Morgunblaðið - 17.06.1962, Blaðsíða 14

14
MORGXJ1SB1. AÐIÐ
Sunnudagur 17. júní 1962
Menn og minj-
ar í MýrclaS
ÉG BRÁ mér á fund máivina
minna í Mýr'dal fyrir noikkrum
dögum og hafði um leið hús mitt
í huganum, þar sem er Byggða-
safnið í Skógum. Enn varðveita
bændabýlin, islenzku, margar
minjar um forna menningu og
atvinnuhsetti, þótt á ytra borði
sé flest með nýjum svip. Það er
fagurt að líta yfir Mýrdalsbyggð
ina af Skarphól eða öðrum kenni
leitum. Eg var raunar full
snemma á ferðinni, sléttan,
breiða, milli Reynisfjalls og
Geitafjalls var enn með dauða-
mörkum vetrarins, og á stöiku
stað gaf að líta svartar skellur
eftir sinubruna. Bót var í máli,
að Dyrhólaós var lcastaður, ei-ns
og Mýrdælingar og Eyfellingar
segja, og setti fagran svip á
ströndina við úthafið og Dyr-
hólaey.
Eg lagði leið mína heim á. eyði
býli inn í Dölum, Fjós, til að
skoða smiðjuna hans Eyjólfs frá
Keldudal. Eyjólfur var völund-
ur, og liggja eftir hann margir
ágætir hlutir, er lýsa snilli hans.
Á landssýninguna 1907 sendi
hann vasahníf, margbrotinn, er
þar þótti einn beztur gripa. Smíð
ar hans dreifðust víða, reizlur,
katiar og aðrir gagnlegir búshlut
ir.
Smiðjan stendur til hliðar við
baeinn, með veggjum hlöðnum
úr völdu mógrjóti og grónu þaki.
Eg leit þar inn, óboðinn gestur
og ekki þó, oddviti Hvamms-
hrepps, sr. Jónas Gíslason, hafði
leyft mér að skyggnast þama um
bekki. Aflinn dró að sér athygli
mína. Ekki hefur fegurri afl ver-
ið í nokkurri hérlendri smiðju.
Hann er hlaðinn úr höggnu mó-
grjóti, með þrepi fyrir glóðina.
Hlutföll og gerð hleðslunnar lýsa
manninum, sem þar var að verki,
betur en rnörg orð. Bak við afl-
inn er smiðjubelgurinn, fúinn
að skinnum en heilt að virkj-
um, jafn þokkalegur og annað,
sem þessi smiðja hefur hýst.
Steðjafóturinn er einnig á sín-
um stað, en flest áhöld brottu,
að vonum. Smiðjuhurðin er litlu
lakari gripur en hurðarflekinn
úr Svarfaðardal, sem ég hafði
séð suður í Þjóðminjasafni, þak-
inn brennimörkum sem smiður
inn hafði brennt í tréð til að
reyna smíði sína. Þarna var ef
til vill líka verk Jónu dóttur
Eyjólfs í Fjósum, sem á tmabili
smíðaði bezt brennimörk í Mýr-
dal. Maður sagði mér, að Eyjólf
ur hefði dottifji niður í smiðju-
dyrunum, er dauðinn kvaddi
hann til ferðar. Þannig myndi
smiði gott að deýja.
Mikil er fátækt þín, ísland, að
geta ekki geymt komandi tímum
þetta hús til minja um gömlu,
sjálflærðu smiðina, sem leystu
hvers manns vanda í smíðum.
Fyrir einum mannsaldri voru
mörg býli inni í Dölum og af-
koma ekki lakari en gerðist ann
arsstaðar. Nú eru tvö byggð,
Neðri-Dalur og Stóri-Dalur. í
Neðra-Dal býr bóndinn einn síns
liðs, í Stóra-Dal búa tvö systkini
með þverrandi krafta. Nútíminn
leikur ekki jafn dátt við alla,
gamlir og góðir bústaðir hverfa
inn í'skuggann en aðrir rísa til
vegs og virðingar. Mann.fæð er
mestá mein sveitanna nú f dag
og í raun og veru hinn mesti
voði.
Eg kom við á Skagnesi, heim-
ili Jóns Hjartarsonar frá Herjólfs
stöðum og konu hans Sigríðar
Heiðimannsdóttur. Eg sat stund
arkorn og ræddi við Sigríði, aldr
aða heiðurskonu af ætt Runólfs
ekálds Sigurðssonar. Líkt og aðr
ir gamlir menn hefur hún mátt
sjá á bak vinum sínum og séð
skörð koma í byggðina. Skag-
nes er í þjóðbraut, áður var þar
gestkvæmt, nú þjóta ílestir hjá
garði. Dagar eru dauflegri en
áður var á mörgum bæjum,
betri lífskjör, birta og ylur bæta
það að nokkru upp. Raflínur
liggja nú brátt heim að hverjum
bæ í Mýrdal, og mikil blessun
er í för með þeim.
Við Kjartan Leif Markússon
í Suður-Hvammi átti ég erindi.
Kjartan er sonur MarkúsarXofts
sonar bónda og fræðimanns í
Hjörleifshöfða. Þar átti hann
heima til fullorðinsaldurs, og
enginn staður mun honum kær-
ari. Höfðinn var eitt merkasta
býli landsins á sinni tíð, um-
kringt eyðisandi og rétt fyrir
kjaftinum á Kötlu. Fjöldi manns
átti því líf að launa, sjóhrakt-
ir strandmenn og ferðamenn úr
villum og hrakningi á Mýrdals-
sandi. Nú er þar engin manna-
vist, fýllinn byggir björgin sem
áður, en fýlatíminn með bjarg-
sigi og öðrum önnum er minn-
ing, sem fyrnist fyrr en varlr.
Kjartan Leifur á merkilega sögu
í minni, söguna um síðustu kyn-
slóðir manna í Höfðanum og lifs
baráttu þeirra. Nú er hann að
bregða búi og setjast að í þorp
inu í Vík með konu sinni, Ástu
Þórarinsdóttur og fjölskyldu.
Fró Vík sér vel austur til Hjör-
leifshöfða. Vonandi endist Kjart
ani þrek til að sjá minningum
sínum um þann forna sögustað
borgið, öðrum til fróðleiks og
ánægju.
Einar Einarsson á Skammadalis
hól í Mýrdal kannast margir við
vegna rannsókna hans á sjávar-
minjum í móbergi í Mýrdal. Vin
ir hans þekkja hann einnig sem
liðtækan listmálara og tróskurð
armann. Ber heimili hans vott
um hvorttveggja. Einar er
kvæntur Steinunni Stefánsdótt-
ur frá Kálfafelli í Fljóthverfi.
Hjá þeim dvelja foreldrar Ein-
ars í hárri elli, Einar Þorsteins
son á tíræðisaldri og Halldóra
Gunnarsdóttir senn 90 ára. —
Þarna hef ég átt góðu að mæta,
eins og raunar allsstaðar, en of
lítið rækt Jpau kynni. Nú stóðst
ég ekki mátið en renndi upp
Skammadalshól. Eg hitti á
veizlukost frá 50 ára afmæli hús
bóndans og gerði honum góð
skil, en betra var þó að deila
geði við fólkið á bænum. Hall-
dóra hefur nú enga ferlivist en
er svo glöð og hress í lund, að
meir minnir á æsku, en elli.
Hún var að prjóna íaliega tví-
bandsvettlinga og hafði víst
spunnið sjálf bandið í þá á hala-
snældu ofan fyrir rúmstokkinn.
Stundum finnst henni kembivéla
lopinn of grófur, og þá lyppar
hún hann í fíinni lopa.
Einar Þorsteinsson gengur enn
ofurlítið að störfum sér til hug
arhægðar og fylgist vel með
öilu, sem gerist. í vetur tók hann
til hey handa 20 kindum Og
tveim hestum auk ýmissa vika.
Eg gekk með honum út í hlöð-
una, sem hann byggði á frum-
býlisárum sinum, 1899, og enn
er óhrörnuð að veggjum og við-
um. Veggirnir úr mógrjóti í 6
álna hæð nálgast að vera eins og
hefluð fjöl. Milcið erfiði hefur
það verið fyrir einyrkja að draga
allt það grjót heim um torleiði.
Að því starfaði Einar í hjáverk-
um í tvo vetur. Hlaðan er gerð
upp með brotnu þaki og klædd
bárujárni frá upphafi. Lítið var
um peninga í pyngju Einars, og
varð hann þá að selja eina hest-
inn, sem hann átti, til að geta
keypt járnið. Hestinn keypti
Grímur Thorarensen í Kirkju-
bæ, og þjörkuðu þeir Einar lengi
um verðið. Einar vildi fá 100
krónur fyrir gripinn, en hinum
þótti það of mikið. Niðurstaðan
varð sú, að Grímur greiddi 90
krónur, og kaupin gengu saman.
Þann hest átti Tómas á Reyðar-
vatni síðan lengi, hinn þarfasta
á búi sínu. Sjálfur bjargaðist
Einar við leiguhross um sinn,
unz batnaði í ári. Svo erfitt
var þá að sjá sér og sínum borg-
ið.
Stúdentaráð Háskóla fslands (talið frá vinstri): Sigurður Hafstein, stud. jur., Svavar Sig-
mundsson, stud. nrag., Ingi Viðar Ámason, stud. phil., Gunnar Ragnars, stud. oecon. (gjald-
keri), Áslaug Ottesen, stud. jur. (framkvstj.), Jón E. Ragnarsson, stud. jur. (formaður), Ólaf-
ur Björgúlfsson, stud. odont. (ritari), Eysteinn Hafberg, stud. polyt., Anna Katrín Emilsdóttir.
stud. med., Jón Einarsson, stud. theol.
Þróttmikið starf
Stúdentaráðs
STÚDENTARÁÐ það, sem nú
situr, var kjörið í febrúar sl. og
tók við störfum af fráfarandi
ráði í byrjun marz. Ráðið kaus
sér stjóra á fyrsta fundi sínum,
og var Jón E. Ragnarsson kjör-
inn formaður ráðsins til eins árs.
Ólafur Björgúlfsson var kjörinn
ritari og Gunnar Ragnars, gjald-
keri. Framkvæmdastjóri ráðsins
er Áslaug Ottesen og veitir hún
einnig bóksölu stúdcnta forstöðu.
Þegar ráðið tók við störfum,
var skammt eftir skólaárs eða
tæpir tveir mánuðir þar til vetr-
arstarfinu var lokið og próf hóf-
ust í háskólanum. Sumarstarfið,
sem nú er að hefjast, er auk
þátttöku í samvinnu við erlenda
stúdenta og undirbúnings undir
starfið næsta vetur, einkum rekst
ur sumarhótels á stúdentagörð-
unum og starfsemi ferðaþjón-
ustu stúdenta. Vinnumiðlun stú-
denta hefur haft mjög lítið að
gera, vegna mikillar eftirspurnar
eftir stai-fsfólki.
Stúdentaþing
Af störfum ráðsins þennan
tíma má m a. nefna kynningu á
verkum skáldkvenna íslenzkra,
veglegan sumarfagnað að Hótel
Borg, dagskrá í útvarpinu síð-
asta vetrardag, útgáfu Stúdenta-
blaðs. Þá má nefna stúdentaþing
sem haldið var í fyrsta skipti og
þátt tóku í rúmlega 60 stúdent-
ar, tilnefndir af deildarfélögun-
um og stúdentaráði. Stúdenta-
þingið tókst mjög vel og voru
þar krufin til mergjar félags- og
hagsmunamál stúdenta. Umræð-
ur þingsins og samþykktir verða
gefnar út sérprentaðar á næst-
unni.
Þá tók stúdentaráð þátt I ráð-
stefnu formanna stúdentaráð-
anna á Norðurlöndum í Kaup-
mannahöfn í marz, og formaður
ráðsins fói um leið til fundar við
Eg rak augun i ýmsa hluti hjá
þeim feðgum á Skammadalshól,
og fékk nokkra ágirnd á, en
fór þó vel með eins og bezt
sómir. Fjallastanglr sá ég þar
furðu langar með broddum og
veðrum að gömlum hætti. Mýr-
dælingar hafa haldið fast í þann
sið að ganga í björg og heiðar
við 5 álna langar stangir, enda
þarfaþing á óvegum. Fróðir
menn herma mér, að stanga-
stökkvarar hafi auðveldlega
stokkið tvær stangarlengdir, er
yfir ár var að fara. Enn stytta
menn sér leið og gan.ga upp ó-
færuhamra á fjallastöngum. —
Einar á Skamimadalshól á fjalla
forstöðumenn alþjóðasamtaka
stúdenta í Hollandi.
Af öðrum þáttum erlends sam
starfs má nefna för Inga Viðars
Ámasonar á þing norskra stú-
denta í Osló í maí, en för sú er
þáttur í reglulegum stúdenta-
skiptum og norska stúdenta, og
þátttöku Kjartans Jóhannssonar
og Kristírxar Gústavsdóttur, sem
bæði eru við nám í Stokkhólmi
í hátíð stúdenta í Uppsölum og
námskeiði um þjóðfélagsmál í
Helsinki.
Þátttaka í alþjóðaþingi
Formaður stúdentaráðs og
Styrmir Gunnarsson, Titari ut-
anríkisnefndar ráðsins eru nú á
förum til Danmerkur og sitja
þar formannaráðstefnu Norður-
landanna. Síðan munu þeir fara
til Bandaríkjanna og Kanada á
alþjóðlegt seminar um hlutverk
stúdentasamtakanna í þjóðmál-
um landa sinna og 10. alþjóða-
þing stúdenta, sem haldið verð-
ur í Quebec dagana 26. júní til
8.- júlí. Þing þetta sitja fulltrú-
ar frá rúmlega 80 þjóðum og
leggur það áætlun um samstarf
og samvinnu stúdenta um heim
allan fyrir næstu tvö ár. Þing
þetta sitja einnig fulltrúar frá
menningar og vísindastofnun
Sameinuðu bjóðanna og fleiri al-
þjóðasamtökum iím æðri mennt-
un.
Starfið næsta vetur mun svo
hefjast 1. okt. Verður það undir-
búið í sumar og mun einkum
lögð áherzla á að flýta undirbún
ingi að byggingu félagsheimilis
fyrir stúdenta. auk hinna föstu
liða í starfi ráðsins. Það er skoð-
un ráðsins að skortur á húsnæði
og aðstöðu til félagsstarfa sé
orðin svo knýjandi, að raunveru
leg efling og meiri fjölbreytni fé-
lagsstarfsirxs geti ekki átt sér
stað, fyrr en slíkt félagsheimili
hefur verið reist.
stöng afa síns, smíðaða af Þor-
steini í Norður-Vík. Renndur
húnn er á efri enda, eins og áð-
ur var siður. Þess saknaði ég, að
sláttuljár Einars Þorsteinssonar
var kominn á aðra vegu. Það var
Ólafsdalsljár, óvenju mikill, þvi
Einar bætti aftan við hann og
gerði úr 14 gata ljá. Með slí'kum
grip var hægt að skára stjóra
teiga á góðu starengi. Margs ann
ars mætti minnast frá komu
minni að Hólnum, en ég læt það
nú hjá líða.
§
í vesturleið leit ég við hjá
Pétri Jakobssyni á Rauðhálsi og
konu hans Þorbjörgu Þorsteins-
dóttur, sem bættu ögn við bú'
Stuðningur við stúdenta í
vanþróuðum löndum
Á fundi með blaðamönnum
skýrði Jón E. Ragnarsson, for-
maður stúdentaráðs frá því að
stúdentaráð hefði í undirbúningi
að bjóða hingað stúdent frá ein-
hverju hinixa nýju Afríkuríkja
til þriggja mánaða dvalar í því
skyni að kynna sér íslenzk mál-
efni, uppbyggingu þjóðfélagsins,
tilhögun félagsmála stúdenta,
tryggingar og fræðslulöggjöf og
gæfist honum jafnframt kostur
á því að sækja fyrirlestra í há-
skólanum.
Mál þetta er nú í undirbúningi
og athugun hjá skrifstofu Al-
þjóðasamtaka stúdenta í Hol-
landi. Eins og kunnugt er þá hafa
stúdentasaintökin í Evrópu gert
mikið til þess að aðstoða van-
þróuð lönd, en hingað til hafa
íslenzkir stúdentar ekki lagt
annað af mörkum en litla fjár-
upphæð til baráttu gegn ólæsi í
Bólivíu, en barátta þessi var
skipulögð af Alþjóðasamtökum
stúdenta UNESCO. — Hefur
helzt komið til tals að hingað
yrði boðið stúdent frá Uganda
eða Tanganyka. Hugsanlegt er
að alþjóðasamtökin standi
straum af ferðakostnaði afríska
stúdentsins. Mál þetta er á und-
irbúningsstigi og ekki er enn út-
séð um hvort af þessu verður.
Lánasjóðurinn
Þá gat formaður stúdentaráðs
þess, að ineð stofnun lánasjóðs
stúdenta hefði stórt skref verið
stigið í hagsmunamálum stúdenta
j og á sl. ári hefði hann verið auk-
inn verulega. Þó væri þess að
geta, að ef ekki væri jafn auð-
velt um aukavinnu með námi og
nú, væri sú úthlutun, sem lána-
sjóður getur veitt, alls ekki full-
nægjandi. Ef höfð væri í huga
hin mikla fjölgun stúdenta, ætti
að vera Ijóst að enn yrði að efla
lánasjóðinn mikið, ef hann ætti
að geta gegnt hlutverki sínu.
mitt í Skógum, sem nú má á
sumum sviðum sæmilegt kalla,
Það hefur löngum gefið góða
raun að bera sig eftir björginni,
Þessi dagur var mér líka vitni
þess.
Skógum, laugardaginn fyrir
páska.
Þórður Tómasson.
ÍOUNNAR JÓNSSON
1 . LÖGMAÐUR t'Spi;
við undirrétti oij hæstarétt
Þmgholtsstræti 8 — Sími 18259