Morgunblaðið - 24.03.1963, Qupperneq 13

Sunntwíagur 24. marz 1963
MORCVNBLAÐ1Ð
13
Skrifaði Reykja-
víkurbréf nær
aldarfjórðung
T1 Valtýs Stefánssonar hefur nú
verið minnzt svo rækilega í
Morgunblaðinu, að ekki er á-
stæða til þess að skrifa um hann
sérstök eftirmæli í Reykj avíkur-
bréfi. En sjálfsagt er að minn-
ast þess, að hann skrifaði þessa
dálka að staðaldri um nær ald-
arfjórðungs bil. í því einu liggur
mikil vinna og var þetta þó að-
eins eitt af aukaverkum hans
við Morgunblaðið. Hann vann
oft við blaðið langt fram á kvöld
og stundum fram á nótt. Hin síð-
ari ár a.m.k. hafði hann hins
vegar þann hátt á, að þegar
hann ritaði Reykjavíkurbréf fór
hann á fætur fyrir allar aldir og
hafði lokið við bréfið áður en
hann gekk að daglegum störf-
um.
í Heykj avfkurbréfum sínum
kom Valtýr víða við og má þar
finna margan fróðleik um hugð-
arefni hans, atvinnuhætti og
6tjórnmál. Eftir því sem árin
liðu varð ljóst, að það af hugð-
arefnum Valtýs, sem hjarta hans
Stóð næst, var skógræktin. Eru

REYKJAVÍKURBRÉF
i
Laugard. 23. marz
i
ötaldir þéir pistlar, sem Valtýr
hefur skrifað henni til fram-
dráttar í þessa dálka. Margir
góðir menn hafa lagt því mál-
efni lið, en áreiðanlega engin
áhrifaríkari en Valtýr. Vöxtur
íslenzkra skóga getur einn bet-
ur talað máli skógræktarinnar en
Valtýr gerði.
Hinr ungu vísinda-
menn mundu falla
honum í geð
Valtýr var einn af höfundum
Jarðræktarlaganna. Hann taldi
»ð aukin vísindaleg þekking og
nýting hennar væri frumskilyrði
fyrir eflingu íslenzkra atvinnu-
vega. Það átti jafnt við um land-
búnað, sjávarútveg og iðnað.
Hann var af fáum mönnum hrifn
ari en Ásgeiri Þorsteinssyni, ekki
eízt vegna sívakandi áhuga hans
fyrir hagnýtingu visinda í þágu
íslenzks atvinnulífs og þá eink-
um iðnaðarins. Á meðan sumir
6íldarútvegsmenn höfðu rann-
sóknir Árna Friðrikssonar í
flimtingum fylgdist Valtýr með
þeim af lifandi áhuga og taldi að
rannsókn á síldargöngunum
mundi útrýma síldarleysisárum.
Ógleymanlegt er að hafa farið
með Valtý austur á Rangár-
Banda, skoða nýræktina þar og
heimsækja síðan Klemenz á
Sámsstöðum. í þeirri ferð var
Valtýr í essinu sínu. Hann
mundi og vissulega hafa kunnað
að meta hina ungu vísindamenn,
sem nú háfa tekið við. Þeir hafa
þegar að verulegu leyti eytt síld-
arleysinu og hafið stórmerkar
rannsóknir um jarðveg Islands.
} *
Ovænt heimsólm
Svo sem að líkum lætur varð
Valtýr stundum fyrir aðkasti og
óþægindum vegna skrifa sinna.
Sjaldan mun hann þó hafa orð-
ið meira hissa, en þegar amerísk-
ur herforingi heimsótti hann á
etríðsárunum. Erindi hins borða-
lagða Bandaríkjamanns var að
setja ofan í við Valtý fyrir að
1 síðasta Reykjavíkurbréfi hefði
verið ráðizt á kommúnista og
' Sovétstjórnina í Rússlandi. Var
helzt svo að skilja, að herstjórn-
in hér mundi banna Morgun-
blaðið, ef haldið yrði upptekn-
um hætti. Valtýr veitti þessum
óvænta gesti verðug svör og
vakti athygli hans á, að íslenzk
blöð væru að engu leyti undir
umsjá eða valdi amerísku her-
stjórnarinnar hér. Varð og ekki
meira úr þeirri atlögu. Vafalaust
hefur Bandaríkjamaðurinn fram-
ið frumhlaup sitt án heimildar
frá yfirmönnum sínum. Engu að
síður sýnir uppátæki hans,
hversu andrúmsloftið var allt
annað milli þessara tveggja stór-
þjóða fyrir 20 árum, miðað við
það, sem síðan hefur lengst af
verið og enn er.
Neró, Stalín
og Trotzky
En það er fleira, sem hefur
breytzt en afstaða Bandaríkja-
manna til Sovétstjórnarinnar.
Nýlega rakst sá, er þetta ritar, á
tvær tilvitnanir, hin fyrri er úr
skrifum Trotzkys um Stalín 1939.
Þar segir Trotzky:
„Neró var einnig afsprengi
síns tíma. Eftir að hann hafði
látið lífið voru myndastytturnar
af honum samt brotnar niður og
nafn hans hvarvetna afmáð.
Hefnd sögunnar er grimmilegri
en hefnd voldugasta aðalritara.
í því leyfi ég mér að finna
nokkura huggun.“
Sennilega hefur Trotzky verið
þeim Neró og Stalín litlu betri,
en hann þekkti Stalin ‘og hans
lygavef öllum öðrum betur.
Hann þekkti Stalín svo vel, að í
einn stað kom, þótt Stalín hlut-
aðist til um að hann yrði myrt-
ur, löngu áður en hann sjálfur
lét lífið, þá var Trotzky samt bú-
inn að fá hefnd sína og huggun.
Hann sagði réttilega fyrir, hver
dómurinn um Stalín mundi
verða.
Páfagaukurinn
lærir nýtt orð
Hin tilvitnunin er eftir George
Orwell frá því í september 1946.
Þá sagði hann:
„Eftir fimm ár kann að verða
eins hættulegt að lofa Stalín eins
og það var að ráðast á hann fyr-
ir tveimur árum. En ég mundi
ekki halda, að þetta yrði nein
framför. Ekkert er unnið með
því að kenna páfagauknum nýtt
orð.“
George Orwell var, eins og
kunnugt er, einn þeirra brezku
vinstri manna, sem á æskuárum
hneigðist að kommúnistum en
fékk á þeim fullkominn viðbjóð
við nánari kynni. Leikrit hans
„Félagi Napoleon“ og „1948“ eru
hið naprasta háð og ádeila, sem
um kommúnista, stefnu þeirra og
athæfi hefur verið skrifuð. Þar
er ekki einungis háð heldur spá-
sögn. Sá sjádómur, sem hér er
vitnað til, rættist að vísu ekki
fyrr en nokkrum árum síðar en
Orwell hafði ætlað. Engu að síð-
ur sá hann rétt hvað verða mundi
og er þó enn ósýnt nema Krús-
jeff sé mun skárri en Stalín.
„Ég á nú hara ekki
nokkurt orð!“
Það hefur þó a.m.k. áunnizt, að
ýmsir páfagaukanna eru orðnir
alveg ruglaðir í ríminu, svo sem
bezt sézt á hinum vikulegu
skrifum Jóhannesar skálds úr
Kötlum í Þjóðviljanum. Fátt er
ánægjulegra að lesa um þessar
mundir í íslenzkum blöðum en
þessa pistla Jóhannesar. Sl.
fimmtudag segir hann t. d.:
„Þegar maður íhugar hin und-
ursamlegu sinnaskipti sumra ís-
lenzkra menningarforkólfa upp á
síðkastið, þá gefst maður upp
við að vitna í Jón forseta og aðr-
ar sjálfstæðiskempur fortíðar-
innar — fjarlægðirnar eru að
verða svo yfirþyrmandi. Manni
fer einna helzt líkt og konum
þeim, sem slá sér á lær við
hneykslanleg tíðindi og andvarpa
í ráðaleysi: Ég á nú bara ekki
nokkurt orð!“
Vonandi verða þetta ekki orð
að sönnu. Þá væri vissulega illa
farið, því að allir aðdáendur
þessa páfagauks mundu harma,
ef svo fagur fugl væri orðinn
raddlaus.
Annar bragur
á Alþingi
Mjög er nú annar bragur á
Alþingi en var á vinstri stjórnar
árunum. Þá lagði ríkisstjórnin fá
frumvörp fyrir þingið önnur en
um nýjar og nýjar álögur og
skatta, þvingun gegn almenningi
og ofsóknir gegn andstæðingum
sínum. Samkomulagið í stjórnar-
herbúðunum var svo bágt, að
þingmenn urðu að bíða vikum
og mánuðum saman eftir þessum
trakteringum. Þingfundir stóðu
lengst af ekki nema nokkrar
mínútur dag hvern vegna þess
að stjórnin hafði ekki lagt nein
verkefni fyrir Alþingi. Beðið var
og beðið eftir því, að hinir háu
herrar kæmu sér saman um ein-
hvern nýjan ósóma alþjóð til
óþurftar. Loks þegar svikasátt
var á komin, voru skaðsemdar-
mál, eins og jólagjöfin illræmda,
drifin í gegn á þrem-fjórum sól-
arhringum. Sjálfstæðismenn
hirtu ekki um að halda uppi mál-
þófi, bæði vegna þess að slíkt er
ekki* þeirra háttur og af því, að
algert öngþveiti blasti við, ef
ekki hefði verið lappað upp á
úrræðaleysið á síðustu stundu.
„Eitt stórfruin-
varpið af öðru66
Á þessu kjörtímabili hafa
vinnubrögðin verið öll önnur
Þjóðviljinn finnur muninn og er
skemmtilegt að íhuga síðasta um
kvörtunarefni hans. Hann segir
í forystugrein hinn 21. marz sl.
„Á Alþingi peðrar ríkisstjórn-
in frá sér einu stórfrumvarpinu
af öðru um tryggingarmál, bóka-
söfn, tónlistarskóla, loftferðalög,
höfundarrétt o.s.frv., o.s.frv., og
boðuð er breyting á tollskrá og
sjálf framkvæmdaáætlunin
mikla--------.“
Þarna eru einungis talin nokk-
ur hinna nýjustu stórfrumvarpa
stjórnarinnar. Ýms eru þegar af-
greidd á þessu þingi og önnur
eru enn til meðferðar. Athafna-
semi ríkisstjórnarinnar og henn-
ar stuðningsmanna stingur mjög
í stúf við vesaldóm stjórnarand-
stöðunnar. Framan af kjörtíma-
bilinu og jafnvel á fyrri hluta
þessa þings reyndu stjórnarand-
stæðingar þó að halda uppi gagn
rýni og andófi. Nú er svo að sjá
sem allan mátt hafi úr þeim
dregið. í þau fáu skipti, sem þeir
herða sig upp í eymdarlega gagn
rýni-tilburði, þá miða þeir að því
einu að sanna, að málskrafsmenn
irnir fylgjast ekki með þróun
alþjóðamála. Þeir gera sig að
veraldar viðundrum með því að
þykjast ekki vita um þau nýju
viðhorf, sem skapazt hafa eftir
að de Gaulle hindraði inngöngu
Breta í Efnahagsbandalagið. Hin-
ir skynsamari stjórnarandstæð-
inga sjá þó, hverja fíflsku fé-
lagsbræður þeirra eru að fremia
og reyna að draga athyglina frá
henni með því að setja á langar
f onnur amota stormaL
Holl uppeldis-
ráðstöfun
Hvort sem öllum líkar betur
eða verr, þá verður ekki á móti
því mælt, að Alþingi hefur sjald-
an verið athafnameira en á þvl
kjörtímabili, sem nú er senn á
enda. Það er fyrst og fremst að
þakka öruggri forystu og góðu
samstarfi stjórnarflokkanna.
Þetta er í fyrsta skipti í sög-
unni sem samsteypustjórn situr
heilt kjörtímabil og án þess að'
stuðningsflokkar hennar skilji
með fjandskap. Á má sjá, að hinn
sífelldi friðarspillir í íslenzkum
stjómmálum, Framsóknarflokk-
urinn, er nú áhrifaminni en
nokkru sinni áður. Fátt mundi
tryggja betur heillavænlega þró-
un íslenzkra stjórnmála eða
verða hollara þeim mætu mönn-
um, sem í Framsóknarflokknum
eru, en ef áhrifaleysi hans held-
ist enn um hríð. Sem betur fer
þurfa Framsóknarmenn ekki að
sæta neinum afarkostum, heldur
einungis að una því, að lúta
sömu lögum og aðbúnaði og aðr-
ir landsmenn. Þegar þeir hafa
áttað sig á því að þjóðin vill
ekki þola þeim annað, munu
þeir verða annar og betri flokk-
ur. —•
Þin«sályktunar-
tillaga fimrn-
menninoanna
En þó að margt hafi vel tek-
izt á síðustu árum, þá er ýms
vandi óleystur enn, svo sem ætíð
hlýtur að verða. Eitt af því sem
bráðrar úrlausnar krefst er end-
urskoðun vinnulöggjafarinnar.
Núgildandi vinnulöggjöf á 23
ára afmæli á þessu ári. Hún var
frumsmíð og var þegar í upphafi
ráðgert, að hún þyrfti skjótrar
endurskoðunar. Ýmsar tilraunír
í þá átt hafa verið gerðar. Þær
hafa allar strandað. Æskilegast
væri, að verkalýðsfélög og vinnu
veitendur gætu komið sér sam-
an um að sníða verstu ágallana
af núverandi skipan og legðu
sameiginlegar tillögur fyrir rík-
isstjórn og Alþingi. Á því eru
þó engar horfur.
Þess vegna er það sízt að ó-
fyrirsynju, að fimm þingmenn
úr hópi Sjálfstæðisflokksins hafa
flutt þingsályktunartillögu, um
að slík endurskoðun skuli nú
fram fara. Tillagan hefur enn
ekki komið til umræðu á Al-
þingi, en kommúnistar hafa þeg-
ar hafið venjulegar hótanir af
tilefni hennar og þykjast þar
tala í nafni verkalýðsfélaganna.
Þær hótanir má ekki hafa að
neinu.
Lýðiæði forsenda
valdbeitingar
Kommúnistar vilja halda
göllum vinnulöggjafarinnar, til
að viðhalda ofurveldi sínu 1
verkalýðsfélögunum og misnotk-
un þeirra. Verkalýðsfélög Of
verkamenn þarf einmitt aí
tryggja gegn þessu ofurveldi oj
síendurteknu misnotkun. Hér er
um að ræða frelsisbaráttu verka-
manna gegn ævintýramönnum
og kúgurum, sem með rangind-
um hafa náð völdum í samtök-
um þeirra og ýmist misnotað þau
sjálfum sér til hags, eða sem
tæki til þess að grafa undan
sjálfstæði íslands. Allir þeir,
sem viðurkenna nytsemi og þýð-
ingu verkalýðshreyfingarinnar í
frjálsu þjóðfélagi, verða að beita
sér fyrir, að þar ráði lýðræði og
jafnrétti. Til lengdar er það ó-
þolandi, að verkalýðsfélögin hafi
svo mikil völd í þjóðfélaginu sem
raun ber vitni, nema tryggt sé
að raunverulegur meirihluti
verkamanna fái komið vilja sín-
Framh. á bls. 23