Morgunblaðið - 02.11.1962, Blaðsíða 10

10
MORCVHBLAÐIÐ
Fostudagur 2. nóvember lð62
NÝR SÍI.DARSJÓÐARI
GÍSLI Halldórsson verkfræðing-
tu: er nýkominn frá Englandi, en
þar átti hann tal við ýmsa sér-
fræðinga í fiskiðnaði og útflytj-
endur fiskimjöls, sem sátu á
alþjóðaþingi.
Morgunblaðið átti að þessu
tilefni samtal við verkfræðing-
inn, og lék enda hugur á að
frétta um hinn nýja síldarsjóð-
ara, eða MALLARA, eins og
Gísli nefnir hann. En tilraunir
fóru fram með hann x SR-46,
r<-' •'***'*••*, ■ WUM.VJ

*
Togarinn „Narfi“
Nýi síldarsjóðarinn reynist vel
iM*
MMMMMkMAÉMha
(Mm
■MMMlMtMa
UtMMMMfeMH
IVierkileg nýjung — hraðfrystitæki í Narfa
til heilfrystingar á öllum aflanum

Rætt við Gísla Halldörsson, verkfræðing
verksmiðju Síldarverksmiðja rík-
isins á Siglufirði, í september-
mánuði sl., rétt áður en vertíð
lauk. Hafði sjóðarinn verið í
verksmiðjunni á Akranesi í allt
sumar, en ekki verið unnt að
setja hann upp og reyna þar.
Ég er nú búinn að vinna í heilt
ár að Mallaranum, segir Gísli.
Sótti um einkaleyfi hér á íslandi
í desember 1961, en síðan í ýms-
um öðrum löndum.
Hugmynd mín með mallaran-
Gísli Halldórsson
um er fyrst og fremst sú, að
gefa síldinni tíma til að sjóða,
eftir að búið er að hita hana upp
í venjulegum sjóðara, en þeir
eru mjög dýr tæki.
óbeinir sjóðarar eru sem óð-
ast að ryðja sér til rúms í Ev-
rópu og hér á landi vegna þess
að þeir eru hagkvæmari í rekstri
heldur en sjóðarar þar sem guf-
an blandast síldinni og verður
að vatni, sem svo þarf aftur að
eima upp.
Ég teiknaði og reyndi einn
slíkan sjóðara í Bandaríkjunum
1954 eða 1955, og er hann enn
hinn eini sinnar tegundar í
Bandaríkjunum og notaður í
HYPRO-verksmiðju Haryeys
Smith, í Morgan City. En Har-
vey er kallaður Menhaden kóng-
ur — eða síldarkóngur Ameríku.
Hann var einn af þeim, sem ég
hitti í London í þessari ferð —
og það meira að segja þrisvar.
En hann undirbýr nú byggingu
tveggja verksmiðja í Perú á
næsta vori. Leizt honum sérlega
vel á mallarann, og er ég að
vona að hann kaupi þetta tæki,
annað hvort héðan að heiman,
eða smíðað í Bandaríkjunum,
eftir minni fyrirsögn. Harvey
mun vera stærsti verksmiðju-
eigandi í síldariðnaði í heimin-
um.
Reynsluna af mallaranum á
Siglufirði verð ég að telja, að
hafi verið góð, eða a.m.k. gefið
mjög góðar vonir.
í lok vertíðar telja margir
þeir, sem vanir eru síldar-
bræðslu, að afköst bæði sjóðara
og pressa falli mjög. Þegar síld-
in er orðin morkin, verður mjög
erfitt að sjóða hana og pressa.
Hvað suðuna snertir, tel ég, að
bæði verði hitafletirnir óhreinir
og afkastaminni en ella, enda
þótt í snertingu séu við síldar-
grautinn. En auk þess er hætt
við að síldin renni of ört gegn
um sjóðarann og fylling hans og
snerting síldar og hitaflata verði
of skömm og of lítil. Af þessum
ástæðum voru afköst allra verk-
smiðja orðin mjög lítil, þegar
komið var fram í september í
haust.
Við þessi skilyrði voru afköst
hverrar sjóðara- og pressusam-
stæðu í SR-46 verksmiðjunni
1800 til 2000 mál, þar sem mestu
afköst samskonar sjóðara, nýs af
nálinni og á góðri síld, munu
hafa reynzt 3.500 mál á sólar-
hring.
Með því að tengja mallarann
við einn af slíkum fjórum sjóð-
urum, reyndust engir erfiðleikar
á því að sjóða með einum sjóð-
ara fyrir tvær pressur. Voxu þá
afköst sjóðarans m.ö.o. tvöfölduð
eða rúmlega það. Sem sé úr 1800
í 3.800 mál. Kom mallarinn
þarna í stað sjóðara, sem kostar
u. þ. b. sexfallt á við mallarann,
eða ca. 600 til 800 þúsund krón-
ur.
Ofan á síldina í mallaranum
settist mikið magn af talsvert
hreinu lýsi. Þannig mun það
hafa verið yfir eitt tonn af lýsi,
sem settist ofan á 4—5 tonn af
síld.
Lýsi þetta var fleytt ofan af,
,og reyndist það innihalda um
90% hreint lýsi, 8—9% af vatni
og 1—2% af eggjahvítuefnum.
Botnlokinn á mallaranum
reyndist ófullkominn, þannig að
erfitt var að halda stöðugu yfir-
borði í vissri hæð. Er nú fyrir-
hugað að koma snúningsmatara
með spjöldum fyrir í stað botn-
lokans og nota hraðabreytis-drif
til þess að mata úr honum efnið
inn á pressuna með réttum
hraða.
Með því að nota membrana
eða þrýstiþynnur, á kassanum
yfir viðkomandi pressu, má
mata pressuna á sjálfvirkan hátt.
Á sama hátt má nota þrýsti-
þynnur til að stjórna sjóðaran-
um, eða forhitaranum, þannig að
ávallt haldist rétt yfirborð í mall
aranum, en hann er sívalningur,
sem síldin sígur hægt niður um,
á meðan hún sýðst eins og í
moðsuðukeri. Þeim mun hærra
yfirborði sem haldið er, þeim
mun lengur sýður'síldin.
Búazt má við að þegar ofan-
greindar breytingar hafa verið
gerðar, þá muni mallarinn skila
magrara efni í pressurnar, sem
verður til að auka afköst þeirra
eða bæta að öðrum kosti pressu-
kökuna.
Er þá og líka vert að athuga
það, að í lok síðustu tilraunar,
rétt áður en ég varð að fara frá
Siglufirði, sauð ég með 2.500
mála afköstum á pressu, sem áð-
ur hafði ávallt gengið á 1800
mála afköstum. Gekk þetta svo
til í 45 mínútur, en þá var hita-
stig á pressuköku fallið úr 80—
85° niður í um 60—70° og press-
an farin að linast. Hafði suðu-
kerfið þarna ekki undan að for-
hita- síldina, enda kann að vera,
að það hafi verið matað of ört
með kaldri síld. Engar breyting-
ar voru gerðar á gufu, sem hit-
aði suðukerfið. Og engin bein
gufa var notuð.
Suðutíminn í mallaranum var
sem næst 10—12 mínútur.
LYKTEYÐING
Eitt af því, sem mér þótti gam
an af að frétta og sem vakið
hafði athygli á ráðstefnunni, var
erindi sem dr. Thomas Meade
hafði flutt þar um lykteyðing-
arkerfi, sem Renneburg fyrir-
tækið hefði nýverið sett upp.
Dr. Thomas Meade ér efna-
fræðingur og sérfræðingur í
fiskiðnaðarmálum, og sem slíkur
starfsmaður og ráðunautur New
Jersey Menhaden Products
Corp., Inc., þar sem ég setti upp
á sínum tíma stærsta beinan eld-
þurrkara, sem mér er kunnugt
um, og var af Dehydr-O-Mat-
gerð, þeirri sem ég fékk einka-
leyfi á í ýmsum löndum, og
einnig eitt hið stærsta, ef ekki
hið stærsta, lykteyðingarkerfi,
sem til er við síldarverksmiðju.
Var það hið kunna fyrirtæki
Edw. Renneburg & Sons Co.,
Baltimore, sem sá um smíðina.
En ég var yfirverkfræðingur
þessa fyrirtækis um 4—5 ára
skeið.
Hér á landi munu nú um sex
Dehydr-O-Mat þurrkarar vera x
notkun í ýmsum verksmiðjum
og þótt gefast vel.
Dr. Thomas Meade sagði mér
að Renneburg-fyrirtækið hefði
nú sett upp viðbótarverksmiðju
í Wildwood og lykteyðingarkerfi,
af samskonar gerð, eins og ég
setti þar áður upp, nema ein-
faldara og hagkvæmara, eins og
vera ber, af fenginni reynslu.
Hafði ég reynt að brennalyktinni
í sjálfum þurrkofninum, en slíkt
hafðj ekki verið reynt áður.
Þorði ég því ekki annað en hafa
annan reykbrennsluofn til vara,
ef tilraunin skyldi mistakast.
Það kom hins vegar í ljós að
ekkert var því til fyrirstöðu að
brenna lyktinni í sjálfum þurrk-
ofninum.
Er nú hið nýja kerii Renne-
burgs byggt á þessu fyrirkomu-
lagi: allri lykt brennt í sjálfum
þurrkofninum.
Dr. Meade sagði mér, að þetta
kerfi væri ágætt og skeikaði
aldrei, enda þyrfti það lítillar
gæzlu við.
Má þá og geta þess að gamla
kerfið mun enn í fullri notkun
og er nú átta ára gamalt.
Er ég dvaldist í Skotlandi i
fyrra sem tæknilegur ráðunaut-
ur William Denny & Brothers
Ltd. í Dumbarton, en þeir eru
eldgamalt og frægt skipa- og
vélsmíðafyrirtæki, samdi ég rit-
gerð um lykteyðingu og kostnað
við hana. Birtist nú grein þessi
í Tímariti Verkfræðingafélags
íslands, nóvemberheftinu.
Lykteyðingarkerfið í Wild-
wood var sett upp 1954 og bygg-
ist á upphitun reyksins. Skilst
mér að Danir hafi nú tekið upp
svipað kerfi og sett hið fyrsta
upp í Nexö. Höfðu þeir þó ekki
trú á því að nauðsynlegt yrði að
brenna lyktinni, er ég ræddi
þessi mál við Atlas A/S. árið
1954 eða 1955.
MEIRA UM SILDARSUÐU
Það sem mér þótti bezt að
heyra, var að dr. Meade hafði
mjög mikla trú á mallara mínum
og taldi hann geta tryggt, að
ekki fyndust lifandi veirur, eins-
Framhald á bls. 1*
Síldarsjúð arinn