Morgunblaðið - 17.04.1963, Blaðsíða 17

Miðvíkudagur 17. apríl 1963
MORCl'NBLABIÐ
17
Anton
Heiller
MIG langar til að vekja athygli
tónlistarunnenda á því, að hing-
að til lands er kominn einn
mesti og frasgasti organleikari
Evrópu, Anton Heiller frá Vín.
Hann heldur organtónleika í
Kristskirkju í Landakoti í
kvöld kl. 8. Anton Heiller er
víðfrægur sem organleikari,
cembalóleikari og tónskáld. Að-
eins 23 ára gamall varð hann
prófessor við Músikakademíuna
í Vín. Það yrði of langt mál að
telja hér upp alla verðleika
hans, en hann hefur hlotið
margskonar viðurkenningu og
fyrstu verðlaun fyrir verk sín
og organleik. Heiller hefur ferð-
ast um Evrópu þvera og endi-
langa og haldið tónleika; einnig
í Ameríku, þar sem hann hefur
haldið námskeið fyrir organ-
leikara við marga háskóla.
Tónleikar Heillers í kvöld
verða helgaðir minningu dr.
Victors Urbancic, hins mikil-
hæfa tónlistarmanns, sem einnig
var mjög snjall organleikari,
fæddur í Vín eins og Heiller, en
gerðist íslenzkur ríkisborgari og
vann hér ómetanlegt starf' í
þágu íslenzkrar tónlistar, eins
og öllum er kunnugt.
Vil ég eindregið ráða mönn-
um til að hlusta á tónleika
Heillers. Hann mun í lok tón-
leikanna flytja af fingrum fram
(improviséra) fantasíu og fúgu
um íslenzkt lag, sem hann fær
fyrst að sjá á tónleikunum, en
allir íslendingar kunna. Heiller
er víðfrægur fyrir „Improvísatí-
ónir“ sínar, en sú tegund tón-
listar hefur rutt sér mjög til
rúms I seinni tíð, en var, svo
sem kunnugt er, á mjög háu
stigi á dögum Bachs. Verður
hér um merkilega tónleika að
ræða.
Páll ísólfsson.
iÞRÓTTIR
Framhald af bls. 22.
■mót að undanteknum einum leik,
Sem ekki var að kenna kunn-
láttuleysi heldur taugum, sem
ekki voru nógu sterkar.
í síðari hálfleik notaði Helgi
Jóhannsson, þjálfari ÍR tækifær-
ið og kynnti hluta af framtíðar
meistaraflokki félagsins. Hann
lét tvo leikmenn úr öðrum flokki
leika með sterkustu mönnunum,
«n það hafði engin áhrif á skor-
tinina, hún hélzt ekki minni en
áður.
Fjórir stigahæstu menn I mót-
Inu eru Guðmundur Þorsteins-
Bon, ÍR, sem hefur skorað 152
stig, Þorsteinn Hallgrímsson ÍR,
141 stig, Einar Bollason, KR, 139
Istig og Guttormur Ólafsson KR,
130 stig. Það er athyglisvert að
ÍR og KR eiga stighæstu menn
í mótinu, og þessir menn eiga
það vel skilið, því þeir skora
fekki á kostnað1 liðsins.
— Anna Borg
Fr-amih. af bls. 6.
blíðlegum ljóðrænum næmleik
Önnu EVarg kom nýr tónn í
daniskt leiklistarlíf. í rödd henn
ar var bæði djúpur skáldlegur
hljómur og Ijós þaninn strengur.
Leikur hennar sameinaði djúpa
viðkvæmni og ástríðufullan styrk
hins innra elds.. .*
★
Loks er þess að geta, að Stefán
Jóhann Stefánsson, sendiherra,
flutti ávarp í danska útvarpið á
mánudagskvöld. Sagði sendiherr-
ann þar m. a., að íslenzka þjóðin
hneigði höfuð í innilegri sorg og
djúpum sársauka við fregnina
um iráfall Önnu Borg. „Hún var
á leið til íslanás að heimsækja
fjölskyldu sína“, sagði sendiherr
ann“. Hún var á leið til fóstur-
jarðar sinnar, þar sem hugur
hennar dvaldist svo oft í gleði og
í sorg, þau mörgu ár, sem hún
var búsett í DanmÖrku, — þar
sem hún ávann sér mikinn orð-
stír sem leikkona og lifði í ham-
ingjusömu hjónabandi með Poul
Reumert, hinum mikilhæfa
danska leika og sanna íslandsvini.
Listrænir hæfileikar Önnu Borg
voru kunnir og það gladdi hana
að listasigrar hennar vörpuðu
einnig ljóma á ísland, — landið,
sem hafði fóstrað hana og sem
hún elskaði. Ég minnist þess, er
hún sagði mér eitt sinn á heimili
sínu, að oft hefði hún á myrkum
vetrarkvöldum styrjaldaráranna,
setið þar með systur sinni, Ás-
laugu Borg, — og þá lesið og lært
íslenzk ljóð.
Hugsanir'Önnu Borg leituðu til
heimahaganna og sú.ást er hún
ætíð bar til þeirra minnkaði ekki
þrátt fyrir listasigra og ham-
ingjusámt fjölskyldulif. í því, sem
öðru, átti hún að fagna skilningi
eiginmanns síns. Hann tengdist
íslandi sterkum böndum.
Anna Borg og Poul Reumert
áttu mikinn þátt í því að tengja
íslendinga og Dani fastari bönd-
um því munu íslendingar ekki
gleyma. Við hina sorglegu fregn
um lát einnar af beztu dætrum
Islands skulu fluttar innilegustu
hluttekningarkveðjur ísland-
inga“.
— Minning
Framhald af bls. 14.
á þessa'árs þorrablóti hjá starfs-
mönnum Héðins fór hann með
sigur af hólmi í vísnakeppni er
þar fór fram.
Jón starfaði mikið í ýmsum
nefndum hjá Starfsmannafélagi
Héðins h/f og þó sérstaklega á
sviði skáklistarinnar og í því sam
bandi má geta þess að þremur
dögum fyrir andlát hans var hon-
um veittur verðlaunapeningur
fyrir sigur á hraðskákmóti sem
nýlega var haldið innan félags-
ins.
Fyrstu kynni mín af þessum
heiðursmanni voru þau, að hlýða
á hann flytja stökur við borð-
hald á þorrablótsskemmtun í
Héðni fyrir nokkrum árum því
það var orðinn fastur liður í
skemmtanahaldinu að Jón Einars
son flytti þar nokkrar tækifæris-
vísur.
Með fráfalli Jóns fellur í
gleymsku ýmiskonar skemmti-
efni svo sem gamlar gátur og
lausavísur sem hann flutti af hug
arfjórri smekkvísi sinnL
Mér til óblandinnar ánægju
urðu kynni okkar lengri en ein
kvöldstund í Héðinsnausti og
fyrir þau vil ég þakka þér Jón
minn og þó sérstaklega allar
skemmtilegu vísurnar sem þú
lofaðir mér að heyra.
Nú ertu horfinn en minningin
lifir fyrir hugskotssjónum okkar
Héðinsmanna sem þér kynntust.
Skyldfólki þínu votta ég hlut-
tekningu mína og bið því bless-
unar Guðs.
Hvíl þú í friði.
Síðasta kvöldið komið er,
kveð þig hinzta sinni.
Vísurnar ég þakka þér,,
og þessi góðu kynni.
Sv. P.
Axel M. Þorbjörnsson
F. 15. 4. 1910. D. 8. 4. 1963.
FÁEIN MINNINGARORÐ
Þ E IM , sem svo er til aldurs
kominn, að honum þykir sem
efri ár nálgist hröðum skrefum,
fer svo, að einmanakennd fer um
hug hans, því áð vinum hans'
fækkar og fjöld þeirra fer „allr-
ar veraldar veg“. Þeim mcnnum
fækkar ört, sem voru honum
gleðiflytjendur og hamingju um
liðið æviskeið. — Röddunum
fækkar, er skópu ævikviðuna,
því að nú gjörist sól snemm-
gengin til viðar. Og þá taka lauf
að falla af hverjum viði, og sú
þöll að hrörna, sem eftir stendur.
Þegar unaðsdegi námsáranna
á Akureyri lauk, og ég kom hing
að suður til náms, fann ég brátt
samfélag tryggðavina og vanda-
fólks, sem jafnan hafa staðið
tryggan vináttuvörð um sæmd
okkar hjóna, og varðveitt hefur
vinagleði ávallt til þessa dags.
En sárt hefur maður stundum
tregað sem Davíð Jónatan, þeg-
ar röddum þeirrar sveitar hefur
fækkað, og nú síðast heyri ég
ekki lengur hina fögru rödd
Axels vinar míns í þeirri vina-
sveit.
Axel Marel, svo hét hann
fullu nafni, var fæddur 15. apríl
1910 að Mjósundi í Flóa. Voru
foreldrar hans særndarhjón
mikil, þau, Þórunn Jónsdóttir og
þorbjörn Sigurðsson.
Var það fyrsta hamingjuraun
hins unga sveins, þegar „spánska
veikin“ krafðist föður hans að
fórn.
Ólst hann síðan upp með móð-
ur sinni, en gekk síðan — sem
ungur sveinn — í þjónustu Hin-
riks Bierings við verzlun hans
á Laugavegi 3 hér í borg. Vann
hann þar um margra ára skeið.
Mun mörgum hinn hugþekki
sveinn og góðyrti enn í minni,
hinn lipri afgreiðslumaður og
trúi þjónn.
Er mér enn í minni, hversu
hann ávarpaði gamalt fólk og
umkomulítið, er kom að búðar-
borðinu. Var það góður kaup-
bætir mörgum verzlandi manni
og konu að eiga skipti við hinn
prúða svein á Laugavegi 3.
En svona reyndist hann, og
svona var hann, hvar sem hann
verzlaði og vann. Ávallt búinn
til þjónustu og ávallt reiðubú-
inn til góðra svara og hjálpfýsi.
Síðan verziaði hann í eigin
búð vestur á ísafirði, en hvarf
þaðan og gjörðist aftur annarra
þjónn í- verzlunum hér í bæ við
sama orðstír sem áður og sömu
ástsæld, nú siðast í Heildverzlun
Asbjarnar Ólafssonar. Voru þau
tvö fyrirtækþ er ég hef nefnt,
"sem framast áttu umhyggju hans
og hann hafði mestan unað af
að þjóna. Enda elskaði hann
húsbændur sína þar báða bg
samstarfsfólk sitt öðrum vanda-
lausum fremur.
Hann kvæntist 17. júní 1938.
En það hjónaband rofnaði. En
með þeirri )conu sinni eignaðist
hann dreng, Ólaf að nafni. Unni
hann barni sínu mjög af þelm
hugarhita, sem honum var eig-
inlegur og í brjóst laginn.
En nú kem ég að þeim þætti
sögu hans, sem ég veit, að hann
sjálfur sízt myndi dylja, ef sjálf-
ur segði frá. Veit ég eigi öllu
meiri baráttu verið háða eða
valdið hafa örlagaríkari sigri.
Ég hef áður reynt að gjöra
ljóst, hve vel hann þjónaði öðr-
um, og hve mjög hann lagði hug
sinn í það starf.
Er og eigi að dyljast, að hann
gekk í annarlega þjónustu þess
konungs, er krafðist stöðugrar
fylgdar og mikillar tilbeiðslu.
Snemma á starfsdegi tók hann
að lyfta þeim bikar, er sá vold-
ugi fursti krafðist ti. hylli sér, í
gáleysi þó í fyrstu, en helzti
margir urðu þeir. Og þar kom,
að þeir báru vilja hans ofurliða.
En drengskap sínum við aðra
menn gat hann aldrei af hendi
látið né sitt góða þel burtu selt.
í þeirri baráttu studdu hann
ýmsir til sigurs þess, er hann
vann. Er þar fyrst og fremst að
minnast móður hans.
Um eitt mikilmenni sögunnar
var eitt sinn sagt: „Þessi tára-
sonur getur ekki glatast“. Axel
vinur minn átti móður, sem sí-
fellt bað, og oft með tárum, og
lyktaði því með sælum sigri.
í öðru lagi éiga vandamenn og
vér vinir Axels, mjög að þakka
AA-samtökunum, og þó einkum
ráðsmanninum í Víðinesi og
konu hans fyrir önn hans og
kærleika og sívökula kærleiks-
þjónustu, þegar baráttan var
sárust og þörfin brýnust á skiln-
ingi og samúð, sem elskar mann
og sýknar á réttri stund. „í
Kristi krafti“ var sagt „verði
ljós“, og aftur kom dagur í sál
og anda þessa kæra vinar okk-
ar. Og þegar andi móður hans
„fór til Guðs, sem gaf hann“,
var líf þessa sonar leyst úr viðj-
um hinnar ströngu ástríðu, og
fögnuðurinn orðinn ríkur yfir
þessum sæla sigri.
Eftir þetta liðu þrjú ár rúm,
hamingjurík og full unaðar fyrir
oss unnendur hans og nánustu
vandamenn.
Beitti hann sí-u hugþekka
fasi og þeli til þess að mýkja
örlög þeirra, sem haldnir voru
hinu sama fári og hann áður.
En þá kom hinn voldugi sláttu
maður. Viðuréign við hann fer
ávallt á eina lund. En í þeirri
baráttu var honum ríkast í hug
örlög þeirra, sem enn háðu stríð
við hinn volduga og lævísa kon-
ung, er hann ágiur var háður og
bað þeim líknar og ásjár. Nú,
þegar hann er ' allur og andi
hans „fer til Guðs, sem gaf
hann“, minnist ég í hans nafni
þeirra og þess sem hann unni
framast.
Ef ástarkveðja hans má ná
eyrum sonar hans og vitum,
fylgir henni margra ára ást, slík,
að ég hef engi heitari kynnzt.
Þá minnist hann systra sinna,
fóstursystra og vandamanna
þéir-ra, æskuvinar og leikfélaga,
Knattspyrnufélagsins „Vals“, og
vinanna þar, félaganna í stúk-
unni „Ingólfi“. húsbænda sinna
og vinnufélaga, einkum þeim
frá áhunum sem liðu hjá Biering
á Laugavegi 3 og hjá fyrirtæki
Ásbjarnar Ólafssonar, og síðast
er að minnast og þakka læknum
og hjúkrunarliði í handlækn-
ingadeild Landsspítalans fyrir
frábæra umönnun og hjúkrun
síðustu ævistuhdirnar.
Far þú svo í friði Drottins,
Axel minn. Hafðu þökk fyrir
alla þína Ijúfu vináttu. Ég og
mitt fólk vill vera í þeirri söng-
sveit, er syngur þig inn í frið
Drottins og biður þér alls fagn-
aðar „í Kristi krafti“.
Gunnar Jóhannesson.
Elísabet Guðmunds-
dóttir frá Æðey
LÁTIN er að heimili sínu, Bar-
ónsstíg 61, frú Elísabet Guð-
mundsdóttir frá Æðey, stórbrot-
in kona og ættgóð. Jarðarför
hennar verður gerð í dag frá
Dómkirkjunni kl. 10,30.
Elisabet var fædd í Æðey 3.
febrúar árið 1880, eitt 13 syst-
kina, er ætíð voru kölluð Æð--
eyjarsystkinin. Hún ólst upp
með foreldrum sínum, er voru:
Guðmundur Rósinkarsson bóndi
þar og kona hans Guðrún Jóns-
dóttir bónda í Arnardal.
Guðmundur í Æðey, faðir
hans og afli, bjuggu allir í Æð-
ey. Sá staður hefur ekki úr ætt
gengið síðastliðin 160 ár.
.....
Guðmundur í Æðey lézt árið
1906 eftir 30 ára búskáp. En
ekkja hans rak þar hið mesta
rausnarbú til dauðadags, árið
1931, pg veittu yngri systkinin
því forstöðu með móður sinni,
unz hún lézt. En þá tóku þau
við jörðinni.
Elísabet giftist árið 1907, Jón-
asi Jónssyni frá Svansvík. Eftir
í>að bjuggu þau í eigin húsi í
Æðey. Maður hennar stundaði
sjóinn. Hann var formaður á
báti sínum. Reri oftast frá Æðey
sumar- og haustvertíðir, en frá
Bolungarvík vetrar- og vorver-
tíðir.
Mann sinn missti Elísabet árið
1939. Þá voru þau flutt hingað
til Reykjavíkur.
Ekki varð þeim hjónum barna
auðið. En þau ólu upp frá fæð-
ingu tvær systurdætur Elísabet-
ar: Olgu Valdemarsdóttur, nú
húsfreyju á Kleppsvegi110 hér í
Reykjavík, og Guðrúnu Lárus-
dóttur, sem nú hefur tekið við
Æðey, og gerir þar garðinn
frægan með manni sínum og
börnum.
Náttúran er göfuð móðir og
umhyggjusöm fóstra, maðurinn
er eflaust óskabarn hennar, af
því að hann hefur meiri hæfi-
leika en allt annað líf jarðar,
til þess að veita viðtöku gjöfum
hinnar örlátu fóstru. En óvíða
eða hvergi hygg ég að náttúran
búi af slíkum innileika að fóst-
urbörnum sínum sem í Æðéy.
Þar er hvert hljóð músík, hvort
heldur er ómur æðurinnar eða
bárunnar, sem allt í einu verður
viðkvæm, er hún nálgast strönd
eyjarinnar. Þar verður sérhvað,
er augað lítur, nær og fjær, því
svo þekkt, að maður vill helzt
ekki aftur af því líta. Jafnvel
sjálf sólin, er hún rís úr hafi,
virðist eiga aðeins eitt erindi:
að gleðja auga og verma sálu
þeirra, sem í ‘Æðey alast.
Ástúð og örlæti, sem Æðéyj-
arsystkini hafa átt við að búa af
hálfu náttúrunnar, ásamt góðu
ætterni ogVuppeldi, hljóta að
kalla fram allt það bezta í eðli
mannsins: Bjartsýni, mannvin-
áttu og drengskap.
Þetta voru líka leiðarstjörnur
Elísabetar frá Æðey. Og munu
verða eftirmæli hennar, meðan
nokkur man Æðeyjarsystkini,
sem lengi mun verða.
Sigurdur Kristjánsson.