Morgunblaðið - 04.02.1962, Blaðsíða 22

22
MORGVMtLAÐIÐ
Sunnudagur 4. febr. 1962
Hðfuöverkefni ÍSÍ er að gera drengi
að mönnum og menn að
gdðum drengjum
Ræða Benedikts G. Waage forseta ÍSÍ
a afmælishdtíð sambandsins
LfKAMSÍÞRÓTTIR hafa alltaf
verið iðkaðar hér á landi, meir
og minna, frá Landnámstíð. Á
Víkingaöldinni æfðu menn íþrótt
ir og vopnaburð, til að verða á-
vallt viðbúnir árásum óvinanna,
— hvaðan sem þær kæmu. Þeim,
var lífsnauðsyn að vera alltaf í
fullri þjálfun — sterkari og
stæltari, en áður — og geta beytt
af kunnáttu og kænsku, þeim
vopnum, sem þá tíðkuðust. Ekk-
ert mátti í þeim efnum koma á
óvart, — það gat orðið þeirra
bani. Þeir urðu að vita, ef „hin
breiðu spjótin tíðkuðust enn“. —
Þegar að Víkinga-Öldinni létti,
iðkuðu menn íþróttir, til þess að
verða sem hraustastir og hæfast-
ir í lífsbaráttunni við náttúru-
öflin, bæði til sjávar og sveita.
Til þess að verða sem harðgerð-
astir, að lifa í okkar oft svo harð
býla landi — og strjálbyggða.
Þeir trúðu á mátt sinn og megin
i baráttunni við hina óblíðu nátt
úru. En íþróttirnar voru þeim
Hka til gagns og gleði. Skynsam-
lega iðkaðar íþróttir eru gagn-
legar og nytsamlegar; auk þess
sem þær auka lífsgleðina í land-
inu. Og margar þeirra eru lífs-
nauðsynlegar, eins og t. d. sund-
kunnátta, skauta og skiðaferðir í
snjóahéruðum landsins. Þá lærðu
menn og af íþróttunum, gildi sam
takanna, gildi samtakamáttarins,
þegar svo bar undir; — og hefir
það oft komið fagurlega í ljós
hin síðari árin, — eftir að flokka-
íþróttum fjölgaði; en einkum er
vér íslendingar sigruðum í Nor-
rænu sundkeppninni 1951, þar
sem fjórði hluti þjóðarinnar var
þátttakandi — og vakti sú þátt-
taka heimsathygli á vorri fá-
mennu þjóð.
Líklega hefir aldrei verið al-
mennari áhugi, fyrir líkams-
íþróttum, hér á landi. sem upp úr
síðustu aldamótum. Þá er hvert
íþrótta- og ungmennafélagið
stofnað á fætur öðru. Og almenn
félagsleg vakning hefst. Til þess
tíma má segja, að vér höfum
verið< athafnar-litlir um listir og
líkamsmenningu, yfirleitt; —
þrátt fyrir hinar góðu og glæsi-
legu frásagnir Íslendinga-sagn-
anna, um afreksverk forfeðr-
anna, — sem svo oft leituðu sér
fjár og frama erlendis.
Ungir menn og mannvænlegir
hafa alltaf kunnað vel að meta
frásagnir um afrek fornkappa
vorra, eins og Gunnars á Hlíðar-
enda, sem stökk hæð sína í öllum
herklæðum: — Skarphéðins
Njálssonar, sem stökk tólf álnir
yfir Markarfljót — á milli skara
— og sem glotti við tönn á bana-
dægri; eða Grettis hins sterka,
sem svam úr Drangey til lands,
— og sótti þann eld, — þann
íþróttaeld, sem ennþá brenn-
ur og lýsir æskumönnum lands-
in og xnun lýsa um aldir. — Um
þetta sundafrek Grettis, sagði
skáldið Stephán G. Stephansson:
„Mörg er sagt að sigling glæst,
sjást frá Drangey mundi —
þó ber Grettis höfuð hæst
úr hafi á Reykjasundi.“
í dag minnumst vér þess, að
rétt fimmtíu ár eru liðin frá
stofnun íþróttasambands íslands,
— en það var stofnað hér í höfuð
staðnum, sunnudaginn 28. janúar
1912 í samkomuhúsinu Rárubúð,
sem stóð hér sunnan við Vonar-
stræti. Stofnfélögin voru aðeins
tólf, — þrjú á Norðurlandi, en
níu af Suðurlandi, með um 800
félagsmenn. — Frumherji að
stofnun ÍSÍ. var Sigurjón sterki
Pétursson glímukappi. Hann
fékk í lið með sér nokkra af-
bragðsmenn, eins og Axel V.
Tulíníus, frv. sýslumann, sem
kjörinn var fyrsti forseti ÍSf;
Guðmund Björnsson, landlækni,
dr. Björn Bjarnason, frá Við-
Benedikt G. Waage
forseti Í.S.f.
firði; Hallgrím Benediktsson,
glímukappa; Matthías Einarsson,
hinn þjóðfræga skurðlækni —
og nokkra fleiri íþróttamenn og
íþróttakennara.
íþróttasamband fslands var
stofnað með því höfuðmarki: —
að, efla líkamlega og andlega
orku hinnar íslenzku þjóðar, —
að, sameina alla íþróttamenn og
íþróttafélög í eitt landssamband
áhugamanna og, ao, kenna æsku-
mönnum, konum og körlum,
íþróttir og að keppa í þeim á
drengilegan hátt, — og eftir rétt-
um kapprauna-lögum, jafnt inn-
anlands, sem utan.
Allir íþróttamenn áttu þannig
að lúta sömu lögum og leikregl-
um, hvar sem þeir byggju í land-
inu. íþróttirnar áttu að kenna
æskumanninum fagra framkomu
og prúðmennsku; efla drengskap
hans í leik og starfi, — jafnt inn-
an sem utan leikvangsins. — Þá
átti íþróttamaðurinn og að vera
bindindissamur og hófsamur, —
og minnast þess jafnan, að
áfengi og íþróttir geta aldrei átt
samleiff. Mótin sem afreksmaður
inn sótti og metin. sem hann
setti, áttu að varða og vísa al-
menningi veginn. íþróttamaður-
inn átti þannig að vera boðberi
hinna fornu og fögru dyggða
þjóðarinnar, um ieið og hann
væri merkisberi íþróttanna á
vettvangi hins daglega lífs — á
leikvelli lífsins, — þar sem
mestu máli skiptir, hvernig sam-
skiptirt verða við samferðamenn-
ina. — íþróttamaðurinn átti
þannig í daglegu starfi, að sýna
að hann vildi rækja þessar dyggð
ir, um leið og hann drýgði dáðir
á leikvellinum. Hinn sanni í-
þróttamaður, átti eins og skátinn,
ávallt aff vera viffbúinn, að veita
lið, — og rétta fram bróðurhönd,
þegar þess var þörf. Þessvegna
eiga nútíma íþróttamenn, að gefa
blóð í Blóðbankann, þegar svo
ber undir. Þar með er ekki sagt,
að þeir þurfi endilega að gera
það, fyrir keppni eða kappmót,
svo þeir verði miður sín; — held-
ur í samráði við íþróttalækninn.
eða blóðbankastjórann.
Það er skemmtilegt' að veita
því athygli, að í hinu félagslega
starfi er gert ráð fyrir að íþrótta
maðurinn sé líka málverndunar-
,og málhreinsunarmaður, — og
með því sv-wkja og styðja vort
fagra, sterka, rökrétta og þrótt-
mikla mál. — Þar átti hann líka
að vera á varðbergi, samfara því,
að fá sem flesta til að læra ein-
hverja holla og nytsama íþrótt,
við sitt hæfi.
Fylgi ISÍ og íþróttanna jókst
ár frá ári; almenninur fór að iðka
ýmsar íþróttir einkum eftir að
íþróttamannvirkjunum fjölgaði.
— Þá höfðu og Sautjánda júní-
mótin, mikla þjóðernislega þýð-
ingu, — til að vekja þjóðina og
sameina um hína mikilsverðu
þýðingu þjóðhátíðardagsins, fyrir
fullvalda þjóð. Þessa þjóðernis-
skyldu hefir ÍSÍ og íþróttamenn
rækt í áratugi — og gera enn.
Þannig hefir hin þjóðlega íþrótta
hreyfing — undir forystu ÍSÍ —
verið sterkur þáttur í sjálfstæðiS
baráttunni, þar sem heilbrigð,
hraust og þjóðholl æska, styður
þjóðina í baráttunni fyrir frelsi
og fullveldi.
Fyrsta heimsókn erlendra
Framhald á bls. 23.
— Utan úr heimi
Frarnh. af bls. 12.
sem er Repúblikani, ynni
meiriháttar iðnaðaríki, sem
svo lengi hefur verið undir
stjórn samsteypu Demókrata
og verkaiýðshreyfingarinnar,
yrði ein afleiðingin augljós:
Næst kæmi aff
f arsetaembættinu
Romnev yrði áberandi gott
forsetaefni, og það er vara
sem Repúblikanar gætu átt
erfitt með að eiga nóg af 1964.
Eins og nú horfir segja
flestir stjórnmálamenn:
Barr.i Goldwater, öldunga-
deildarþingmaður, hefur ekki
tekizt að stækka hægri arms
stuðning sinn að marki.
Nixon verður að sitja í 4 ár
í embætti sem ríkisstjóri í
Kaliforníu, ef hann sigrar í
kosningunum. Ef hann tapar,
er stjórnmálaferill hans á
enda.
Nelson A. Rockefeller, ríkis
stjóri í New York, er yfirleitt
talinn eiga við hnignandi fylgi
að stríða, vegna þess að hann
ætlar að fara að skilja við
konu sina. Endanlegar stjórn-
málaafieiðingar þeirrar at-
hafnar eiga enn eftir að koma
í ljós.
Undir ofangreindum kring-
umstæðum stæði vel á fyrir
ríkisstjóra í Michigan úr
Repúblikanaflokknum, — að
sögn stjórnmálamanna. Romn-
ey gæti reynzt það „nýja
andlit“, sem margir Repúblik-
anar hafa leitað svo mikið að.
Á stöffugu ferffalagi
Sem stendur er Romney
varla að brjóta heilann um
þessa hluti. Hann er stjórnar-
formaður American Motors og
meðlimur stjórnarskrárnefnd-
arinnar eða „con con“ (stytt
úr constitutional convention)
eins og hún er kölluð í Michi-
gan, á hann einna annríkast
allra ímuna í því ríki. Vinnan
í stjórnarskrárnefndinni neyð-
ir hann til að fara til Lansing
a. m. k. fjóium sinnum á viku.
Venjulega yfirgefur hann
skrifstofu sína í Detroit rétt
fyrir nádegi og ekur til höf-
uðborgarinnar, sem er 130 km
í burtu Bíllinn hanns er auð-
vitað lítill Rambler. Honum er
ekið af óeinkennisklæddum
bílstjóra, sem notar sér 110
km hámarkshraðann til hins
ítrasta.
Romney maular skrínukost
á leiðinni Stundum les hann
ritara sínum fyrir. Stundum
á blaðamaður viðtal við harin.
Hann sefur oft á leiðinni heim
síðla kvölds. Leggja má niður
framsætið við hlið bílstjórans,
svo hann getur teygt úr sér.
Romney er 54 ára, hávax-
inn, gránandi, laglegur og
festulegur maður. Hann ber
með sér árangur sinn á fjár-
málasviðinu. Hann er venju-
legur maður, blátt áfram og
vingjavnlegur, Og hefur þó
gáfu sem stjórnmálamönnum
er svo mikilsverð: að hafa lag
á fólkt. Hann á létt um mál,
einkanlega þegar rætt er um
það efni, sem hann hefur
áhuga á: hinar illu afleiðing-
ar þess, er vald safnast á fáar
hendur í umfangsmiklum iðn-
fyrirtækjum, umfangemiklum
verkaiyðssamböndum og um-
fangsmiklum ríkisstjórnum.
Lausn vandamálanna
Nýlega sagði Romney far-
þega sínum á leiðinni til Lans-
ing, að til að leysa valdsöfn-
unarvandamálið „þurfum við
fyrst og fremst að færa vinnu
löggjöf okkar í nútímahorf og
banna bæði atvinnurekendum
og verkalýðsfélögum að
mynda risavaxnar samsteyp-
ur“. Um leið þarf að endur-
skoða auðhringalöggjöfina.
„Þegar fyrirtæki í mikil-
vægri iðngrein nær þeirri að-
stöðu að hafa markaðinn á
valdi sínu“. sagði hann, „álít
ég að gefa þyrfti því sann-
gjarnan frest til að leggja
freun áætlun um skiptingu. Ég
legg til, að þegar eitthvert fyr
irtæki nær 35% af allra sölu
iðngreinai sinnar, og stundar
ekki aðra íramleiðslu, sé því
gert að skipta sér, svo að sala
hvers brotsins um sig verði
minni en 35%. . . . Ég er
ekki an Ivígur stærð út af fyr-
ir sig, en ekkert iðnfyrirtæki
hefur gött af að ráða yfir
heilli framleiðslugrein".
Keppinautar hans benda á,
að eftir tillögum Romneys
yrði General Motors að skipta
sér í tvö fyrirtæki.
„Trú mín er sú“, sagði
Romney. „að þegar eitthvert
fyrirtæki er orðið svo stórt að
það gæti skipt sér, yrði það
skoðað sem merki dugnaðar
og árangurs. Aðferðir okkar
nú eru nánast refsing, að láta
almenniag halda að fyrirtæki
hafi gert eitthvað af sér, þeg&r
það stækkar svo að það er
einrátt á markaðnum“.
Romncy hefur einnig áætl-
anir um að halda völdum
verkalýðssamtakanna innan
vissra takmarka. Hann leggur
til, að verkalýðsfélag hjá fyrir
tæki, sem hefur meira en 10
þúsund starfsmenn, verði al-
gerlega sjálfstætt og óháð og
verði ’oannað að hafa sam-
vinnu við verkalýðsfélög hjá
öðrum fyrirtækjurti í sömu
framleiðslugrein um samn-
inga eða önnur mál.
„Afleiðing þess yrði sú“, að
hann, „að allir starfsmenn
G. M. yrðu í sama verkalýðs-
félagi, En ég mundi banna því
félagi að hafa samvinnu við
félög hjá Ford, Chrysler og
öðrum um takmörk sín í kaup
samningum og einnig um að-
ferðir við að ná því tak-
marki“.
Áætlunin mundi leiða til
þess, að Samband bílaiðnaðar-
verkamanna yrði skipt í fimm
félög, sem bannað væri að
hafa sainvinnu hvort við ann-
að. Auðvitað er verkalýðs-
hreyfingin í Michigan andvíg
þessu.
Ferill Romneys
Bílakóngurinn hefur verið
að hugsa og rökræða um efna
hags- ög stjórnmálavandamál
árum saman.
í æsku bjó Romney við fá-
tækt og mikla vinnu. Hálft
annað ár var hann mormóna-
trúboði og gefur 1/10 eða
meira af tekjum sínum til
kirkjunnar.
Romney gekk í háskólann í
tah og George Washington há-
skólann i Washington D. C.
Um tíma var hann aðstoðar-
maður David I. Walsh sáluga,
öldung'ardeildarþingmanns frá
Massachusetts, og fylgdist
með frarnvindu mála við und-
•irbúning Smoot-Hawley tolla
frumvari’sins, sem þá var á
döfinni.
Þá Og síðar sem fulltrúi
Aluminíum Company of
America í Washington og við
starf hjá verzlunarsamtökum,
sem leíddi af sér sambönd í
Washington, komst hann í
gang mála í höfuðborginni.
Eftir stríðið hóf hann störf
hjá Nash-Kelvinator Corpora-
tion, sem þá var komið á fall-
anda fót og fylgdi því, þegar
það var sameinað Hudson til
að mynda American Motors.
1954 varð hann stjórnarfor-
maður og varð fljótt kunnur
um öll Bandaríkin. Með hin-
um smækkaða bíl, Rambler,
skoraði harin Golíatanna í bíla
iðnaðir.um á hólm. Þeir fylgdu
síðar í fótspor hans.
Þetta var afreksverk, sem
gerði hann þjóðkunnan löngu
áður en hann hóf stjórnmála-
málastörf í Michigan. Fjöldi
manna um öll Bandaríkin
kannast við hann sem vinnu-
saman fjármálamann, sem náð
hefur góðum árangri, og ekki
gefist upp fyrir smámununum.
Mörgum lízt vel á hann.
Framundan er meiri vinna
og margt í óvissu. Mörg „ef“
þarf að yfirstíga, áður en
Romney yrði útnefndur for-
setaefni Repúblikana. En þótt
langt sé til kosninga hefur
hann begar sett svip á stjórn-
málabaráttuna og fáir efast
um að flann, verður skeinu-
hættur.