Morgunblaðið - 31.08.1962, Qupperneq 6

6
MORGVNBLAÐIÐ
Föstudagur 31. ágúst 1962
Guðríður Jónasdóttir — Minning
GUÐRÍÐUR Jónasdóttir frá
Sólheimatungu andaðiit hér í
Reyikjavík hinn 27. þ. m. og
verður til moldar boria í dag.
>ar féll enn einn kvistur af merk
um borgfirzkum ættarstofni, en
hafði þó náð fullum aldri, kom-
in vel yfir hálfan áttunda ára-
tuginn.
Þegar ég var krakki dvaldist
ég mörg sumur hjá fwendfólki
mínu að Lundum í Staflholts-
tungum, og nú 40—50 árum síð-
ar finnast mér orð Jónasar Hall-
grlmssonar eiga við: „I>á riðu
hetjur um héruð“, þegar ég
minnist hinna þróttmfklu bænda
höfðingja í Stafholtstungum á
þeim árum. Einn af þessum
kjarnakörlum var Jónas Jóns-
son í Sólheimatungu, aðsópsmik-
ill, með mikinn skalla og
skj annahvítt vangaskegg. Hann
var höfðingjasonur, þvi að faðir
hans var Jón stúdent Árnason á
Leirá, en móðir hans Ragnhild-
ur Ólafsdóttir frá Lundum. Þar
hafði hann alizt upp að nokkru
eftir lát föður síns; Guðmundur
Ólafsson, bóndi, á Lundum og
hann voru systkinasynir.
Jónas var tvíkvæntur. Hét
fyrri kona hans Guðríður Tóm-
asdóttir frá Skarði. Hún var
systir Jóns bónda í Hjarðar-
holti, annarrar af þessum gömlu
kempum, sem ég minnist frá
bernskuárunum, föður Þorvalds,
sem nú býr í Hjarðarholti, Ás-
laugar, konu Ingvars Vilhjálms-
sonar, -g þeirra systkina.
f»au Jónas og Guðríður bjuggu
allvíða, fyrst á Norðtungu hálfri
en síðast á Laxfossi. Þar fædd-
ist Guðríður dóttir beirra 3.
desember 1895, og var heitin eft-
ir móður sinni, sem dó skömmu
eftir að dóttirin fæddist. Guðríð-
ur átti tvö alsystkini sem upp
komust, Tómas er bjó eftir föður
sinn í Sóilheimatungu, en er nú
látinn, og Ragnhildi, sem átti
Jón Björnsson, kaupmann frá
Svarfhóli. Hún lifir enn og er
kynslóðum Borgnesinga og raun-
ar Borgfirðinga allra minnisstæð
fyrir fegurð og höfðingsskap.
Á fyrsta ári fluttist Guðríður
með foreldrum sínum og syst-
kinum að Sólheimatungu, höfð-
ingjasetri af guðs náð, en bá illa
setinni jörð. Þar breyttist nú allt
skjótt til batnaðar, húsin voru
byggð upp, túnið sléttað, grip-
unum fjölgað. Sex árum síðar
keypti Jónas jörðina á uppboði,
og sagði hann svo frá síðar, að
aldrei hefði hann orðið annarri
stund fegnari en þeirri, þegar
hamarinn féll og jörðin var orð-
in hans eign.
Fáum árum eftir betta kvænt-
ist Jónas öðru sinni, Kristínu
Ólafíu Ólafsdóttur frá Sumar-
liðab:., systur Jóns alþm., Boga
yfirkennara og allraj þeirra
merku systkina. Synir þeirra
voru Gústaf heitinn ráðuneytis-
stjóri, eitt hagorðasta gaman-
vísnaskáld síðari áratuga, og
Karl Sigurður læknir.
Jónas í Sólheimatungu vildi
frama barna sinna sem mestan.
Sendi hann Guðríði fyrst á
Kvennaskólann og að loknu
námi þar á Verzlunarskólann.
Eftir að hún hafði lokið námi
þar urðu skrifstofustörf atvinna
hennar, unz starfsdeginum lauk,
skömmu eftir að hún hafði náð
sjötugs aldri. Fyrst vann hún á
vegum mágs síns, Jóns frá Svarf-
hóli, sem þá rak verzlun í Borg-
amesi með alnafna sínum frá
Bæ, — Jón Björnsson & Co., og
vissi enginn við hvorn Jóninn
fyrirtækið var kennt. Síðan
vann hún hjá Naflhan & Olsen í
Reykjavík. Smá-endurminning
frá þeim árum getur sýnt æsku-
lýðnum í dag, hve skammt er til
forneskjunnar i lifnaðarhéttum
hér í Reykjavíik. Ég minnist þess
að það var Guðriður frænka
mín sem fyrst lýsti fyrir mér
hinni óskaplegu nýjung, raf-
magnsljósinu, sem Carl Olsen og
Nathan félagi hans hö'fðu látið
leggja í hið nýja skrifstofuhús
sitt við Pósthússtræti (nú
Reyk j avíkurapótek).
Undir lok fyrri heimsstyrjald-
arinnar hélt Guðriður vestur um
haf til 7/innipeg með Árna Egg-
ertssyni frænda sínum (hann
var bróðursonur Jónasar í Sól-
heimatungu), sem hafði setið
hér aðaifund Eimskipafélagsins,
svo sem hans var siður um
langan aldur. Ekki undi hún
þó vestra lengur en 4 ár, kom
þá aftur til Reykjavíkur. Starf-
aði hún síðan hjá H.F. Alliance I
nær 34 ár.
Áratuga skrifstofustarf er
kannski ekki mikið frásagnar-
efni, hver dagurinn oft öðrum
líkur, en þó mikils vert að vel
sé unnið. En það er ekki þetta
starf sem gerir okkur vinum
Guðríðar hana minnistæða, held-
ur persónuleiki hennar. Hún var
fríð kona, dökkhærð unz hárið
hvítnaði með aldrinum, tæplega
meðalhá. Prúðmenni var hún
einstakt í öllu fasi, tilhaldssöm
með smekkvísi, hafði yndi af fal-
legum hlutum, bæði í klæðnaði
og til híbýlaprýði. Orðvör var
hún og umtalsgóð, en eklki svo
að ræða hennar væri ekki salti
krydduð. Var hún því hinn mesti
aufúsugestur er hún sótti vini
sína heim.
Einhverjum lesanda kann að
hafa þótt ég langorður um
frænd'lið Guðríðar í þessum
minningarorðum. Aldrei myndi
hún þó hafa kvartað undan þvi,
•jt Léleg kvittun
Nýlega sendi ég nokkur bréf
út fyrir félagsskap hér í bæn-
um, og þar sem póstburðar-
gjald þurfti að færast inn í bók
hald sem kostnaður, bað ég
sendilinn, sem fór með bréfin,
um að fá kvittun. Þessa kvitt-
un ætlaði ég að sjálfsögðu að
leggja fram um leið og ég tæki
við endurgreiðslu á þessum út
lagða kostnaði. Þetta er svosem
ekki í frásögur færandi, og gera
þetta vafalaust fjölmagir dag-
lega.
En kvittunin, sem ég fékk og
átti að leggja fram sem sönn-
unargagn um að ég hefði eytt
þessum peningum í póstburðar
því að hún var allra manna ætt-
ræknust og bezt frændfólki
sínu, og mæli ég þar af eigin
reynslu og minna móðurfrænda.
Guðríður heitin átti lengst af
góðri heilsu að fagna, en var
skorin upp við alvarlegum sjúk-
dómi fyrir_ réttu ári. Náði hún
sér alveg um hríð, en nú fyrir
tveim mánuðum eða svo fór
heilsu hennar að hraka aftur, og
varð nú ekki að gert.
Fjölmennur hópur frænda og
vina þessarar ættræknu og vin-
föstu konu minnist henar með
þakklæti.
Pétur Benediktsson.
í D A G er gerð útför Guðríðar
Jónasdóttur. Hún var fædd
3. desember 1885 að Laxfossi í
Borgarfirði, dóttir hjónanna
Guðríðar Tómasdóttur frá
Skarði í Lundarreykjadal Jóns-
sonar og Jónasar Eggerts Jóns-
sonar, er bjó í Sólheimatungu í
í Borgarfirði frá árinu 1886
til ársins 1926. — Jónas var
sonur Jóns stúdents Árna-
sonar bónda að Leirá og konu
hans Ragnhildar ólafsdóttur frá
Lundum Þorbjarnarsonar. Al-
systkini Guðríðar eru þau Ragn-
hildur ekkja Jóns Bjömssonar
frá Svarfhóli, kaupmanns í Borg
gjöld fyrir félagið, var þannig
í stuttu máli: Efst stendur
„Reikningur", þá lína sem byrj
ar á til og hefur verið útfyllt
þar STGR. Nú kemur prentað-
ur langur listi yfir frímerki af
margvíslegum stærðum. Yfir
alla þessa runu er strikað, nota
bene niður að þar sem stendur
alþjóða svarmerki á 500 aura,
eyðublöð, kvittanabækur loft-
bréf 400 aura. Ég þarf víst ekki
að taka fram, að það sem ég
hafi keypt voru frímerki á
nokkur bréf innanbæjar. Jæja,
neðst kom svo heildarútkom-
an kr. 32.00 og undir stafirnir
L.O., sýnist mér, en þar sem
póststimpill á líklega að koma,
arnesi, og Tómas, bóndi í Sól-
heimtatungu. Seinni kona Jón-
asar var Kristín Ólafía ólafs-
dóttir Þórðarsonar bónda frá
Sumau-liðabæ í Holtum, og eign-
uðust þau tvo syni, Gústaf,
ráðuneytisstjóra í dóms- og
kirkjumálaráðuneytinu, sem and
aðist í fyrrasumar, og Karl Sig-
urð, lækni.
Guðríður fór ung í verzlunar-
skóla, og skrifstofustörf, og þá
aðallega bókhald, urðu aðalstörf
hennar á lífsleiðinni. Hún starf-
aði fyrst hjá mági sínum í Borg-
arnesi, og einnig nokkurn tíma
hjá firmanu Nathan & Olsen í
Reykjavík. Eftir fyrra stríðið
fór hún til Ameríku og dvaldist
þar í 5 ár. Árið 1922 réðst hún
til fiskveiðahlutafélagsins Alli-
ance og vann þar við bókhald 1
34 ár. Hafði hún með höndum
lengst af allt bókhald fyrir tvo
togara og fyrir Hf. Bræðing,
sem á eignina Þormóðsstaði við
Skerjafjörð.
Guðríður var mjög góður
starfsmaður, samvizkusöm, á-
reiðanleg og sérstaklega vand-
virk. Hún skrifaði mjög fallega
og læsilega hönd, og var allur
frágangur á bókunum hjá henni
til fyrirmyndar.
Borgarfjörðurinn var henni
mjög kær, og þangað fór hún í
flestum sínum sumarleyfum og
annars þegar hún gat því við
komið, og dvaldist þá hjá syst-
kinum sínum og vinum.
Guðríður bar fyrir brjósti öll
réttindamál kvenna, og sérstak-
lega hafði hún mikinn áhuga á
því, að komið yrði upp hér í
Reykjavík húsi er gæti verið
samkomu- og dvalarstaður fyr-
ir konur, og átti hún þar við
Hallveigarstaði.
Ég, sem þessar línur rita,
þakka Guðríði öll hennar störf
fyrir það fyrirtæki er hún vann
lengst fyrir; hún leysti störfin
vel af hendi og af trúmennsku,
og er það hverju fyrirtæki mik-
ils virði að háfa slíka starfs-
menn.
Blessuð sé minning hennar.
Ó. H. J.
í dag verður gerð jarðarför
Guðríðar Jónasdóttir. Hún var
fædid 3. desemlber árið 1886, að
Laxfossi í Staflholstungum, dóttir
hjónanna Guðríðar Tómasdóttir
og Jónasar Eggerts Jónassonar,
sem síðar varð þjóðkunnur at-
er stimpill með dagsetningunni
9.8. 1962 Reykjavík.
Þetta undarlega plagg átti
víst að heita kvittun? Og ég
þarf varla að taka það fram, að
ég skammast mín fyrir að bjóða
þetta fram sem sönnun um að
ég hafi tekið úr sjóði kr. 32.50
og notað þær til að senda bréf
út til félaganna um bæinn.
Lítið skynbragð á
eðli kvittana
Annars er þetta eina tilfelli
ekki neitt vandamál. En það
leiðir hugann að því hve lítið
skynbragð fólk hefur á því
hvað kvittun er og hvaða hlut-
verki hún gegnir. Kvittun, sem
orfcumaður. Skömmu eftir fæð-
ingu Guðríðar lést móðir hennar.
Guðríður var ekki áragömul
þegar hún fluttist að Sólheima-
tungu og ólst þar upp á heimili
föður síns og síðari konu hans,
Kristínar Óiafsdóttur.
Þegar Guðríður hafði aldur til
var hún sett til mennta; fyrst í
Kvennaskólanum í Reykjavík,
og síðar í Verzlunarskóla ís-
lands. Að afloknu náimi réðist
hún til firmans Nathan & Olsen,
og þar starfaði hún í nokikur ár.
Þaðan fór hún til Ameriku og
dvaldi þar um 4 ára skeið og
stundaði verzlunarstörf. Uim vest
urförina hefir ef til vill mestu
ráðið frændríki vestra og ekki
síður það, að hún vildi litast um
erlendis og kynnast þeim æfin-
týraheimi, sem svo margar sög-
ur fóru af. Þegar Guðríður kom
heim aftur réðist hún til Fiski-
veiðahlutafélagsins Allianoe, og
hjá því finma starfaði hún sem
bókari á fjórða' tug ára. Að hún
hefir þar innt af hendi mikið
og erfitt starf var öllum, sem
til þekktu kunnugt.
Það orkar ekki tvímælis, að
Guðríður stundaði öll þau störf,
sem henni var trúað fyrir af
sérstakri vandvirkni og trú-
mennsku, enda ágætlega undir
það búin bæði að menntun og
lyndiseinkunn.
Þeim, sem hiöfðu kynni af
Guðríði var ljóst, að hún var
óvenjulega trygiglynd Oig vel gef-
in kona, sem hafði tamið sér
aðra og siðmenntaðri framikamu
en almennt tíðkast nú til dagis;
mátti t.d. stundum heyra hana
ræða um það, að hún taldi helst
til mikið los komið á gamdar og
góðar kurteisisvenjur, en á þær
var hún sjálf mjög fastheldin.
Guðríður átti fallegt heimili,
sem hún hafði sjálf fegrað og
prýtt þann veg að engurn gat
dulist að hún var listfeng og
hafði sérstaikt lag á þvi að láta
allt sem hún snerti við fara vel
úr hendi. Á þessu heimili áttu
dætur Ragnhildar systur hennar
jafnan atlhvarf meðan þær stund
uðu nám hér og svo vel hugsaði
hún um velfarnað þeirra, sem
væru þær hennar eigin deetur.
Ekiki þýkir mér óliklegt, að hún
hafi líka viljað þann veg endur-
gjalda góðri systur umhyiggju
frá ægkuárunum því Ragnhildur
er um 6 árum eldri.
á stendur reikningur og ekki
er með stimpli stofnunarinnar
og að auki ekki getið um hvað
keypt var, er ekki virði papp-
írsins, sem hún er skrifuð á.
Ég hefi orðið var við það
víðar, að ef beðið er um kvitt-
un, kemst afgreiðslufólk í hálf
gerð vandræði, og sumir skrifa
bara staðgreitt og upphæðina,
og rita ekki einu sinni nafnið
sitt, hvað þá fyrirtækisins.
Undirskriftarlaus kvittun er að
sjálfsögðu engin kvittun, og er
þetta vafalaust frekar gert af
fáfræði en til að „svindla". En
fólk við afgreiðslu, hlýtur að
verða að geta gefið kvittun. Ef
viðvaningur byrjar starf, er
þetta hlutur, sem þarf að út-
skýra fyrir honum og kenna
honum. Reikningurinn frá póst
húsinu var aðeins eitt dæmið,
og alls ekki það versta, sem ég
hefi séð um vanþekkingu á gildi
kvittana.
Og úr því pósthúsið er til
umræðu get ég ekki látið hjá
líða að geta um bréf, sem mér
barst í hendur sl. þriðjudag,
þann 28. þ.m., kom þá í pósthólf
Mbl. Sendandinn er á Kirkju-
bæjarklaustri og hafði sent bréf
ið viku áður þaðan, enda er
póststimpillinn 2*1. 8. Þar eð
máli skipti að innihaldið bærist
mér í hendur fyrir laugardag,
hringdi hann á föstudagskvöld,
sem betur fer. Nú vitum við
bæði að ekki er hægt að treysta
því að bréf komist á skemmri
tíma en viku þessa leið yfir
hásumarið. En erum að sjálf-
sögðu harla óánægð með það.
Framh. á bls 23