Morgunblaðið - 19.04.1963, Blaðsíða 14

14
M ORC 11 NBLAÐIÐ
Fðstudagur 19. aprfl 1963
Hjartanlegar þakkir sendi ég söfnuði Kolfreyjustaðar-
kirkju fyrir hina góðu gjöf og auðsýnda vináttu á fimm-
tugsafmæli mínu. Einnig öllum er glöddu mig, með gjöf-
Um, símtölum, skeytum og heimsóknum.
Guð blessi ykkur ÖIL %
Guðrún S. Bjamadóttir
Lækjamóti, Fáskrúðsfirði.
Knattspyrufélagið Víkingur
1 tilefni af 55 ára afmæli félagsins efnir stjómin
til kaffidrykkju í Sjálfstæðishúsinu, laugardag-
inn 20. apríl nk. kl. 3 síðdegis.
Félagar velkomnir. Mætið stundvíslega.
STJÓRNIN.
Kaupmenn - FramKeiðendur
Er að fara í söluferð umhverfis landið. Get
bætt við mig vörum. — Sími 35721 e. h. í dag.
Fyrirframgreiðsl u
1-2 ár
Hjón með 1 bam óska eftir góðri 3—4 herbergja
íbúð strax eða 14. maí. Upplýsingar í síma 23074.
JörÖin Æsusfaðir
í Austur-Húnavatnssýslu er til sölu. Kauptilboð-
um ber að skila til dóms- og kirkjumálaráðu-
neytisins fyrir 1. maí næstkomandi.
Dóms- og kirkjumálaráðuneytið, 17. apríl 1963.
Atvinna
Vanar saumakonur geta fengið atvinnu nú þeg-
ar. Upplýsingar í síma 38400.
' *
Hrognakaupmenn - Utflytjendur
Get lagt til miðsvæðisaðstöðu til kaupa og söltunar á
grásleppuhrognum á einu af mestu hrognkelsasvæð-
um Norðanlands. Fyrir hendi vinnuafl og lóð, en vant-
ar skjól. Þeir sem vildu sinna þessu leggi tilboð sín
inn á afgr. Mbl., merkt: „Næsta ár — 6832“ fyrir 1.
maí 1963.
Bróðir okkar,
GUNNAR GUNNARSSON,
bryti,
lézt þann 5. þ. m. — Járðarförin hefur farið fram í
kyrrþey, eftir ósk hins látna.
Jóij. Gunnarsson,
Óskar Gunnarsson.
Sonur okkar,
GUNNAR MÁNI GUNNARSSON,
lézt að Landakotsspítala 11. apríl. — Útförin hefur
farið fram. —
SigTÍður Davíðsdóttir,
Gunnar Magnússon.
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinarhug við and-
lát og jarðarför litla drengsins okkar,
GUÐMUNDAR.
Helga Sigurðardóttir,
Bjarni Helgason.
Okkar innilegustu þakkir færum við öllum er sýnt hafa
okkur hlýhug og samúð við andlát og jarðarför föður og
fósturföður okkar,
KRISTJÁNS MARKÚSSONAR,
Nýlendugötu 19B.
Gísla Kristjánsdóttir,
Ester Hurle.
— För til Lofoten
Framhald af bls. 10.
síður en aðrir samlandar
þeirra, hvers virði það er að
standa jafnan með útréttan
faðminn gagnvart erlendum
ferðamönnum, sem flytja ó-
grynni fjármagns inn ,í landið.
Það er margt að sjá í þess-
um héruðum af náttúrunnar
ósnortnu sköpunarverki, sem
hinum erlendu ferðamönnum
er harla hugleikið að sjá. ís-
lenzk fjallanáttúra í byggð
og óbyggð á í brúnum sínum
og yfirbragði mikla töfra, sem
hafa mikið aðdráttarafl, ef
því er kænlega beitt. Þar
getum vér mikið af Norð-
mönnum lært. Snilligáfu af
þessu tagi er þeim ekki síð-
ur lagið að beita en við sigl-
ingarnar um skerjagarðinn.
Á þessum slóðum er lítil
eyja yzt í skerjagarðinum,
berskjölduð fyrir hafrótinu,
þegar það fer í almætti sitt.
Þar er hæsti viti Noregs, 184
metra hár og með sterkara
ljósmagni en aðrir vitar þar-
lendis. Á eyju þessari búa
rúmlega tvö hundruð manns,
og hjúfrar byggðin sig upp
að trjágarði kirkju, sem er
fjögur hundruð ára gömul og
stendur þar föstum fótum.
íbúarnir hafa nokkrum sinn-
um orðið að hverfa úr eyj-
unni, sökum þess að ham-
farir náttúrunnar hafa vakið
það hafrót, sem skolaði burt
allri byggð annarri en þessu
gamla guðshúsi, sem staðið
hefir af sér öll náttúrufyrir-
bæri, hversu hamrömm sem
þau hafa- reynzt. Þannig var
það 1640 og aftur 1802, að
kirkjan stóð ein eftír. En
byggðin reis upp aftur, þarna
var guðleg forsjón að verki,
sem hægt var áð halla sér að.
Á fyrsta áratug aldarinnar
fékk fólkið, sem þarna býr,
sjálfsforræði í máiefnum sín-
um, og þarna býr nú minnsta
þjóðfélagsheild allra Noregs-
byggða.
KRISTIANSSUND
Enn herðir skipið skriðinn.
Hér er skammt á milli við-
komustaða. Næst er siglt inn
í höfnina í Kristianssund.
Þetta er fimmtan þúsund
manna bær. Hann er reistur á
þremur eyjum eins og Ála-
sund. Hér er mikil útgerð, og
mun bærinn í því efni ganga
næst Álasundi. Hér er aðal-
togaraútgerð Noregs. Héðan
eru gerðir út nokkuð á annan
tug stórra togara auk fjölda
annarra smærri togskipa. Hér
er mikil saltfiskverkun, bæði
sólþurrkun á stórum reitum í
bænum og við rafmagnshitun
í húsum inni. Um 60% af salt
fiskútflutningi Norðmanna er
flutt út frá þessum bæ. Það
fer ekki illa á því, að þessi
bær sé stór í sniðum um salt-
fiskútflutninginn, því hér er
vagga saltfiakverkunarinnar í
Noregi. Árið 1692 settist holl
enzkur maður, að nafni Jappe
Ippes, að í Lille Fossen, sem
seinna sameinaðist Kristians-
sund, og hóf þar fyrstux
manna í Noregi saltfiskverk-
un. Áður hafði ekki verið um
að ræða annað en skreiðar-
útflutning. Þessi maður gekk
lengi síðan undir því nafni
að vera faðir saltfisksins. Salt
fiskútflutningur óx brátt hröð
um skrefum í Noregi, því
margir sigldu í kjölfar Hol-
lendingsins. Sjálfur hefir mað
ur þessi orðið fiskútflytjandi,
því frá því er sagt, að hann
hafi skirt eina af fiskflutninga
skútum sínum Den gyldne
klippfisk.
Eins og að maðurinn lifir
ekki á einu saman brauði, eins
er það með Kristiansund, að
bærinn hefur sér fleira til á-
gætis en hið mikla atihafna-
líf, sem tengt er fiskveiðun-
um. Margt er gert til að fegra
og prýða bæinn, og heyrði
ég mikið dáðst að útliti hans
að sumarlagi. Það verður
náttúrlega ekki mikils mark-
að um útlit hans, þegar allt
er á kafi í snjó eins og nú.
En svo mikið sást þó, að
heildarútlit hans bar vott um
hina mestu snyrtimennsku.
Þá er í bænum mikið söng-
líf og hljóðfærasláttur í heiðri
hafður og margs konar erfið
og vandmeðfarin tónverk sett
þar á svið.
í stríðinu beið Kristianssund
mikið tjón. Sjöhundruð tutt-
ugu og fjögur hús voru ger-
eyðilðgð og var tjónið talið
nema 30—40 millj. norskra
króna miðað við verð fyrir
stríð. Búið er að reisa allar
þessar byggingar í nýjum stil,
en þó án þess að breyta heild-
arskipulagi bæjarins, en það
var ibúunum viðkvæmt mál.
ÞRÁNDHEIMUR
Nú liggur leiðin til Þránd-
heims. Þangað er mest vikið
af siglingaleið á þessari ferð.
Þetta er mikill krókur, þótt
bærinn liggi utarlega við hinn
stóra Þrándheimsfjörð.
Þrándheimur er þriðji fólks
flesti bær í Noregi, næst Berg
en, með 60 þús. íbúa. f ná-
grannasveitaþorpum, sem eru
að verða sambyggð bænum,
eru um 40 þúsund manns, og
verður þess víst ekki langt
að bíða, að þau sameinist
bænum, en við það vex íbúa-
talan upp í 100 þúsund. Þránd
heimur er auk alls annars
verzlunarstaður blómlegs land
búnaðarhéraðs, Þrændalaga,
sem eru þriðja stærsta land-
búnaðarsvæði Noregs. Sam-
hliða miklum framförum og
beitingu nýrrar tækni í rækt-
un, byggingum og búrekstri,
stendur landbúnaður Þrænda
á gömlum merg. Fornir siðir
og venjur, sem gengið hafa að
erfðum frá einni kynslóð til
annarrar, eru þar í heiðri hafð
ar og litið á það sem helga
dóma.
Þrándheimur stendur á
bökkum árinnar Nið og hét
að fornu Niðarós. Síðar var
nafninu breytt til samræm—
ingar við heiti nágrannabyggð
arinnar. Miðbik bæjarins er á
nesi milli árinnar og fjarðar-
ins. Ólafur konungur Tryggva
son er talinn stofnandi bæjar
ins. Árið 997 lét hann reisa
kóngsgarð og kirkju við ána
Nið. Það var í ánni Nið, sem
Kjartan Ólafsson þreytti sund
við Ólaf konung Tryggvason,
svo sem frægt er orðið. Um
tveggja alda skeið var bær-
inn aðsetur einvaldskónunga.
Á miðöldum var Þrándheim-
ur miðstöð andlegrar menning
ar. Ollu því meðal annars
helgir dómar Ólafs Haralds-
sonar, sem voru varðveittir
þar í 450 ár.
Dómkirkjan í Þrándiheimi
er mesta og veglegasta kirkja
á Norðurlöndum. Hún er
helgidómur, sem um margar
aldir hefir verið leiðarljós
norsku þjóðarinnar í trúar-
efnum. En hún hefir ratað í
margar raunir. Á henni hafa
skollið holskeflur eyðilegg-
ingarinnar, hver af annarrL
í hverjum eldsvoðanum á
fætur öðrum eyddu æðandi
eldtungur öllu, svo ekkert
stóð eftir. En kirkjan var sá
ríkjandi máttur í þjóðlífi Norð
manna, að jafnan var hafizt
handa á ný.
Síðan 1869 hefir ekkert hlé
orðið á endurreisn og fegrun
þessa helgidóms. Það er sagt,
að í dómkirkjunni í Þránd-
heimi endurspeglist saga
norsku þjóðarinnar. Þegar
Norðmönnum vegnaði vel,
hófu þeir kirkjuna til vegs
og gengis, en þegar þjóðin
rataði 1 raunir biðu kirkj-
unnar sömu forlög. Enn er
Norðmönnum ekki fullnægt
með endurreisn og fegrun
þessa húss, enda er sú þjóð-
trú ríkjandi í Noregi, að eigi
megi verða hlé á endurbótum
á dómkirkjunni, því velferð
norsku þjóðarinnar sé ná-
tengd reisn hennar.
Þrándheimur er mikið
menntasetur. Þar er nú höfuð
vígi tæknilegrar kennslu í
Noregi. Þar er og háskóli í
kennarafræðum. í verzlun,
iðnaði og siglingum skipar
bærinn veglegan sess. Hæst
rís þar járnbræðslan og skipa
smíðar. 40% bæjarbúa vinna
við iðnað. Ein af stærstu höfn
um Noregs er í Þrándheimi.
Afgreiðslubryggjur í höfninni
eru átta kílómetrar á lengd.
Aðalútflutningur úr kopar-
námum Noregs fer um Þránd
heimshöfn. Flugvöllur er í
Þrándlheimi stór og góður, og
er mikil umferð um hann.
Þar er mikil miðstöð járn-
brautarsamgangna. Liggja leið
ir þangað og þaðan um land-
ið þvert og endilagt. Rögn-
valdur jarl, sem við ferða-
félagarnir fórum á norður í
Lófóten, er í eigu útgerðar-
félags, sem á heima í Þránd-
heimi. Við komum á skrif-
stofu þess, og var okkur sagt,
að félag þetta hefði samskipti
við ferðaskrifstofuna Sögu í
Reykjavík. Lauk forstjórinn
lofsorði á þau viðskipti.
Bændur í Þrændalögum eru
eins og fyrr er að vikið, stór
huga menn í búskap sínum.
En stórhugur þeirra lætur
einnig til sín taka í Þránd-
heimsbæ. Þeir hafa reist þar
stórhýsi mikið, sem þrátt
fyrir þá reisn, sem þar er í
byggingum, setur svip sinn
á bæinn. Þar er umfangs-
mikill hótelrekstur og fjöl-
margt annað, sem fellur inn
í svið athafnalífs þess stór-
bæjar.
Það skortir allmikið á, að
leiðin frá Bergen til Lófóten
sé hálfnuð í Þrándheimi. AU-
víða kom þó skipið við, eftir
að Þrándheimi sleppti, en allt
voru það minni og fólksfærri
byggðarlög en þau, sem um
getur hér að framan. En hvar
vetna er sami myndarbragur
á því, sem fyrir augun ber.
Alls staðar blöstu við fram-
, farir og uppbygging. Hvergi
sýnileg kyrrstaða eða hrörn-
un. Minjar eyðileggingarinnar
frá síðasta stríði, en í flest-
um bæjum á þessum slóðum
áttu menn um sárt að binda
af þessum sökum, sáust
hvergi, en hús þau, sem reist
höfðu verið á rústum eyði-
leggingar, báru víða af. Sama
er að segja um aðrar nýjar
byggingar, sem þróunin hafði
knúið fram. Fólkið er frjáls-
mannlegt, með djarfan svip,
sýnilega dugmikið og fram-
takssamt. Bar okkur ferðafé-
lögunum saman um það, að
framtíð þessara norðlægu
byggðarlaga stæði á traustum
grunni og væri vel tryggð í
höndum þessa fólks. Síminnk
andi aflabrögð við Lófóten
og í öðrum veiðistöðvum norð
ur þar reynir að sjálfsögðu
á þolrif manna, en manndóms
fólk leitar ávallt nýrra úr-
ræða, ef annað bregzt. Það
er sýnilega sá efniviður í
fólkinu, sem þarna býr, að
það leggur ekki hendur í
skaut, þótt mótbyr falli þvi
fast í fang.
BODÖ.
Síðasti viðkomustaðurinn
áður en lokatakmarkinu er
náð, að stíga fæti á landi í
Lófóteneyjum, er Bodö, sem
er meginlandsmegin við
mynni Vestfjarðar, en í þeim
firði eru höfuðstöðvar fisk-
veiðanna við Lófóten. Frá
Bodö er fjögurra tíma sigling
til Svolvær, sem er stærsti
bærinn í Lófóteneyjunum. í
Svolvær yfirgáfum við ferða-
félagrnir Rögnvald jarl, sem
hélt áfram leið sinni norður
úr til Kirkenes. Hafði þá ferð
in hingað með skipinu frá
Bergen tekið rúma þrjá «ól-
arhringa.