Morgunblaðið - 14.02.1962, Blaðsíða 4

4
MORGUNBL 4 ÐIÐ
Miðvikudagur 14. febr. 1962
Handrið
úti og inni. Gamla verðið.
Yélsmiðjan Sirkili
Hringbraut 121.
Skóviðgerðir
Móttaka — Afgreiðsla:
Efnalaugin Lindin
Hafnarstræti 18.
Sigurbjörn Þorgeirsson
Skósmíðameistari.
Kæliborð
óskast til kaups. Upplýsing
ar í síma 17709.
Volkswagen-eigendur
Lítið notuð benzínmiðstöð
til sölu. Funhitar bílinn á
augabragði. Verð kr. 3.500.
Sími 15123 e. h.
f dag er miðvikudagurlnn 14. febr.
45. dagur ársins.
Árdegisflæði kl. 1:30.
Síðdegisflæði kl. 14:09.
Slysavarðstofan er opin allan sólar-
brtnginn. — JLæknavörður L..H. (fyrlr
vitjanir) er á sama stað fra kl. 18—8.
Sími 15030.
Næturvört ar vikuna 10.—17. febr.
er í Lyfjabúðinni Iðunn.
Holtsapótek og Garðsapótek eru
opm alla virka daga kl. 9—7. iaugar-
daga frá kl. 9—4 og helgidaga frá
kl. 1—4.
Kópavogsapótek er opið alla vlrka
daga kl. 9,15—8, laugardaga frá ki.
9:15—4, helgid. frá 1—4 e.h. Sími 23100.
Næturlæknir í Hafnarfirði 10.—17.
febr. er Olafur Einarsson sími: 50952.
Ljósastofa Hvítabandsins, Fornhaga
8: Ljósböð fyrir börn og fullorðna
Uppl. 1 sima 16699.
St . * . St. • . 59622157 — VII. — 7.
I.O.O.F. 7 = 1432148}á == K.V.M.
I.O.O. F. 9 = 1432148Í4 = 9 Spkv.
□ Mímir 59622147 — H & V.
RMR 16-2-20-SPR-MT-HT.
Rithöfundafélag íslands heldur fund
miðvikudaginn 14. febrúar í Café Höll
kl. 8 /2. Dagskrárefni er ásamt öðru:
„Mótmælin gegn stækkun Keflavíkur
sjónvarpsins" og „Réttur höfunda og
bókmenntaskrif Tímans.“
Kvenfélag Hallgrímskirkju. Fundur
verður haldinn föstudag 16. febr. kl.
8,30 e.h. stundvíslega í félagsheimili
múrara Freyjugötu 27. Fundarefni
áríðandi félagsmál, skemmtiatriði.
Nauðsynlegt að félagsmenn mæti.
Hjúkrunarfélag íslands heldur
skemmtifund í Tjarnarcafé uppi
fimmtudag 15 febr. kl. 20,30. Stjórnin.
Sjálfstæðiskvennafélagið Hvöt heldur
fund í kvöld kl. 8,30 í Sjálfstæðis-
húsinu. Borgarst j órinn Geir Hall-
grímsson, talar um bæjarmál, frjáls-
ar umræður á eftir. Skemmtiatriði
sem Hjálmar Gíslason og Jónatan
Ólafsson sjá um. Kaffidrykkja
Allar sj álfstæðiskonur velkomnar á
meðan húsrúm leyfir. Mætið stund-
víslega.
Félag frfmerkjasafnara: — Herbergi
félagsins að Amtmannsstíg 2 verður í
vetur opið félagsmönnum og almenn^
ingi miðvikudaga kl. 20—22. Okeypis
upplýsingar um frímerki og frímerkja
söfnun.

Kjörbarn
Viljum taka lítið stúlku-
barn til fósturs eða gefins.
Tilboð sendist Mbl„ merkt.
„1962 — 7736“
Tökum pelsa og kápur
í styttingu.
Guðmundur Guðmundsson,
Kirkjuhvoli.
Stúlku
með barn á 1. ári vantar
vinnu við heimilisstörf, þar
sem hún gæti haft barnið
með sér. Sími 32345.
Rafha
ísskápur, eldri gerð, ósk-
ast. Útvarpstæki til sölu.
Upplýsingar í síma 11159.
Trésmíðavélar
Borvél og bútsög ásamt
hefilbekkjum óskast til
kaups. Uppl. í síma 23521.
Lítil íbúð
í nýju húsi til leigu frá 1.
marz. Hitaveita. — Sími
10361.
2ja herb- íbúð
óskast til leigu sem fyrst í
Reykjavík eða nágrenni. —
Upplýsingar í síma 38248.
Atvinna
Stúlka vön hraðsaum ósk-
ast. Uppl. í síma 15005.
Trésmiður
Félagsheimilið í Ytri-
Njarðvík óskar eftir að
ráða trésmið. Uppl. í fé-
lagsheimilinu á venjuleg-
um vinnutima.
Stúlka eða kona
óskast, þrískiptar vaktir.
Uppl. í síma 18068 etir kl.
7 í kvöld.
Herbergi
óskast strax. Uppl. í síma
16415 eftir kl. 1 í dag.
f NÝÚTKOMNU he<fti „Nátt-
úrufræðingsins“ ritar Eyþór
Einarsson grein um svart-
burkna (Asplenium triohoman
es L.), sem nýlega fannst hér
á landi. Birtum við hér úr
drátt úr greinixmi.
í upphafi greinarinnar seg
ir Eyþór að í gömlum skrám
yfir íslenzkar plöntur, hafi
grasafræðingar oÆt hnotið um
tegundir, sem ekki séu til af
sýnishorn, er sanni, að þær
hafi fundizit hér á landi en
ekki sé um rangar tegunda-
ákvarðanir að ræða. Grasa-
fræðingar, sem um þetta hatfa
fjallað hafa þó ekki álitið því
neitt til fyrirstöðu, að sumar
þessara tegunda hatfi fundizt
hér, þó að það verði vita-
skuld hvorki sannað né af-
sannað. Enda hatfa sumar fúnd
izt hér á síðari árum.
Aftur á móti hafa grasatfræð
ingar álitið ósennilegra, að
ýmsar aðrar þessara vafasömu
tegunda hafi noikkum tíma
funddzt villtar hér og er svart
burkninn ein þeirra tegunda.
Hans er fyrst getið frá ís-
landi í bókinni Dansk Oekon
omisk Plantelære eftir danska
grasafræðiprófessorinn J. W.
Homemann 1837, en þar er
minnzt á hrvar á landinu hann
hafi fundizt, en Homemaxm
segist í formála bókar sinnar,
hafa stuðst við uppgötvanir
landa síns Axels Mörchs á Is
landi, en hann dvaldist hér á
landi sumarið 1821 við athug
anir á plöntum. í nakkrum
plöntuskrám næstu áratuga
var svartburkni talinn með is-
lenzkum jurtum, en vaxtar-
staðar hans hér á landi var
hvergi getið.
Árið 1871 kom út í London
allýtarleg ritgerð um flóru ís
lands eftir Englendinginn
Charles C. Babinton, prófess-
or í Cambridge, þar taldi hann
svartburkna til íslenzkra
plantna og sagði að hann yxi
í Búðarhrauni. Var Möroh
borinn fyrir þvd. Er sennilegt
að svartburkni sá, er Möreh
fann hafi verið í grasasafni
hans, en Babinton fékk Johan
Lange, prófessor við Hafnar-
háskóla til að skrifa fyrir sig
úr söfnum þar fundarstaði ís-
lenzkra plantna.
Christian Grönlund segir í
ritgerð, um jslenzkar háplönt
ur, að eintök af svartburkna,
sem Möroh hafi safnað í Búða
hrauni séu í safni hans. Tekur
Grönlund burknann upp í
flóm sína, sem íslenzka teg-
und (1881), en segir þar, að
hún hafði hvergi fundizt
nema í Búðahrauni.
Helgi Jónsson, grasatfræð-
ingur var við rannsóknir á
Snætfellsnesi á áiunum 1886
till 1888 og leitaði þá m.a. að
svartburkna, en án árangurs.
Segir hann ennfremur í rit-
gerð 1899 að engin eintök af
burknanum séu þá til í Grasa-
safni Kaupmannáhatfnarhá-
skóla, enda hetfur hún hvergi
verið talin til íslenzkra
plantna síðan. Margir grasa-
fræðingar hafa leitað a<5 plönt
unni í Búðahrauni á etftir
Helga, en engixm fundið hana.
Fyrir um það bil 19 árum
fann Hálfdán Björnsson á
Kvískerjum í öræfum, kletta
burkna, Asplenium viride
Hudis., í klettum við Kvisker
og stuttu síðar fannst hann
einnig á Fagurhólsmýri í
sömu sveit.
„Fyrir nokkruim árum sá
Hálfdián burkna í Skatftafelli.
Tilsýndar virtist honium þetta
vera klettaburkni og fannst
það sennilegt, en athugaði
það samt ekki frekar. Þegar
ég var í örætfum í jú'lí s.l.
sagði Hálfdán mér frá þess
um vaxtarstað buriknans, og
ákvað ég að athuga nánar, á
hve stóru svæði hann yxi
þarna. Þegar ég fór að skoða
burknann, sá ég að þetta var
ekki Mettaburkni, en ná-
skyld tegund sömu ættkvísl
ar. Á klettaburknanum er
efri hluti blaðstilksins og all
ur miðstrengur blaðsins áber
andi ásamt miðstrengnum
brúnsvartur Oig gljáandi, en
smáblöðin virtust í fljótu
bragði áþekk á klettaburkna.
Var því auðsætft, að þarna var
kominn hinn týndi burkni úr
Búðahrauni, Asplenium tric-
homanes L. Þessir brúnsvörtu
blaðstilkar Og miðstrengir eru
mjög áberatidi og eru gleggstfu
tegundareinkenni þessa
burkna og greina hann bezt
frá klettaburknanum. Þess
vegna hef ég ákveðið að kalla
hann svartburtkna á íslenzku,

Svartburkni (Asplenium trichomanes L.) Þessi teikning
er af norsku eintaki. Smáblöðin á eintökunum frá Skafta-
felli eru ekki eins regluleg að lögun og staka smáblaðið
á þessari mynd.
enda heitir hann þvi nafni á
norsku og sænsku. Blaðstilkar
og miðstrengir svartburknans
eru ekki grópaðir á efra borði
eins og á klettaburknanum, en
eru í stað þess með tveimur
Ijósbrúnum, mjóum vængföld
um að endilöngu. Smáblöð
svartburknans eru dökk-
grænni en á klettaburkna,
venjulega sporbaugótt eða af
löng (kringluleit eða tígul-
laga á klettaburkna), fleyg-
laga og dálítið ósymmetrisk
neðst (næst miðistrengnum),
efri helmingur (helmin-gurmn
með blaðröndinni sem er nær
oddi blöðkunnar) hvers smá-
blaðs venjulega breiðari og
efri blaðröndin greinilegar
bogtennt gerir það stu-ndum.
Gróblettir svartburknans eru
staðsettir nokkum veginn mitt
á milli miðju smáblaðanna og
randa þeirra, en öllu nær miðj
unni á klettaburkna, a-nnars
renna þeir saman við gró-
þroskunina og gróhulan er lík
á báðum tegundum.
í Skaftafelli vex svart-
burkni á nokkrum stöðum í
klettum í ca. 100 m hæð yfir
sjávarmáli, og á ö-llum stöðun
um í rifum og sikorum, þar
sem skuiggsseltf er. Ha-nn vex í
allstórum brúskum, sem mynd
aðir eru atf heilum blöðum og
auik þess fjölda gamalla og
smáblaðalau-sra blaðstikla og
miðstrengja. Þau eintök, sem
ég mældi þarna, dagana 10.—
20. júli s.l., voru 8=—26 cm há,
m-eðalhæð þeirra m-un vera
um 15 om. Þau voru öll, jafnt
þau smæstfu sem þau stærstu,
mjög hreystileg og virtust
þrífast prýðilega, enda nærri
alþakinn gróblett-um á neðra
borði blaðanna.
Svartburkninn vex í öilum
heimsáltfum nema Anitarktíku,
heldur sig á tempruðu svæð
unum beggja vegna miðbauigis
og í fjöllum hitabelti-sins“.
í Austur-Evrópu nær hann
norður u-m 60° n. br. Hann vex
á öllum Norðurl-öndium, nær
norður undir heimslkauitsbau-g
í Finnlandi, í Noregi vex hann
allt norður á 68° n. br., en í
Færeyjum aðeins á einum stað
Á Bretlandseyjum er hann al
gengur. Á Grænlandi hefur
svartburkninn efcki fundiz-t, en
í Norður-Ameríku vex hann
allvíða.

JÚMBÖ, SPORI og SVARTI VÍSUNDURINN -j< K Teiknari: J. MORA
Júmbó braut beilann um hvað hann
ætti til bragðs að taka til að fá
drengina til að vinna. Allt í einu
stökk hann upp og kallaði: — Kom-
ið með mér út í sólskinið, þá skal ég
segja ykkur frá því, sem eitt sinn
kom fyrir langafa minn. — Húrra,
hrópuðu Tappi og Toppur og hlupu
út á undan honum.
— Júmbó settist á fallinn trjábol
og tók upp eina kakóbaun. — Þið
vitið að þegar haldnar eru afmælis-
veizlur, fá allir heitt súkkulaði og
súkkulaðið kemur af kakójurtinni,
sagði hann.
— En vitið þið, að það var langafi
minn, sem fann upp kakóplöntuna?
hélt Júmbó áfram. — Nú skulum við
kalla á Spora, því langafar okkar
voru góðir vinir og þeir voru saman,
þegar sagan gerðist....