaða byltingartilraun
gegn ríkisstjórn frú Bandara
naike á Ceylon. Voru forstöðu
menn byltingarinnar hand-
teknir, þeirra á meðal menn-
irnir þrír á meðfylgjandi
mynd. Þeir eru F. C. de Saram
ofursti, Sidney de Zoysa vara
lögregiusijori og Royce að-
míráll, sem til skamms tíma
var yfirmaður flotans á Ceyl-
on.
gildir kr. ?2,70 cif. London. Til
að fá réttan samanburð við heild
söluverð á Smitfield-markaði,
þarf að bæta við cif-verðið upp-
skipun, flutriingi frá skipi til
markaðarins, geymslukostnaði og
heildsöluálagningu Og nemur sá
kostnaður um 10% af cif-verði.
ferð. sem tíðkuð hefur verið hér.
íslenzka dilkakjötið er viður-
kennt fyrir bragðgæði og ekki
sízt af þeim dilkum er ganga á
heiðalöndunum og til fjalla og
nærast á ilmgrösum, sem vaxin
eru langdeginu, og sauðamjólk-
inni, sem eitt sinn var að veru-
legu leyti lífgjafi þjóðarinnar.
Þessa kosti vörunnar verður að
leitast við að hagnýta betur en
hingað til. Það verður að ganga
í það með oddi og egg að leita
markaða bæði í Evrópu og
Ameríku, bar sem dilkakjötið er
verkað, pakkað og tilreitt á þann
hátt, sem verzlunar- og neyzlu-
hættir nútímans krefjast. Þar,
sem bragðgæði þess og kostir eru
kynntir af krafti“.
Allir geta verið sammála um
að síðari málsgreinin er skáldleg
fram úr hófi, en hin fyrri er,
vægast sagt, lítið sannfærandi,
hvernig sem á hana er litið. Það
er nefnilega ekki satt að kjöt sé
eða hafi nýlega yfirleitt verið
í hærra veiði í_ nágrannalöndun-
um en hér Ég tilfærði áðan
meðalheildsöluverð á frosnu
lambakjöti í London, og vísa til
þess til samanburðar við heild-
söluverðið hér, sem var í desem-
ber, þegar greinargerðin var
samin, óniðurgreitt kr. 30,15 og
niðurgreitt kr. 21,75 kílóið, en það
er smekksatriði við hvort verðið
miða skal.
Lítum á frosið nautakjöt á sama tíma. Það kostaði í
Reykjavík afturp. kr. 34.00 framp. kr. 18.60
London (Argentínunautakjöt)
Fyrir þennan útflutning fá því
íslendingar verð, sem svarar til
kr. 24,97 (kr 22,70 + 10%) heild-
söluverðs á Smithfield-markaði,
en meðalheildsöluverð á sambæri
legri vöru á umræddu tímabili,
fundið með því að fara mitt á
milli hæsta og lægsta söluverðs,
samkvæmt vikulegum verðlist-
um markaðarins, var sem hér
segir:
Nýja-Sjálandslömb 19,25 penc
Ástralíulömb 17,50 —
Argentínulömb 14,87 —-
Ég ætlast ekki til að þetta verði
tekið sem algildur samanburður,
en hann mun þó fara nálægt því
rétta, og samkvæmt honum hef-
ur Sambandinu á áðurnefndu
tímabili tekist að ná um 17%,
29% og 51% hærra verði fyrir ís-
lenzka dilkakjötið en Ný-Sjá-
lendingar, Ástralíumenn og
Argentínumenn í sömu röð hafa
fengið fyrir sitt lambakjöt á
heimsmarkaði. Ég hygg að þetta,
ásamt því, sem áður var sagt um
útflutningsuppbætur og niður-
greiðslur, sýní ljóslega að um-
mæli fjármálaráðherrans þann
12. desember voru bæði ógæti-
leg og ómakleg, að ekki sé meira
sagt.
Þingsályktunartillögu þremenn
inganna ieiði ég hjá mér. Eins
og ástatt er hefur hún enga hag-
nýta þýðingu fyrir bændur, og
með hliðsjón af því sem sagt
hefur verið hér að framan, er
vandséð um ávinning fyrir rík-
issjóðinn. Það er heldur ekki
ástæða til að vera margorður um
greinargerðina með tillögunni,
sem að minu áliti er fremur
skáldleg en sannfærandi. Hvað
á, til dæmis, að segja um eftir-
farandi synishorn?
„Kjöt rnun nú yfirleitt selt á
mun hærra verði til neyzlu í ná-
grannalödunum en hér. Þrátt
fyrir það mun það aðeins vera
sala á söltuðu dilkakjöti til
Noregs, sem gefur hagstæðara
verð til bænda en innanlands-
markaðurinn. og er merkileg
staðreynd, þar sem um er að
ræða frumstæðustu verkunarað-
_ — 26,60, — — 16,07
Verðsamanburður við Dan-
mörku gefur svipaða útkomu.
Hitt er svo annað mál að í viss-
um öðrum nágrannalöndum er
kjötverð yfirleitt hærra en hér.
Þetta á í d. við um Vestur-
Þýzkaland Og Svíþjóð, þar sem
kjötverðinu er haldið uppi með
háum innflutningstollum. í Sví-
þjóð er þessi tollur nú um S. kr.
1,60 á kíló, sem jafngildir um
e pr. lb. kr. 21,35 pr. kg.
— — = — 19,41 — —-
— — = — 16,49 — —
13,30 íslenzkum krónum. En hátt
neytendaverð ytra á þessum
grundvelli getur auðvitað ekki
orðið íslenzkri framleiðslu til
framdráttar heldur hið gagn-
stæða, og er þá sýnt framt á að
upphaf þessarar málsgreinar er
hvorttveggia ósatt og villandi.
Svo kemur þetta, að salan á sölt-
uðu dilkakjöti til Noregs gefi
hagstæðara verð til bænda en
innanlandsmarkaðurinn. Þre-
menningarnir hljóta þó að vita
að þetta hefur engin áhrif á tekj
ur bændanna. Eðlilegra hefði
verið, fyrst þeir voru með ein-
hvern samanburð á útflutningi
og innanlandsmarkaði í hugan-
um, að viðurkenna hreinlega að
fyrstu tvö ár útflutningsuppbót-
anna hefði dilkakjötsútflutning-
urinn yfirleitt reynzt hagstæðari
en innanlandssalan, ekki bænd-
unum, heldur ríkissjóði. Og svo
er það bannsett staðreyndin um
hæsta verðið fyrir frumstæðustu
verkunaraðferðina. Hún passar
nú ekki aiveg í kramið. En þó
er hún þarna og verður ekki snið
gengin.
Ýmislegt fleira mætti um
greinargerðina segja, en ég læt
hér staðar numið. Ég þykist vita
að Morgunblaðið, sem gaf tilefn-
ið til þessarar athugasemdar
minnar, telji sér skylt að birta
hana í heild, og þakka ég fyrir-
fram birtinguna. /
Helgi Féturssou.