Morgunblaðið - 18.08.1962, Side 9

Morgunblaðið - 18.08.1962, Side 9
Laugaidagur 18. ágúst 1962 MORGrnsnr 4fíiÐ 9 Gunnar Rytgaard skrifar: ^ r í Danimörku geksk í gildi hinn fyrsta ágúst sl. hinn almenni eöluskattur, árangur víðtækra umræðna í danska þjóðþinginu. Ræbt hafði verið um málið món- uðum saman, og eitt sinn lá við borð, að sakir þessa yrði Btjórnarkreppa. Lokaniðurstaða þessara umræðna varð sú, að komið skyldi á níu prósent sölu- skatti. Þessi skattur er lagður á heildsöluverðið samfcvoemt ósfc etjórnarandstöðuflokkanna. Vin- striflökfcsins og íhaldisflöklksins, en stjórnarflokkarsnir, sósíaldem- ófcratar og Róttæfcir vinstri menn höfðu hins vetgar farið fram á söluskatt á smásöluverðið, þannig að hann næmi fimm prósentum af samanlögðum tekjum af smá- eölu í öllu landinu. Söluskattur þessi byggist í hiöfuðatriðum á því, að ailar vör- ur séu skattskyldar. Þó eru þar undantefcnar almennar matvörin: Frá þjóðþingi Dana. Konungur ávarpar þingió. Sðluskatturinn í Danmörku Einkennileg vandamal — hamstur — tekst sölu- skattinum að framkvæma hlutverk sitt? ésamt dagblaðapappír, og auik Iþess að nokkru leyti bygginga- vörur í nýbyggingar. FaSteigna- EÖlur og bílasölur, sem selja not- aða bíla eru eirmig undanþegnar þessum söluskatti. Að öðru leyti er allt skattskylt. Áður en þessi umræddi söluskattur gekfc í gildi viðaði fóilk svo að sér vörum og birgðum, að það minnti á stríðs- árin, þegar Þjóðverjar hemámu Danmörku. Þegar umræður hóf- ust í þinginu í byxjun marz, sem 6tefndu að því að finna leið til að hemja hina gífurlegu kaupg. imanna, hófust innkaupin. Þeir, sem ekki höfðu haft í hyggju að fá sér bíl í náinni framtíð, gerðu það þegar í stað, því að enginn vissi, hvenær umræðunum í þinginu myndi Ijúka og um leið gætu bílar hækkað í verði. Síðan eljákfcaði heldur í kaupendum, en þegar þingið komst lofcs að Bamfcomulagi, blómgaðist verzl- unin svo að um munaði. Verzlanirnar hafa í stórum stil notað vigorðið „Kaupið og kaup ið, áður en söluskattinum er kom ið á,“ og fólkið hefur efcfci lát- ið á sér standa. Auðvitað má deila um þetta vígorð, en eng- inn lagabókstafur nær til þess að banrxa það. Einkum voru það varanlegir munir, svo sem bílar, ísskápar, þvottavélar, útvarps- tæki og sjónvarpstæki, sem keyptir voru, áður en verðið hæfckaði. En einnig er talið, að mikið hafi verið keypt af þvotta efnum, tannkremi o.s.frv., og þá ekki síður tóbaki, því að margar tóbakstegundir seldust upp á ó- trúiega stuttum tíma. Tóbak og áfengi hefur jafnan verið dug- lega skattlagt, en nú bætist þessi nýi söluskattur ofan á öll ósköp- in. Byggingarefni eru skattlögð en þó er tekið fram, að xjýbygg- ingar séu undanþégnar skatt- inum, á meðan húsnæðisskortur inn er svona mikill í landinu. Þess vegna fæst, þegar um hús- byggingar er að i-æða, endur- greiðsla á Skattlögðum bygginga vörum, sem nemur 23 d. kiónum á fermetra, og éf um verksmiðju byggingar er að ræða, nemur frádrátturinn 14 d. krónum á fermietra. Þessi óljósa regla — auk þess sem efni í endurbygg- ingar og húsaviðgerðir eru skatt lögð — hefur haft það í för með sér, að verktakar og handverk- meistarar hafa keypt alls kyns byglgingaefni í stórum stíl. Þannig getur verktafcinn eða bygginga- meistarinn krafizt söluskattsins í eigin vasa eða nýtt sér fermetra- frádráttirm. Hin gífurlega verzlun fyrir ágúst hefur gert það að verkum, að júlí hefur ekki verið „hinn mikli sumarleyfamánuður" eins og venjulega. Margar verzlanir hafa blátt áfram frestað sumar- leyfum vinnuþega þar til eftir fyrsta ágúst, og sama er að segja um smærri iðnaðarfyrirtæki, þótt stærri verksmiðjur hafi hagað sumarleyfum eins og venja er til. Álagning söluskattsins hefur einnig á annan hátt haft áhrif á sumarleyfalífið almennt. Ferða skrifstofurnar hafa rækilega fund ið fyrir því, að ferðir hafa verið afpantaðar, þar sem fólkið kaus fremur að nota peningana til inn kaupa — til dæmis kaupa sér bil. Sömuleiðis hefur verið yfrið nóg af sumarbústöðum í landinu, en áður m.a. vegna hinna fjöl- mörgu þýzku sumargesta — hef- ur skortur á sumarbústöðum ver ið milkill og leigan gifurleg. í sumar hafa Danir brugðizt sumar landi sínu, og margir sumarbú- staðir hafa staðið auðir. Auðvitað hefur ekki öll ferða- mennska legið niðri. Erlendir gestir hafa heimsótt landið, og að vanda er umferðin óskapleg um Stórabelti. Samtímis því hefur orðið að sinna beiðnum um miklar vörusendingar yfir Stórabelti, því að fyrirtækin hafa pantað rífega, þótt slíkt væri yfirleitt ekki venjan á sumrin. Vörubilar hafa allan júlímánuð hnappazt saman í Nýborg, Fjóns megin, og beðið þess að komast til Sjálands og Kaupmannahafn- ar. Þegar menn hafa það hug- fast, að mörg dönsk bílaumboð hafa fengið senda bíla til Dan- merkur, sem annars var ætlað að senda til annarra landa, til að fá nóg, áður en skattinum væri komið á, til að fullnægja eftir- spurn, skilst það, hve mikilvægt þetta hefur verið allri flutninga starfsemi, og þá ekki sízt hinni þrautnýttu ferju dönsku járn- brautanna. Talið er, að allir bíl- arnir hafi komizt á áfangastað, áður en það varð um seinan. Og þeir runnu út, eins og heitar lummur. Það er einkennandi fyr danskar bílasölur í dag,í að næst- um alls staðar hefur verið kom- ið upp skiltum, sem á stendur „Uppselt" — a.m.k. ef um litla bíla hefur verið að ræða. En allar vörur hafa síður en svo komizt til Danmerkur að utan, áður en skatturinn var lagð ur á. Einstakir kaupsýslumenn tóku þannig á sig vissa áhættu, ef þeir höfðu pantað óvenjustóra vörusendingu, sem svo komst ekki til skila fyrir fyrsta ágúst. Og vissulega er ekki búizt við mikilli verzlun eftir fyrsta ágúst. Þetta hefur orðið til þess, að margir kaupsýslumenn hafa tryggt sig gegn þessari áhættu, og auðvitað er það Lloyds í Lon- don, sem hefur tekið að sér þessa tryggingu, eins og svo oft áður. Það eru ekki allir, sem hafa brugðizt exns vel við öllum hama ganginum og donsku járnibraut- irnar. Samband vöruhúsaverka- manna í Kaupmannahöfn, sem telur 5500 meðlimi, neitaði að taka á sig Eukaeftirvinnu, því að sambandið taldi óréttlátt, að stuðla að því að „milljónir króna rynnu framhjá ríkiskassanum“. Vinnuveitendur hafa kært vinnu þega fyrir hmurn fasta gerðar- dómi, en Landssamband verka- lýðs- og iðníélaga hefur neitað að leggja málið fyrir gerðardóm éins og sakir standa. Þetta er ákaflega fallegur hugs unarháttur, en við getum ekki lokað augunum fyrir því, að ríkið og bæjai-félögin sjálf hafa gert innkaup til að spara og losna við söluskattinn! Skyndilega var far ið að kaupa kennslubækur og annað handa skólunum, ásamt viðbótum við almenningsbóka- söfn, að því er virtist að tilefnis lausu og í bága við allar venjur. Blöðin hafa birt myndir frá skól 'unum, þar sem risavaxnir bóka- staflar lágu í hrúgum í skólaport unum. Hvað táknar svo þessi níu prósent skattur á heildsöluvörum í augum neytandans? Það er dá- lítið misjafnt. Menn hafa reikn- að út, að sígarettur og tóbak hækki um tíu prósent, bílar 9— 10, bjór, ilmvötn, naglar og skrúfur um 8 prósent, ísskápar, gas- og rafmagnseldavélar, reið- hjól með hjálparvél um 7 -— 7% prósent, málning og veggfóður um 6 prósent . . Vefnaðarvörur hækka ekki í verði. Þær voru þegar skattiagðar samkvæmt ákvæði frá 1955, og nam skatt- urinn 15 prósentum. Þennan skatt varð að skerða til samræm ingar, svo að vefnaðarvörur lækka í verði. Það ber ekki allt beinlínis vott um fallegan hugsunarhátt, sem fram hefur komið undanfarið. Nú vaknar sú spurning eftir að fólk er hætt að „hamstra“ og dregið hefur úr sölunni, hvort þessi söluskattur geti hamið fjár- bólguna í landinu. Árangurinn verður aðeins hagstæður, með því skilyrði, að sala haldi áfram eðlilega, en falli ekki gjörsam- lega niður fyrsta ágúst og eftir það. Meðal verkalýðsins heyrast nú þegar raeldir um launalækk- anir og uppbætur á þeirri skerð- ingu kaupmáttar, sem söluskatt urinn hefur í för með sér. Og forysturr.enn iðnaðarins segja, að hann verði verrstaddur, því að vissar innfluttar vömteg. eru að- eins skattlagðar miðað við inn- flutningsverðið, en ekki miðað við brúttóhagnað. Sams konar, vara sem framleidid er í Danmörk er skattlögð miðað við allt sölu- verð, þannig að framleiðandinn er verr settur en innflytjandinn. Enn önnur vandamál eru að skjóta upp kollinum. Baunirnar í niðursuðudósinni eru ekki skatt lagðar, en hins vegar er dósin skattlögð. Þetta getur haft erfið vandaanál í för með sér. öll toll- skráning hefur einnig valdið örðugum vandamálum. Einn Ijós punktur er þó í öllu saman. Stóru bankarnir hafa gefið það upp, að menn hafi spar að meira í júní á þessu ári en í fyrra. Allur innkaupahama- gangurinn hefur því ekki skert sparisjóðsinnistæðuna. En þetta bendir ef til vill meira en nokk uð annað á fjárbólguna, en sölu- skatturinn á einmitt að sporna gegn meinsemdum hennar. A HEIMLEIÐINNI frá Curacao komu Rússarnir við í Hollandi og tefldu við Hollendinga á 6 borðum tvöfalda umferð. Rúss- arnir sigruðu með 8V2—3%. — Eftirfarandi skák var tefld i iþessari keppni. Hvítt: E. Gellcr. Svart: Langeweg. Spánski leikurinn. 1. e4, e5. 2. Rf3, Rc6. 3. Bb5, a6. 4. Ba4, Rf6. 5. 0-0, Be7. 6. Hel, b5. 7. Bb3, d6. 8. c3, 0-0. 9. h3, Ra5. 10. Bc2, c5. 11. d4, Dc7. 12. Rbd2, He8. 13. Rfl, Bd7. 14. Re3, g6. 15. Bd2, Bf8. 16. Hcl, Bg7(?). Fram til þessa hafa báð- ir keppendur fylgt hinu svo- nefnda Sornbor afbrigði, sem kennt er við samnefnda borg í Júgóslavíu. 1 síðasta leik lék Langeweg ónákvæmt. Rétt var 16. — Rc6. t d. 17. B*>1, Bg7. 18. b4. 17. dxe5 dxe5 18. b4! Rb7 Eftir 18. — cxb4. 19. cxb4, Rc6. 20. Bb3 eða Rdö. 19. c4 cxb4? Eftir þessa síðustu ónákvæmni er erfitt að bjarga stöðunnL Sjálfsagt var 19. —■ Had8, 20. cxb5 Bxb5 21. Bxb4 Had8 22. Bb3! ABCDEFGB ABCDEFGH Staðan eftir 22. Bb3! Sannarlega óvæntur leikur fyrir svartan. T. d. 22. — Hxdl. 23. Hxc7, Hd7. 24. Hxd7. Bxd7. 26. Rg6, Be6. 26. fxe6, fxe6 er vitaskuld gott fyrir hvítan, en þó getur hann leikið sterkara 1 25. Rdö! Eða 22. — Hxel. 23 Bxel, Rd8. 24. Rg5 hefur svartur við ólþægindi að glíma. 22. — Db6 23. Bxf7+! gefið Eftir 23. — Kxf7. 24. Db3+, Hd6. 26. Rgöf o. s. frv. ★ Keskewét (Ungverjal.): Minningarmót um V. Asztalos fer fram dagana 9.—28. júlí. Meðal þátttakenda eru Dr. Filip, Cholmof, Pirc og Portisdh. París: Skákmeistari borgarinnar varð Molnar 7%, Buttevillé 7. Lwow: Rússar sigruðu Júgóslava 1 landskeppni með 37—23. Systir okkar LÝDÍA GUÐJÓNSSON andaðist 4. ágúst. Útförin hefur þegar farið fram. Þökkum auðsýnda hluttekningu. Euphemía og Concordía Guðjónsson.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.