Morgunblaðið - 17.06.1962, Page 10

10
rMORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 17. júní 1962
Grettir Eggertsson: — Ég óska ykkur til hamingju meS
velgengnina. ,
Kirkjan verður
eini aðilinn, sem
heldur samband-
inu við gamla
landið
BL.AÐAMAÐUR Morgun-
blaðsins hitti Gretti Eggerts-
son frá Winnipeg og rabbaði
við hann ofurlitla stund.
Grettir er staddur hér á landi
um þessar rnundir vegna aðal
fundar Eimskipafélags fs-
lands en hann átti sæti á hon-
um sem fulltrúi hlutihafa í
Kanada. Grettir er fæddur
Vestanhafs en kom fyrst
hingað til lands með föður
sínum Árna Eggertssyni árið
1-919, sem var einn af stofn-
endum Eimskipafélagsins og
ferðaðist mikið um til að
safna hlutafé. Grettir hefur
komið af og til hingað til
lands síðan, dvaldizt m. a.
hér sem ráðunautur við raf-
arfkuframkvæmdimar við
Sogið. H-ann talar allgóða ís-
lenzku enda lærði hann hana
á heimili sinu vestra í æsku,
týndi henni svo niður um
notokurt árabil en lærði hana
á ný með auknum samskipt-
um og heimsóknum til Is-
lands.
í þessari ferð kem ég til
þess að hitta gamla kunn-
ingj-a, en ég á þá hér marga.
Ég er búinn að ferðast hér
um allt landið og fer því að
þessu sinni ekki í neitt ferða
lag.
__ Og þið hafið alltaf
áhuga á Eimskipafélaginu
þarna vestra? spyrjum við.
— Já, Eimskipafélagið hef-
ur átt stóran þátt í að halda
lifandi sambandi milli íslend
inga í Vesturheimi og hér
heima.
— En hvað um bókaútgáf-
una: Vestur-íslenzkar ævi-
skrár o. fl.?
— Það er e'kkert nema gott
um hana að segja.
— Famast Íslendingum vel
vestra?
— Margir komast vel áfram
þótt einu sinni væri sagt að
það hefði verið 1-andihreinsun
að þeim sem fóru vestur. Við
höfum þetta stundum að gam
anrnáli. Við getum líka gert
að gamni ofekar fyrir vestan.
Jú margir íslendingar hafa
komizt vel til manns og í
góðar stöður bæði í Kanada
og í Bandaríkjunum.
Finnst þér ekki að sam-
bandið við ísland fari minnk
andi?
— Jú, ég er hræddur um
það. Við stofnuðum fyrir
fáum árum félagsskap, sem í
eiga sæti bæði fulltúrar vest
an hafs og austan. Þessi fé-
lagsskapur er fyrst og fremst
til þess að konia á menring-
ar- og menntunarsambandi
milli Kanada og íslands. Ég
held það séu þrír námsmenn,
sem hafa komið vestur um
haf á vegum þessara sam-
taka. Þegar við föllum frá,
þessir sem nú erum að verða
gamlir, ég er orðinn 59 ára,
þá er ég hræddur um að dofni
yfir áhuganum á að halda
tengslunum við gamla landið.
Ég tel að sterkasta vonin sé
að kirkjan haldi sem lengst
samlbandinu milli landanna.
Við starfrækjum enn Betel
gamalmennahælið á Gimli
sem mest er skipað fslend-
ingum. Ég er nú formaður
st-jórnar þess.
—; Hvernig virðist þér svo
lífið ganga hér í gamla heima
landinu?
— Mér virðist fólk lifa hér
góðu lífi. Lífsafkoma held ég
sé almennt betri hér en
vestra, en þetta er kannski
ekki vel -að marka. Ég kem
hingað á ferðalagi, hef
skamma viðdvöl og er í eilíf-
um boðum hjá vinum og
kunningjum og þar er eins
og vant er glæsilegar mót-
tökur hjá öllum.
Ég fór i gær í Þjóðleik-
húsið og sá My Fair Lady.
Ég var sórhrifinn. Ég hef séð
þessa sýningu í London og
ég verg að segja að þetta er
frátoær sýning og stúlkan,
sem leikur aðalihluverkið, fer
með það svo ágætlega að vart
verður á toetra kosið. Ég hef
ennfremur heyrt í Sinfóníu-
hljómsveitinni ykkar og mér
finnst hún ágæt. Ég hef dá-
lítil afskipti af þessu heima í
Winnipeg, því þar er ég vara-
forseti stjórnar Sinfóníu-
hljómsveitarinnar í bænum.
Ég verð að segja það að ég
undrast allar þær framfarir,
sem hér hjá ykkur hafa orð-
ið, allar þessar glæsilegu,
fallegu byggingar. Ég blátt
áfram skil ekki hvernig þið
getið komið þessu öllu í fram
kvæmd. Ég óska ykkur til
hamingju með velgengr.ma,
segir Grettir Eggertsson um
leið og við kveðjumst.
r-»
Ölafur Gunnarssofi:
Ný skipan gagnfræðanáms
f ÞESSA'RI grein verður bent á
ndktkur atriði í sambandi við
nám unglinga, sem eðlilegt er að
foreldrar og kennarar ræði og
fræðsluyfirvöld taki til nánari
athugunar.
Stórkostleg tækniþróun síð-
ustu ára og þjóðfélagsbreytingar
þær, sem henni fylgja hefur án
efa ýtt mjög undir þær öru fram
farir sem nú blasa hvarvetna við
í fræðslumálum nágrannalþjóða
okkar íslendinga.
Tillögur þær sem ég ber fram
í þessari grein byggjast að
nokkru leyti á því sem vel virð-
ist gefast hjá öðrum þjóðum, að
nokkru leyti á því sem íslenzku
þjóðfélagi ætti að reynast heilla
drjúgt
Fræðsluskylda virðist vera
nógu löng á íslandi einlkum þeg-
ar þess er gætt, að mjög miikill
hluti unglinga stundar framihalds
nám að skyldunámi loknu. Það
sem ég legg til er þessvegna
ekki lenging skyldunáms en
breytt starfstilhögun innan vé-
banda skólanna.
í fyrsta lagi tel ég rétt að af-
nema þá skiptingu sem nú er
milli barna- og unglingaskóla, en
gefa unglingum kost á að stunda
nám í sama skóla og undir
stjórn sama skólastjóra allt til
gagnfræðaprófs. Unglingarnir eru
nú látnir fara úr barna- og í
unglingaskóla um 13 ára aldur,
sem er viðkvæmt og erfitt ald-
ursskeið, þegar unglingurinn
þarf mjög á ástúðlegri hand-
leiðslu að halda og má því sízt
við því að vera allt í einu flutt-
ur frá öllum þeim kennurum,
sem hann þekkir og úr því skóla-
umhverfi, sem hann er öruggur í.
Með því að láta börnin fara
úr barna- í unglingaskóla 13 ára
er verið að flýta fyrir því að
þeim finnist þau vera orðin full
orðin. Með þessu er dregið úr
áhrifavaldi heimilanna, ýtt und
ir sjálfræðisþrá barnanna, sem
venjulega kemur heldur of
snemma en of seint, þegar haft
er í huga hversu langt félags-
legt sjálfstæði er undan, ekki
sízt hvað þann hluta æskunnar
snertir sem leggur stund á lang
skólanám.
Sífelldar þjóðfélagsbreytingar
eru sízt líklegar til að auka ör-
yggi æskunnar og er því mikil
nauðsyn að vernda hana gegn
öllu óþarfa umróti. Einn liður
í þeirri vernd er að lofa henni
að dvelja í skólanum sínum unz
framhaldsskóli eða eitthvert
starf gera enda á skólavistina.
Mjög ríkur þáttur í íslenzku
fræðslukerfi er enn að treysta
á minni nemendanna í námi.
Naumast er um að ræða neina
námsgrein, sem viðurkennd er
í íslenzkum skólum, þar sem
góður námsárangur nemendans
byggist ekki fyrst og fremst á
minni. Þegar athuguð eru störf-
in, sem unnin eru í þjóðfélaginu
er augljóst, að starfshyggindi
manna byggjast fyrst og fremst
á útsjónasemi, skilningi og handr
lagni en aðeins að litlu leyti á
minni. Starfsgreinum fer æ fjölg
andi og þessvegna eðlilegt að
meiri áherzla sé lögð á að kynna
æ9kunni störfin sem hennar bíða
en áður var, meðan þjóðfélagið
var fábreytt og um fátt að velja.
Eðlilegt væri að veita ungling
unum all urnfangsmikla náms-
og starfsfræðslu síðustu ár
skyldunámsins auk hinnar al-
mennu undirbúningsmenntunar,
sem aldrei má gleyma. Ef þetta
yrði gert hefðu unglingarnir
nokkurt yfirlit yfir helztu at-
vinnuvegi þjóðarinnar að Skyldu
námi loknu og gætu því af nokk
urri þekkingu valið sér leið, sem
þeim hentar hvað framihaldsnám
snertir. Á þessu aldursskeiði er
eðlilegt að leiðir unglinganna
skilji og velji þá hver þá braut
sem áhugi og hæfileikar leyfa.
Sumir myndu eðlilega ekki
halda áfram frefcara skólanámd
en allur fjöldinn myijdi gera
það. Hvað allan þann mikla
fjölda snertir er tómt mál að
tala um skiftingu í bÆnám og
verknám. Hvert einasta starf
sem reynir á rökrétta hugsun,
hugkvæmni og útsjónasemi hlýt-
ur að byggjast á þjálfun bæði
huga og handa og enginn skyldi
láta sig dreyma um verkmenn-
ingu í nútímaþjóðfélagi, sem
ekki byggist á traustum fræðileg
um grunni. Verkkennsla, sem
efcki tekur tillit til þessara
grundvallarlöglmóla verður
aldrei mikið annað en vanhugs-
að kák, einstaklingunum til lít-
ils góðs en þjóðfélagsheildinni
til óþurftar.
Látum Okkur nú hugleiða
hvernig eðlilegt væri að skipta
íslenzkum unglingum í deildir
að skyldunámi loknu.
Þeir sem bezta námshæfileika
hafa myndu eðlilega velja
landsprófsdeildir. Þar þyrfti
minnstu að breyta frá því sem
er, samt verður varla hjá því
komist að auka undirstöðumennt
un í stærðfræði, eðlis- og efna-
fræði og gera náttúrufræðina líf
rænni en hún er nú. Sögukennsl
an verður að leggja meiri á-
herzlu á menningarsögu þjóð-
anna en nú er og tungumála-
kennslan að verða en lífrænni,
þannig að stúdentar geti a.m.k.
talað vandræðalítið þau tungu-
mál, sem mestum tíma er eytt
í að kenna í skólunum. Vafalítið
á nám a.rn.k. í landsprófsdeild-
um og menntaskólum eftir að
breytast æ meir í það horf að
kennarar verða fyrst og fremst
menn sem Skipuleggja og stjórna.
Sjálfvirkar kennsluvélar og sjón
varp eru áreiðanlega kennslu-
tæki, sem eiga eftir að ryðja sér
mjög til rúms og vafalaust taka
önnur enn fullkomnari við, sem
enginn kann enn að nefna en
framtíðin mun finna’ í leit sinni
að æ meiri tæknifullkomnun.
Þar eð mar.gt bendir til þess
að afburðamönnum í kennara-
stétt muni fara hlutfallslega
fæfckandi er mikils um vert að
nota sem bezt starfskrafta þeirra
fáu, sem fram úr skara og vilja
að þessu starfi hverfa.
Aðrar deildir gagnfræðastigs-
ins yrðu a.m.k. í stærstu bæjum
að vera landbúnaðardeild, sjó-
vinnudeild, tæknideild, verzlun-
ardeild, félagsmáladeild, hús-
stjórnardeild og almennar deild
ir.
í þessum deildum yrðu að
haldast í hendur bókleg fræði
og hagnýt störf bæði í skólun-
um sjálfum og á vinnustöðum.
Hlutvenk vinnuveitenda yrði þá
að leyfa unglingunum að reyna
hin ýmsu störf og leiðtoeina þeim
eftir mættti. Fyrir slíkt leiðbein-
ingastarf fengju vinnuveitendur
engin laun en þyrftu hinsvegar
ekki að borga kaup fyrir það,
sem unglingarnir gerðu, þar eð
það yrði hluti af námi þeirra,
sama eðlis og verkkennsla í skól
unum sjálfum.
í sjóvinnudeild mætti t.d.
kenna auk bóklegra fræða alls-
konar sjóvinnubrögð og fiskað-
gerðir að vetrarlagi en efna til
sjóferða vor og haust. Slííkt nám
yrði vitanlega að veita ungling
unum nokkur réttindi, sem kæmu
fram í styttra námi í sérskólum
og gæti jafnvel endað á prófum,
sem veittu takmörkuð réttindi
t.d. próf til að stjórna bátum
allt að ákveðinni smálestastærð.
Nám í landbúnaðardeilum
mætti skipuleggja eftir sama
grundvallarsjónarmiði þannig, að
bóknámið yrði aðalatriðið á vet
urna en hagnýt störf haust og
vor.
Tæknideildarnám hlyti að
geta stytt iðnnámið og þar eð
fjöldi iðnfyrirtœkja er til í öll-
um steerri bæjum ætti aS vera
tiltölulega auðvelt að skipu-
leggja umfangsmikla starfskynn
ingu tæknideildarnema á vinnu
stöðum bæjanna. Gæti þessi til-
högun skapað traustan grund-
völl undir enn fullkomnara iðn-
nám en það sem við eigum nú
við að búa, en vel menntaðir iðn
aðarmenn eru hverju þjóðfé-
lagi afarmikils virði. Nægir i
því samlbandi að benda á hversu
mjög danski iðnaðurinn hefur
orðið efnahagsleg lyftistöng Dana
þar eð þeir hafa getað gert iðn-
aðarvörur að eftirsóttri fram-
leiðsluvöru, ekki sízt til Banda-
ríkjanna, einungis vegna þess
hvað varan er vönduð. Að vísu
hafa Danir sl. 40 ár hæfnipróf-
að flesta iðnnema og á þann hátt
valið í stéttina, en góð undirbún-
ingsmenntun með sæmilega
ströngum prófum getur að vissu
marki komið í stað hæfnisprófa,
en á þeim munu forustumenn
iðnaðarins hér á landi efcki hafa
mikinn áhuga.
Ekki væri óeðlilegt að nám i
verzlunardeilum gæti stytt nám
í Verzlunarskóla íslands og nám
í félagsmáladeild stytt nám I
hjúkrunarskóla, svo nofckur
dæmi séu nefnd um hugsanlegt
hagnýtt gildi deildarskiptingar-
innar fyrir framhaldsnám ungl-
inga. Stytting fagnáms kæmi þó
iþví aðeins til greina að ekki verði
uð þeim sem hafa góða náms-
að telja undirbúningsmenntun
undir það of litla eins og nú
standa sakir og því þörf að bæta
úr á því sviði.
Almennu deildirnar yrðu senni
lega að vera tvennskonar. önn
ur ætluð þeim sem litla náms-
hæfileika hafa en vilja þó ekki
hætta námi við lok skyldunáms
ins. Yrði nám í slíkri deild að
vera miðað við þarfir manna,
sem vinna fremur einföld störf
sem þó krefjast nokkurrar sér-
þefckingar.
Hin almenna deildin yrði ætl
uð þeim sem hafa góða náfs-
hæfileika en hafa þrátt fyrir
náms- og starfsfræðslu en ekki
getað áfcveðið hvað þeir vilji
gera að ævistarfi. Slíkum ung-
rnennum myndi henta nám sem
sniðið væri eftir lýðháskólanám
inu danska, þar sem mikil rækt
er lögð við að þroska unglingana
almennt og kenna þeim sjálfstæð
vinnubrögð á hvaða sviði sem er,
Nú munu margir vilja segja að
þetta sé ékki framkvæmanlegt
nema í stærri bæjum og það er
að vissu marki rétt. T.d. eru
vinnustaðir sem unglingar geta
fengið að reyna störf á ekki
tiltækir nema í allmiklu þétt-
býli. Hins ber að minnast, að
mjög mikill hluti æskunnar ut-
an Reykjavíkur stundar unglinga
nám sitt á hiéraðssfcólum. Hverj-
um héraðsskóla ætti ekki að vera
ofviða að koma á fót einni til
tveimur áðurnefndum deildum,
gætu þá unglingar valið milli
héraðsskólanna eftir því upp á
hvaða deildir þeir hefðu að
bjóða. Námsdvalir utan heima-
haga eru líka æskilegar og
myndi deildaskiftingin slá tvær
flugur í einu höggi. Auka fag-
menntun unglinganna og víkka
sjóndeildarhring þeirra sökum
þess, að þeir færu víðar um land
ið.
f löndum þar sem starfsfcynn.
ing, starfsfræðsla og nám semi
sniðið er meira við áhugaefni
unglinga og þarfir þjóðfélaganna
en hér gerist er komið í gott
horf, hefur komið í ljós, að það
sem hér er þekkt undir nafninu
námsleiði hverfur að miklu
leyti. Um leið og unglingurinn
gerir sér grein fyrir, að hvaða
marki hann stefnir fær skóla-
námið allt annað og meira gildi
í augum hans en áður. Það sem
áður var torákilin skylda er nú
Framh. á bls. 12.