Morgunblaðið - 28.08.1963, Blaðsíða 14

14
MORCUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 28. ágúst 1963
Utflutningur sjávarafurða
til Austur - Evrdpu
- ettit Guðmund H. Garbarsson
v iöskiptafræðing hjá Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna
TILEFNI greinar þeirrar, sem
hér fer á eftir, eru leiðaraskrif
um útflutningsmál í Morgunblað
inu 30. júlí sl. í þeim er fjallað
af miklu skilningsleysi um vanda
mál útflutningsframleiðslunnar,
jafnframt því sem ákveðnar
merkingar, sem ekki eiga sér
stoð, eru lagðar í ályktanir aðal-
fundar Sölumiðstöðvár hraðfrysti
húsanna, sérstaklega varðandi
útflutning og sölu sjávarafurða
til Austúr-Evrópu. Þar sem um-
rœdd skrif um eina aðalatvinnu-
grein landsmanna, sem þúsundir
eiga afkomu sína undir, eru
mjög villandi, er bæði rétt og
skylt, að þeim sé svarað af hálfu
þeirra, sem bera ábyrgð á að
tryggja íslenzkum sjávarútvegi
örugga markaði fyrir þann hluta
aflans, sem fer ' frystingu. Með
því tekst vonandi að varpa réttu
ljósi á ákveðnar staðreyndir í út-
flutningsmálum, sem erfitt er að
hrekja, hverjar svo sem óskir
manna í aðra átt kunna að vera.
Ályktun SH um viðskipti
við Austur-Evrópu
Ástæðan fyrir leiðara Mbl. er
eftirfarandi ályktun, samþykkt á
aðalfundi SH 1963:
„Aðalfundur SH, haldinn í
Reykjavík í júní 1963, vill
vekja athygli á að reynsla und
anfarinna ára hefur.sýnt, að
meðal stærstu kaupenda á
hraðfrystum fiski og síld hafa
verið svonefnd jafnvirðis-
kaupalönd.
Nú hefur dregið mjög úr
Guðmundur Garðarsson
innflutningi frá þessum lönd-
um, og þá jafnframt úr sölu-
möguleikum til þeirra. SÚor-
ar því fundurinn á hæstvirta
ríkisstjórn íslands, að hún geri
einhverjar þær ráðstafanir,
sem tryggi, að útflutningur
sjávarafurða til þessara landa
aukist í stað þess að dragast
saman.“
Á grundvelli ofanskráðrar á-
ályktunar kemst leiðarahöfund-
ur Mbl. að þeim furðulegu nið-
urstöðum;
„að , skorað sé á rikisstjórn-
ina að auka viðskipti við
kommúnistaríkin, og auðvit-
að með nýjum innflutnings-
höftum og þvingunum“,
og ennfremur, að
„í þessari ályktun Sölumið-
stöðvar hraðfrystihúsanna er
í raun réttri fólgin krafan um
nýjar uppbætur. Samkvæmt
henni á að heimila útflytjend
um að selja vöru til kommún-
istaríkjanna fyrir óraunhæft
verð og þvinga síðan neytend-
ur til að nota dýrari vörur,
og oftast líka verri — sem
keyptar eru yfir markaðsverði
í þessum löndum".
Vægt að orði kveðið má segja,
að það sé óskiljanlegt, að nokk-
ur skuli geta lesið framanskráð
út úr ályktun SH. í henni er
hvergi óskað eftir innflutnings-
höftum, uppbótum né þess, að
neytendur verði þvingaðir til
eins eða neins. Hins vegar er
bent á blákaldar staðreyndir,
sem eru þær, að sölumöguleikar
á hraðfrystum fiski og síld (salt-
aðri og frystri) til vöruskipta-
landanna hafa versnað og þess
óskað, að ríkisstjórnin geri ein-
hverjar þær ráðstafanir, sem
tryggja að útflutningurinn til
þessara landa aukist í stað þess
að dragast saman. Þessar ráð-
stafanir geta verið fólgnar í
ýmsu, t. d. í auknum kaupum á
hrávörum alls konar á heims-
markaðsverði o.s.frv.
Rétt er að fara nokkuð nánar
út í eftirfarandi fullyrðingar:
„Að selt sé til kommúnistaríkj-
cnna fyrir óraunhæft verð," „að
dýrari vörur — yfir markaðs-
verði — séu keyptar í staðinn",
og „að óskað sé nýrra uppbóta,
innflutningshafta o.s frv. vegna
aukinna viðskipta við vöruskipta
löndin.“
„Óraunhæft verð“
Verð á útfluttum sjávarafurð-
um ákvarðast annars vegar af
hinum erlendu kaupendum og
hins vegar innlendum seliendum.
Þetta eru einfaldar staðreyndir,
sem sérhver skilur. Að baki
þeirra verðákvarðana, sem selj-
endur og kaupendur taka, eru
ótal mörg atriði, sem hafa á-
Hjartans þakkir til vandamanna og vina fyrir gjafir
og hlýjar kveðjur á 80 ára afmæli mínu 21. ágúst s.L
Kær kveðja.
Margrét Jósefsdóttir, Miðtúni 11.
Hugheilar þakkir sendi ég öllum þeim, sem glöddu
mig, með heimsóknum, gjöfum og heillaóskum á 75 ára
afmælinu 18. ágúst s.l.
Anna S. Vilhjálmsdóttir, Siglufirði.
Jarðarför
GUÐRÚNAR ÁRNADÓTTUR
frá Syðra-Langholti, Hrunamannahreppi,
fer fram frá Fossvogskirkju, fimmtudaginn 29. ágúst
kl. 1,30.
Aðstandendur.
Eiginmaður minn, faðir og sonur
STEFÁN BJÖRNSSON
verður jarðsunginn frá kapellunni í Hnífsdal fimmtu-
daginn 29. ágúst kl. 2 e.h.
Sigfríð Lárusdóttir og börn,. .
Jóna Guðmundsdóttir.
Þakka innilega auðsýnda samúð og vinarhug við
andlát og jarðarför eiginkonu minnar
GUÐRÚNAR ALBERTSDÓTTUR
Gísli Kristjánsson, Samtúni 8.
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð við andlát
og jarðarför
KARLS G. GÍSLASONAR
verkstjóra, Meðalholti 17.
Fyrir hönd vandamanna.
Nanna Einarsdóttir.
Öllum þeim fjölmörgu fjær og nær, sem auðsýndu
okkur svo ríka samúð og vinarhug við andlát og jarðar-
för mannsins mins, föður, tengdaföður og afa
GESTS GUÐJÓNSSONAR
1 skipstjóra, Siglufirði,
færum við okkar innilegustu þakkir. Sérstaklega viljum
við þakka stjórn og starfsmönnum Síldarverksmiðju
ríkisins. ,
Rakel Pálsdóttir, börn, tengdabörn og barnabörn.
Þökkum innilega auðsýnda samúð við andlát og jarð-
arför föður okkar, tengdaföður og afa
STEFÁNS JÓHANNSSONAR
bifreiðasala.
Börn bins látna.
áhrif á og móta hið endanlega
verð.
Ef litið er á hlið seljandans, í
þessu tilfelli seljendur hrað-
frystra sjávarafurða, þá er þess
að gæta, að sala ákveðinna af-
urða er stað- eða svæðisbundin,
þannig að þeim (seljendum) eru
ákveðin og þröng takmörk sett
hvar og hvenær þeir bjóða af-
urðirnar. Tökum t.d. hraðfrysta
síld; markaður fyrir hraðfrysta
sild er einkum í Austur- og Vest-
ur-Evrópu. Bandaríkin kaupa
sáralitla síld, þar sem hún er
ekki á neyzluseðli þjóðarinnar.
Austur-Evrópubúar hafa um
aldaraðir verið miklir síldarneyt-
endur miðað við aðrar þjóðir.
Vestur-Evrópubúar neyta tals-
vert mikið síldar, einkum Þjóð-
verjar, Hollendingar og Svíar, en
þó mun síldarneyzla vera frekar
hnjgnandi hjá þessum þjóðum.
f vestrinu ræður framboð og
eftirspurn markaðsverðinu. Sé
eigin síldarafli þessara þjóða
mikill og fái þær hana ferska,
minnkar innflutningsþörfin og
vofa þá ætíð yfir miklar verð-
lækkanir. Austur-Evrópuþjóð-
irnar hafa ekki jafn góð skilyrði
til eigin öflunar á síld og verða
þær því að treysta á árvissan
innflutning. Skapar það meiri
stöðugleik í sölum, bæði hvað
snertir magn og markaðsverð inn
á þessa markaði.
Útflutningur íslendinga á
frystri síld síðustu árin staðfestir
framanskráð, en hann hefur verið
sem hér segir:
minna í sinn hlut. 121 bátur stund
uðu haust- og vetrarsíldveiðarn-
ar við S.-Vesturland til áramóta
1962/63, og er það ekkert laun-
ungarmál, að sölur á frystri og
saltaðri síld til Austur-Evrópu
eru bein forsenda þess, að hægt
væri að gera út á þessar veiðar.
Má telja fullvíst, að ekki hefði
verið gert út á þær, ef ekki hefði
verið unnt að nýta síldina í ann-
að en mjölvinnslu. Verðmæti
heildarútflutningsins árið 1962
var 3618 millj. króna. Útflutning-
ur sjávarafurða til Austur-Ev-
rópu árið 1962 var um 62.000
tonn, að verðmæti um 633 millj.
kr., eða um 1/6 hluti heildarút-
flutningsins. Helztu afurðir, sem
þangað voru seldar, voru frystar
sjávarafurðir, saltsíld, síldar- og
fiskimjöl, fiskmeti niðursoðið og
þorskalýsi.
„Dýrari vörur —
þvingun á neytendur".
f þessari fullyrðingu kemur I
ljós, að sá, er leiðara Mbl. skrif-
aði hinn 30. júlí sl., hefur eigi
kynnt sér nægilega verðlag á
þeim vörum, sem við flytjum inn
frá Austur-Evrópu. Meginhluti
þeirra árið 1962 voru svonefndar
hrávörur, þ. e. eldsneyti (olíur,
benzín), málmar, trjáviður, kork,
ennfremur nokkuð af korni,
sykri og skepnufóðri. Svo dæmi
sé tekið má nefna, að meira en
90% af innfluttum vörum frá
Sovétríkjunum árið 1962 flokkast
undir hrávörur. Vörur þessar eru
Á R
1960 1961 jyoz
Land Magn Verðm. Magn Verðm. Magn Verðm.
tonn 1000 kr. tonn 1000 kr. tonn 1000 kr.
Pólland ............. 3129
Sovétrikin .........
Tékkósióvakía ......
Vestur-Þýzkaland .... 866
Austur-Þýzkaland .... 2416
Rúmenía ............... 356
Færeyjai ...........
Önnur lönd ............ 479
Samtals ............ 7249
16449 3334 19522 2036 12026
731 3312 5000 22415
4128 24479 4658 27705
3444 5621 25188 5206 28342
9921 377 2113 3858 22785
1783 30 171 1949 11102
826 4715
2557 235 1243 592 3422
34154 14456 76028 24125 132512
Miðað við hina takmörkuðu
sölumöguleika á sild í Vestur-
Evrópu, hefur Austur-Evrópa ver
ið það svæði, sem hefur tekið á
móti mestu magni á því verði,
sem íslenzkar kringumstæður
hafa krafizt. Það eru ekki selj-
endur eða framleiðendur einir,
sem ákvarða það útflutningsverð,
sem krafizt er, heldur einnig aðr-
ir þeir, sem taka þátt í fram-
leiðslunni, eins og t. d. útvegs-
menn, sjómenn og verkafólk.
Óþarft er að lýsa því launaskriði,
sem dunið hefur yfir íslenzku
þjóðina sl. tvö ár, en laun hafa
hækkað að meðaltali um 30%.
Hráefnisverð hefur einnig hækk-
að sem og allur annar reskturs-
kostnaður. Þessi þróun hefur
hert á kröfunum um að íslenzkir
útflytjendur tryggi hærra verð
fyrir afurðirnar. Sé aðeins litið
á þýðingu þess fyrir útvegsmann-
inn og sjómanninn að frysta sild-
ina fyrir þá markaði, sem vilja
kaupa hana þannig, fremur en
að setja hráefnið í síldarverk-
smiðjur, hljóta menn að skilja,
að verðið, sem krafizt er af hálfu
útflytjenda, er ekki „óraunhæft
verð“, heldur forsenda hráefnis-
verðs síldar í þessa verkun. Sam-
kvæmt ákvörðun Verðlagsráðs
sjávarútvegsins var hráefnisverð
síldar í frystingu sl. haust kr.
1,75 pr. kg., en síldar til vinnslu
í verksmiðju kr. 0,75 pr. kg. eða
1.01 kr. hærra pr. kg. í frystingu.
Er hér um að ræða lágmarksverð
á fersksíld veiddri við Suður-
og Vesturland sl. haust og vet-
ur, en það er eingöngu slík síld,
sem seld er úr landi fryst.
Hverju mundi það muna fyrir
útgerðarmenn og sjómenn, ef
ekki væri lögð áherzla á að selja
freðsíld til Austur-Evrópu? Má
í þessu sambandi einnig minna
á þýðingu saltsíldarinnar vegna
þessara markaða.
Miðað við útflutning ársins
1962 myndu þau 15.552 tonn, sem
þangað seldust, hafa þurft að
fara í vinnslu í verksmiðju. Það
þýðir, að útvegurinn hefði feng-
ið um 15,5 milljónum krónum
keyptar á heimsmarkaðsverði og
þar undir, og heyrir það til und-
antekninga, að íslendingar þurfi
að kaupa fyrir hærra verð til að
tryggja útflutning þangað. %
hluti heildarkaupa frá Sovétríkj-
unum árið 1962 var eldsneyti. Að
gæði austur-evrópskrar hrávöru
séu mun lakari, og að hún sé mun
dýrari en annars staðar frá, er
m.a. því til að svara, að íslend-
ingar eru ekki einir Vestur-Ev-
rópuþjóða, sem kaupa hrávörur
þaðan. Árið 1962 keyptu ftalir 7,3
milljónir tonna af eldsneyti frá
Sovétríkjunum. Var það tæplega
1 milljón tonna meira en árið
áður. Vestur-Þjóðverjar keyptu
4,2 millj. tonna, Svíþjóð 2,9 millj.
og Finnland 2,8 milljónir. —-
Brennsluolíuflutningur íslands
var 312 þúsund tonn, og svo til
eingöngu frá Sovétrikjunum.
Hvað sem þessari upptalningu
líður, eru allir _ð sjálfsögðu sam-
móla um, að æskilegast sé að við-
skipti séu ætíð sem frjálsust, en
það þarf ekki endilega að þýða,
að eigi geti verið hagkvæmt frá
þjóðhagslegu sjónarmiði séð, að
eiga viðskipti við AusturEvrópu,
„Ósk um uppbætur,
innflutningshöft o.s.frv.“
Að umrædd ramþykkt frysti-
iðnaðarins gefi tilefni til þeirra
hugleiðinga, að hún feli í sér ósk
um uppbætur, innflutningshöft
o. þ. h. er svo fjarri lagi, að á-
stæðulaust er r.ð fjalla nokkuð
um það. Hins vegar mætti til fróð
leiks skýra frá því, að það er
ekkert einsdæmi í heimi alþjóða-
viðskipta, að þeirrar tilhneiging-
ar verði vart, að æskilegt sé að
auka viðskiptin milli austurs og
vesturs, eins og fram kom í að-
alfundarályktun SH, sem sam-
þykkt var í júní sl.
Á þessu ári hefur greinilega
orðið mikil stefnubreyting í Vest
ur-Evrópu í þá átt að stuðla beri
að auknum viðskiptum við Aust-
ur-Evrópu. 18. júlí sl. var hald-
inn fundur í Bonn milli fulltrúa
ves*‘—-þýzka iðnaðarins og full-
Framh. á bis. 17