Morgunblaðið - 01.05.1963, Síða 13

Miðvikudagur 1. maí 1963
MORGUNULAÐIÐ
13
— Frjáls menning
Framhald af bls. 8.
nútima sérgreinar þurfa 6 til 10
ár til þess að ljúka háskólanámi.
Eins og málum er nú háttað er
tmargur maðurinn því kominn
langt að þrítugsaldri þegar hann
íhefur loks lokið hásikólanámi.
Þetta er einkum svo í laeknis-
fræðum.
Einn meginvandinn er sá, að
xiútímamenn komnir yfir þrítugs
aldur vilja stofna heimili. Er
hætt við því, að menn beini all-
anikilli orku í þá átt, og er hún
|þá oft tekin frá náminu ein-
mitt á þeim tírna þegar mest
ríður á. Sum nútímafög eru orð-
in svo enfið, að menn verða að
einbeita öllum kröftum, og um-
fram allt hefja nám ungir. >ví
meiri „abstraktion" í faginu því
yngri verða menn að byrja. Mis-
tök og truflanir við byrjun sér-
náms geta valdið miklu tjóni.
Ég er því þeirrar skoðunar, að
seskilegt sé að færa erfiðasta
hluta sérnámsins niður á lægstan
mámsaldur, og að menn fái að
vera sem mest í friði.
Ég tel, að þetta beri að gera
m.a. með því að stytta tíma
menntaskólanámsins, og virðist
mér mögulegt að gera nokkrar
breytingar í þessa átt, m.a. með
því að
a) lengja árlega skólagöngu,
b) skera niður nám í ýmsum
greinum, og taka upp
punktakarfið..
Varðandi síðara a'triðið vil ég
nefna málanámið í stærðfræði-
deild. Þar kemur til greina að.
gera ensku eina að skyldiumáli,
en láta menn síðan velja aðeins
eitt annað erlent mál, þýzku,
frönsku eða rússnesku. Ég tel,
að latinu beri að fella niður, og
einnig er ég ekki grunlaus um,
að íslenzkunám sé of langt og
óihentugt. Sama má e.t.v. segja
um sögunám.
Hins vegar tel ég, að í stærð-
fræðideild verði nám í stærð-
fræði og eðlisfræði að vera ó-
skert.
Ef, á hinn bóginn, er ætlast
til þess, að menntaskólanámið
uppfylli að einhverju leyti síð-
ara skilyrðið, sem nefnt var áðan,
þ.e. leiði til hagnýtrar þekking-
ar, sem geri mönnum kleift að
taka upp án frekari skólagöngu
starf á ýmsum nútímasviðum,
þá tel ég menntaskólanámið of
stutt. Við verðum að viður-
kenna, að menntaskólanám, eins
og það er í dag nær ekki þess-
um tilgangi.
Þetta er að því leyti baga-
legt, að einmitt nú skortir veru-
lega hæfilega þjálfaða menn til
ýmissa starfa í iðnaði og vísind-
um þar sem ekki þarf lang-
skólamenntun.
Umri
Próf. Matthías Jónasson benti
á, að í kennslu menntaskólanna
væri ekki tekið tillit til þekking-
ar nútímans í sálar- og uppeld-
isfræði. Taldi hann nýja deild-
arskiptingu æskilega með m a.
uýmáladeild og náttúrufræði-
deild. Hann sagði, að vandamál
menntaskólanna lægi að veru-
legu leyti í barnaskólastiginu og
skólakerfinu í heild. Af öllu kon
servatífu í þjóðfélaginu taldi
hann skólakerfið konservatífast
alls.
Matthías Johannessen, ritstjóri
lagði áherzlu á betri og raun-
hæfari tungumálakennslu og
taldi að auka bæri lifandi
kennslu í íslenzkum bókmennt-
um og tungu, enda fátt þroska-
vænlegra ungum stúdentsefnum.
Skólanám miðalda var í nán-
um tengslum við nútímann og
vísindaþekkingu líðandi stundar,
sagði Páll Kolka, læknir, en með
fornaldardekri renaissance-tím-
ans var fomnámið sett í öndvegi.
.Vildi hann geri kennsluna líf-
rænni án þess að sleppt væri
yfirlitsfræðslunni, sem nauðsyn-
leg er á tíma sérhæfingarinnar.
Þórarinn Björnsson, skóla-
ameistari fagnaði því, að þessi
Til greina kæmi að bæta úr
þessum skorti með því að lengja
menntaskólanámið um eitt eða
tvö ár, og láta menntaskólanema
læra ýmsar hagnýtar greinar
einkum á tæknisviðum.
En þessi niðurstaða er í beinni
andstöðu við það, sem áður var
sagt, og tel ég ekki hægt að
brúa bilið innan ramma menmta-
skólanna.
Álitlegra virðist mér að miða
menntaskólanámið við þarfir
háskólanna, og fara þá leið, sem
áður var talin, þ.e. stytta það
frá því, sem nú er.
Úr skorti tæknimenntaðra
manna má þá bæta með því að
taka upp það háskólanám, sem
kallað er B.S. nám í stærðfræð-
um og tæknifræðum. Ég verð
að segja, ég dreg æ meira í efa,
að fransk-þýzka námskerfið,
sem tekið hefur verið upp á
Norðurlöndum, og því einnig hér
á landi, henti okkur vel. Brezk-
bandarísika kerfið kann að vera
betra, en hér er komið út fyrir
efnið 1 dag.
Að lokum vil ég segja, að ís-
lenzikir menmtaskólar verða að
vera vel á verði, og fylgjast
með ýmsum breytingum, sem nú
er verið að gera á öllu námi.
Uta'nbókarlærdómurinn, sem eitt
sinn var alls ráðandi er nú að
víkja fyrir því námi, sem fyrst
og fremst eykur skilnimg. Menn
telja orðið óhentugt að verja
námskröftum til utanbókarlær-
dóms.
Þessi nýja stefna hefur orðið
til þess að víða, m.a. í Banda-
ríkjunum hafa menn tekið upp
að endurrita algerlega bækur, og
er innihald nýrra bóka orðið
allt annað en það, sem ég þekkti
á menntaskólaárum mínum.
Einnig er farið að taka upp í
menntaskóium kennslu í nú-
tíimastærðfræði, og ég tel víst að
haldið verði áfram á þeirri braut.
Þetta er veruleg breyting og
sjálfsagt til bóta.
eðu r
mál, sem nú eru svo mjög í
deiglunni, væru tekin til um-
ræðu, þar sem hollt væri, að
„utanaðkomandi“ menn vörpuðu
Ijósi á málin fyrir þeim, sem
væru „lokaðir inni“ í vandamál-
unum. Um þá spurningu, hvort
stúdentmennunin væri úrelt eða
ekki, benti hann á, að Frakkar
hefðu þrásinnis þrjóskazt við að
gjöra gjörbyltingu á sínu stúd-
entsnámi; þeir væru íhaldssamir,
og franskir menntaskólar væru
góðir vegna þess, að þar lærðu
menn svo mikið. Hins vegar taldi
hann þörf mikilla endurbóta.
Hlutverk menntaskólanna taldi
skólameistari vera það að opna
sem flesta glugga, sem flestar
leiðir fyrir nemendur, til þess að
þeir gætu uppgötvað sjálfa sig
í skólanáminu. Hann taldi of-
snemmt að afnema bekkjarkerf-
ið. Fara þyrfti milliveg milli
þess og námsgreinaflokka-kerfis.
En þungamiðju þyrfti hver deild
að hafa, og deildunum þyrfti að
fjölga. Latínuna taldi hann hafa
„erfiðisgildi“, eins og Sigurður
Líndal hafði komizt að orði og
væri hún því almennt mennt-
andi. En við værum langt á eft-
ir í allri kennslutækni.
„Menntaskóli er sköpunarstofn
un, þaðan eiga að koma breyttir
menn. Menntaskólaárin setja
mark á manninn.“ Hann taldi
námsefnið miða um of við hefð-
bundin „tákn“, sem menn til-
einki sér og skipi mönnum í til-
tekinn hóp. Latínan væri slíkt
tákn. Námið taldi hann ekki
nógu hagnýtt fyrir daglegt líf
manna, sér í lagi fyrir tómstund-
ir, sem til sveita voru fáar og
gripnar fegins hendi, en nútíma-
maðurinn þarf að hagnýta sér
tómstundirnar með listastarfi,
föndri og öðru skapandi starfi.
Einar Magnússon, yfirkennari
rakti sögulegar ástæður þess, að
menntaskólanámið hefir lengzt
og taldi það óheppilega þróun,
sem náði hápúnkti með lands-
prófinu. Skólaskipulagið í land-
inu tefur nemendurna í barna-
skóla og ásamt öðru er það or-
sök hins lengda stúdentsnáms,
sagði Einar.
Próf. Jóhann Hannesson bar
saman norskt stúdentspróf og ís-
lenzkt og átaldi það, að hér væri
mönnum ekki kennt það í
menntaskóla að vinna og að hag
nýta sér vísindaleg rit. Einnig
þurfa að takast ástir milli
menntamannsins og menntanna,
sagði hann.
„Af hverju eru skólarnir í-
haldssamir?“ spurði Steindór
Steindórsson, yfirkennari. „Það
er vegna þess, að við verðum
ofgmalir. Það vantar tækifæri
til þess að endurnýja sig, vantar
námskeið fyrir kennara o.s.frv.“
Tímarnir eru svo breyttir, sagði
hann, að við verðum að sleppa
einhverju af námsefninu og taka
upp annað. Deildarskipting þarf
að verða meiri og náttúrufræðin
þurfa að verða kjarninn í nýrri
deild. Og undirbúningskennsluna
undir menntaskólastigið þarf að
skilja frá gagnfræðaskólunum.
Próf Magnús Magnússon benti
á, að við endurskoðun námsefnis
menntaskólanna þyrfti að njóta
við fulltrúa frá öllum greinum,
ekki sízt raunvísindunum. Samt
væri hin húmanistíska menntun
hluti hinnar vísindalegu mennt-
unar og jafnvægi þyrfti að vera
í öllum umræðum um vísinda-
nám og báðir hlutar þess þyrftu
að njóta sín. Taldi hann brýha
nauðsyn til þess að endurskoða
námsefni í stærðfræðideild og
að háfa í því efni hliðsjón af
endurskoðunarstarfi því, sem
unnið er erlendis.
Skilyrðin, sem námsgreinar í
stúdentsnámi þurfa að uppfylla
eru almennt hagnýtt gildi, al-
mennt erfiðisgildi, sagði Sig-
urður Líndal, lögfræðingur.
Þessi skilyrði uppfylla stærð-
fræði og málfræði, en hins vegar
var þessara skilyrða ekki gætt,
þegar Verzlunarskólinn og Kenn
araskólinn fengu réttindi til þess
að brautskrá stúdenta. Hins veg-
ar taldi hann menntun geta haft
almennt gildi, þótt hún hefði
ekki gildi sem stúdentsmenntun.
Kristinn Ármannsson, rektor
benti á, að erlendis er deildar-
skipting orðin meiri en hér ger-
izt og er sums staðar tekin upp
þjóðfélagsfræðileg deild. Enn
fremur væri stefnan víða sú að
valfrelsi væri aukið, vissar náms
greinar gerðar kjörgreinar. Sums
staðar væri bekkjarkerfið lagt
af og tekið upp hópstarf eftir
námsgreinum. Gæfist þetta vel.
„Eiga skólar að vera íhaldssam-
ir?“ spurði hann. „Skólarnir
hljóta að halda í það góða“.
„Fundarefnið er róttækt",
sagði Gunnar Norland, yfirkenn-
ari. Hann fagnaði því, að tekið
væri til rökræðna, hvort stúd-
entsmenntun væri úrelt og taldi,
að slíkar umræður* þyrfti upp
að taka um öll skólastig. „Þótt
ég kenni tungumál" sagði Gunn-
ar Norland, „tel ég að við lær-
um of mikið af tungumálum.“
Ármann Snævarr, háskóla-
rektor taldi það eitt höfuðatriðið,
að menntaskólanámið ætti að
þroska nemendurna. Einnig taldi
hann mikið á vanta, að mennta-
skólanám undirbyggi nemendur
udir kennsluaðferðir Háskólans,
menn kynnu varla að færa sér
kennsluna þar í nyt, er þeir hæfu
háskólanám Taldi hann, að efla
bæri tengslin milli menntaskóla
og háskóla og e.t.v. mætti draga
úr skyldubundnu námi í 6. bekk
menntaskóla og kenna þar meir
í fyrirlestrum eins og í háskóla.
Álvarlegasti ágalli stúdents-
námsins er sá, sagði dr. Gylfi Þ.
Gíslason menntamálaráðherra,
að menn þurfa að sitja 13 ár á
skólabekk til þess að ljúka stúd-
entsnámi. Þarf að stytta þennan
tíma um 1—2 ár, sagði ráðherr-
ann. Hann taldi íslenzka stúd-
enta standa erl. stúde'ntum á
sporði, en þar með væri ekki
sagt, að samhengi námsins væri
rétt. Tvær greinar eða greina-
flokkar þyrfti að taka upp í
námið: þjóðfélagsfræði og listir,
hið fyrra vegna þess hversu flók
ið nútímaþjóðfélag er og hið síð-
ara til mótvægis móti vélmenn-
ingunni. Einnig þarf að breyta
námsaðferðum, sérstaklega í
tungumálum, sagði dr. Gylfi.
Arinbjörn Kolbeinsson, yfir-
læknir rökstuddi með tölum,
hver nauðsyn væri að auka
tækninám og raunvísinda. Taldi
hann mörgu þyrfti að breyta í
kennslu, t. d. mætti kenna sögu
og íslenzku að miklu leyti gegn-
um fjöldasambandstækim, útvarp
og síðar sjónvarp. Taldi hann
sunnudagserindi eitt í útvarpi
nýlega hafa sannað, að um sitt-
hvað væri áfátt sögukennslunni
í landinu.
Njörður Njarðvík stud. mag.
var sammála þeim, sem rætt
höfðu um úreltar kennsluaðferð-
ir, sérstaklega í tungumálum.
Hinar dýru nútíma kennsluað-
ferðir taldi hann í raun ódýrari
en þá gömlu vegna notagildis.
Jónas Haralz, hagfræðingur
vék að þjóðfélagsfræðunum og
nauðsyn þeirra. Þau ber að taka
upp í menntaskóla, sagði hann.
„En það setur að mér hroll, ef
taka á upp kennslu í félagsvís-
indum með núverandi kennslu-
aðferðum.“ Hann taldi kennsl-
ua eiga að fara fram á umræðu-
fundum og vera sjálfsnám undir
leiðsögn kennara, enda þyrfti að
nýta kennslukrafta utan skól-
anna í þessum fræðum vegna
skorts á sérmenntuðum kennur-
um. Hér er nýtt svið, sagði hann,
og hér er möguleiki á tilraun-
um með nýjar kennsluaðferðir.
Dr. Jón Gíslason, skólastjóri,
rakti sögu Verzlunarskólans sem
stúdentaskóla og taldi það of
þröngt sjónarmið að Verzlunar-
skólinn fullnægi ekki þeim skil-
yrðum, sem setja þarf stúdenta-
skóla og vitnaði til dæma frá
Noregi.
Próf. Þórhailur Vilmundarson
var þessu andvígur og taldi að
farið hefði verið inn á varhuga-
verðar brautir, þegar sérskólum
voru veitt réttindi til þess að
veita almenna stúdentsmenntun.
Minnti hann á, að fyrr á öldum
var mönnum vísað úr skóla
vegna heimsku, en í dag væru
hins vegar gefnar ofháar dekurs
einkunnir í neðri bekkjum gagn-
fræðaskóla.
Dr. Björn Sigurbjörnsson benti
sérstaklega á hinn mikla skort
á húsrými og tækjum til verk-
legrar kennslu í raunvísindum.
Ráðstefnunni lauk eins og fyrr
segir kl. 6Vz Og var það má
manna, að á ráðstefnurani hefðu
komið fram frumdrættir að stúd-
entsmenntun framtíðarinnar. Um
ræður voru hljóðritaðar og
verða gefnar út.
Aðstoðarhjúkrunarkonur
vantar á sjúkrahús Akraness, 1. júní n.k. Upplýs-
ingar veitir yfirhjúkrunarkona.
Einnig vantar ljósmóður, sem allra fyrst.
Sjúkrahús Akraness.
Hagkvæmi bíllinn
VOLVO
er meö öllum búnaði
Bl-18 vél 75 eða 90 ha
12 volta rafkerfi
assymmetrisk ljós
öflugir hemlar
heimskautamiðstöð
þykkara „boddystál“
en almennt gerist — ryðvarinn
framrúðusprauta, öryggisbelti, varahjólþ
aurhlífar, verkfæri, hátt endursöluverð
og margviðurkennd gæði sænskrar fram-
leiðslu tryggir yður að það er
hagkvæmast að kaupa
VOLVO
Gunnar Ásgeirsson hf.
Suðurlandsbraut 16 sími 35200