Morgunblaðið - 11.10.1963, Blaðsíða 13

íöstudagur 11. okt. 1963
MORGUNBLAÐIÐ
13

SUMARIÐ 1963 er gengið hjá
og við erum í þann veginn að
taka á móti dimmu skammdegi
og löngum vetrarmánuðum.
Sumarflakki okkar heimamanna
utanlands og innan er lokið og
hollvættir Þjórsárdals og Þórs-
merkur og annarra slíkra ótaldra
staða fá nú næði til að hvíla sig
eftir sumarlangt ónæði af völd-
Itn tvífætlings, er nefnir sig
mann. Kynlegh klæddir útlend-
ingar eru horfnir af götum höf-
uðborgarinnar og bakpokamenn
með þumalfingur á lofti af þjóð-
vegunum. Sumargistihús hafa
slegið hlerum fyrir glugga eða
glymja af glaðværð skólaæsk-
unnar. Á þjóðvegum landsins og
meðfram þeim fer vonandi einn-
ig að fækka beygluðum og sund-
urtættum hræjum af nýinnflutt-
um lúxusbílum.
Eins og ég spáði í vor þá reynd
ist þettá mikið ferðasumar. Við,
leið í Þórsmörk. Skriðjökullinn Gígjökull fellur fram í Lónið úr Eyjafjallajökli.
GISLI GUÐMUNDSSON:
FEROASPJALl
hinir innfæddu, höfum verið' á
endalausum þeytingi um landið
(einnig utan þess) og hingað
hafa komið fleiri útlendingar en
nokkru sinni áður. En í öllu
þessu annríki tóku veðurguðirn-
ir upp á því að sýna okkur litla
hollustu. Veðurfar sumarsir>s
var töluvert undir meðallagi.
Sérstaklega var hinn kaldi júli-
mánuður til mikils baga og hér
á Suður- og Vesturlandi hófust
þrálát hausthret óvenju snemma.
Og norðanlands hófst svo vetur
um réttir. SLík uppákoma er ó-
neitanlega mjög óheppileg ein-
mitt þegar áróður okkar utan-
lands fyrir auknum ferðamanna-
straum var að byrja að bera
verulegan árangur. Mér finnst
því nokkur ástæða til að staldra
dálítið við og athuga hvaða lær-
dóma megi draga af þessari út-
komu og hvaða vísbendingar
hún gefi okkur um framtíð ís-
lands sem ferðamannalands.
í útvarpserindi, er ég flutti
fyrir allmörgum árum, um ein-
mitt þetta mál benti ég mjög
eindregið á þá staðreynd að við
hér á íslandi byggjum við mjög
óstöðuga veðráttu, mikinn ber-
angur og stutt sumur og að þessi
þrjú atriði myndu eiga eftir að
reynast okkur strembin við að
kljást í sambandi við ferðamál.
í sumau: kom þetta áþreifanlega
í ljós og þó var veðurfar þess
barnaleikur í samanburði við
veðurfar ótal annara sumra, er
gengið hafa yfir land vort á
undanförnum öldum. Við skul-
um átta okkur á því að sólbak-
aðir Suður-Evrópubúar, sem
lenda í byl norður á Hólsfjöll-
um eða teppast af snjó í Siglu-
fjarðarskarði í júlímánuði, eiga
ekki eftir að bera mikið hól á
ísland. Þeir hafa ekki heldur
orðið hrifnir af að klöngrast nið-
ur að Dettifossi í hrakviðri, híma
á Lögbergi x kalsa og rigningu
eða- blindast af norðan moldroki
við Gullfoss og Geysi. Ég tala
UÚ ekki um er þar við bætist
að á engum af þessum stöðum
var nokkuð afdrep að fá meðan
verið var að sýna þeim staðinn
eða segja sögu hans. Það liggur
ekki heldur vel á gestgjöfum,
sem urðu að horfa upp á tóm
gistiherbergi og veitingasali og
voru farnir að hafa ýmigust á
límanum, sem færði þeim oftar
en hitt afpantanir. Það verður
aannarlega enginn ríkur á sex
vikna reskturstíma á ári. Þetta
«r nú að mála skrattann á vegg-
inn munu margir segja, en allt
um það þá eru þetta sta.ðreynd-
ir, sem ekki er hægt að komast
framhjá og sem okkur er hollast
að taka með í reikninginn ekki
sízt hinum bjartsýnu, er virðast
oft miða útreikninga sina við ein-
hver önnur lönd en okkar eigið.
Það liggur í augum uppi að ef
við ætlum okkur að sigrast á
þessum erfiðu skilyrðum, sem
við verðum að búa við, þá verð-
um við að hafa hina viðráðan-
legu þætti í þjónustu við ferða-
menn í mjög góðu lagi. Sem
sagt reyna að láta óviðráðanlega
erfiðleika hverfa I skugga góðr-
ar þjónustu og fyrirgreiðslu á
öllum sviðum. Við þurfum að
eignaát góða vegi og vegaþjón-
vustu og fyrsta flokks farartæki
og ökuþóra til að aka á þeim.
Ferðaskrifstofur þurfa að vera
afar vandar. að virðingu sinni,
dreifa ekki skrumkenndum á-
róðri eða haldlitlum loforðum
og leggja til trausta og vel
mennta leiðsögumenn. Gisti- og
veitingastaðir verða að vera
snyrtilegir og hreinir og ástunda
alúðlega og lipra þjónustu. Þetta
eru helztu þættirnir, sem við
ráðum við og eiga að vera mót-
vægið gegn harðræðum íslenzkr-
ar náttúru og veðurfars. Hvern-
ig stöndum við. svo að vígi í
þessum efnum í dag?
Ég þarf víst ekki að fjölyrða
um vegina í þetta sinn því ég
hefi. margt um þá sagt í þessum
dálkúm í sumar og því miður
hefur mikið af því verið nei-
kvætt og það af illri nauðsyn.
Sannleikurinn er einfaldlega sá
að við búum við eitt frumstæð-
asta vegakerfi í Evrópu, enda eig
um við þar við mikið torleiði að,
etja. Það versta er þó, að nú á
undanförnum árum er vegirnir
hafa orðið heldur greiðfærari til
aksturs og umferðahraðinn hef-
ur aukizt, hefur fyrst komið í
ljós hve þeir eru hættulegir og
miklir slysavaldar. Sem betur
fer eigum við nú mikið af ágæt-
um farartækjum til ferðalaga og
á ég þar fyrst og fremst við hina
nýju og fullkomnu langferðabíla.
Þar stöndum við einna bezt að
vígi og þá ekki síður hvað snert-
ir ökumennina, sem aka þeim.
Þeir eru sjálfum sér og öllum til
sóma. Hvað vegaþjónustu snertir
þá erum við að þokast nokkuð
í áttina en mikið vantar á enn.
Einkennilegt er það t.d. að ben-
zínstöðvar skuil ekki vera opn-
ar lengur á sumrinu og að við-
gerðaverkstæði séu lokuð um
helgar. Félag íslenzkra bifreiða-
eigenda á mjög miklar þakkir
skilið fyrir sína ágætu vegaþjón-
ustu. Hún hefur sannarlega kom-
ið í góðar þarfir og bjargað mörg
um. Ég vil einnig beina einum
tilmælúm til olíufélaganna, og
það er að búa allar benzínsölur
þokkalegum snyrtiklefum. Það
er ennþá alvarlegur skortur á
slíku meðfram þjóðvegum lands-
ins og þó að okkur heimamönn-
um finnist máske sport í þv}
að skjótast bak við stein til
þarfa okkar, þá eru útlendingar
á töluvert annarri skoðun.
Ferðaskrifstofa ríkisins hefur
samkvæmt lögum einokun á mót
töku erlendra ferðamanna, en
segja má að nú orðið sé þetta
að miklu leyti dauður bókstaf-
ur, þvi aðrir aðilar eru komnir
með mikil umsvif á því sviði og
afnám þessa ákvæðis virðist
skammt undan. Ferðaskrifstof-
an hefur fengið margt óþvegið
orð í eyra á undanförnum ár-
um, sumt af því hefur verið
verðskuldað en margt af því hef-
ur því miður verið sprottið af
eigingjarnri rót og ekki smekk-
legt. Vil ég t. d. nefna nýlega
grein í tímariti er var skrifuð af
forstjóra annarrar ferðaskrif-
stofu og honum til lítils sóma.
Það er orðið tímabært að gefa
frjálsa fyrirgreiðslu erlendra
ferðamanna, en þegar það verð-
ur gert á að gera Ferðaskrif-
stofu ríkisins að auglýsinga- og
eftirlitsstofnun. Flestar af nú-
verandi ferðaskrifstofum okkar
eru ungar og reynslulitlar og því
nokkur hætta á því að þær sjái
fótum sínum eigi nógu vel for-
ráð og gangi til verks með meiri
bjartsýni en fyrirhyggju. Það
veitir því eigi af því að einhver
hafi eftirlit með þeim svo að síð-
ari villan verði eigi verri en sú
fyrri. Ég hefi séð allmarga pésa,
sem ferðaskrifstofur og aðrir að-
ilar hafa sent frá sér á útlend-
um tungumálum til að auglýsa
landið. Margt af því hefur verið
smekklegt og vel úr garði gert
en sumt hefur verið skrumkennt
og fullt af málvillum og útgef-
endum sínum til meira ógagns en
gagns.
Hvað viðvíkur leiðsögumönn-
um og fararstjórum þá erum við
nú mun betur á vegi stödd en
áður. Er það bæði að margir
hafa öðlazt allmikla reynslu og
svo einnig að Ferðaskrifstofa
ríkisins tók loksins rögg á sig
og stofnaði til námskeiða fyrir
slíkt fólk. Það er nú til nokkur
hópur dugandi og vel menntra
leiðsögumanna, sem bera virð-
ingu fyrir starfinu og það er
fyrir mestu. Þessi hópur þarf að
stækka og hann þarf, sem fyrst,
að stofna til samtaka til vernd-
ar eigin hagsmunum og þó ekki
sízt því að ekki sé verið að troða
fólki inn í þennan vandasama
starfa, sem hefur hvorki þekk-
ingu eða getu til að inna hann
sómasamlega af hendi.
Þá er næst að áthuga eitt aðal-
atriðið, hvernig við erum á vegi
stödd með gisti- og veitingastaði.
Sem betur fer hefur þokast nokk
uð í rétta átt á undanförnum ár-
um, einkanlega hér í höfuðstaðn-
um. Hið margumtalaða Hótel
Saga er í fullum gagni og svo
virðist sem Þorvaldur Guðmunds
son álíti hótelrekstur gróðavæn-
legan því nú er hann með annað
hótel í smíðum. í Reykjavík eru
nú nokkur veitingahús, sem telja
má fyllilega frambærileg, og
hvað þjónustu snertir á þessum
stöðum þá er hún stöðugt að
færast í betra horf. Ég hefi orð-
ið var við einlæga viðleitni af
hálfu samtaka matsveina og veit-
ingaþjóna að stuðla að bættum
vinnubrögðum félagsmanna og
sú viðleitni hefur þegar borið
nokkurn árangur. Sumir yfir-
menn veitingahúsa eru einnig
mjög vel vakandi í starfi og vilja
gera allt, sem þeir geta, til að
halda uppi röskri og lipri af-
greiðslu. En á öðrum stöðum er
gamla kæruleysið enn ríkjandi
og þar glamrar í tréfótunum.
Utan Reykjavíkur er ástandið
yfirleitt slæmt en þó eru nokk-
ur svæði, sem telja má að séu
sæmilega á vegi stödd. Það er
bezt að fara í hringferð um
landið, sólarsinnis, og sjá hvern-
ig myndin verður. Á Akranesi
er lítið hótel og veitingasala og
hvort tveggja þarf endurbóta
við. í Hvalfirði eru tvær sjopp-
ur og einn sæmilegur veitinga-
staður að Ferstiklu. Við Hvítár-
brú er allgóður veitingaskáli og
furðulegt að hann skuli ekki
vera opinn allt árið. Hótelið í
Borgarnesi er með betri hótel-
um utan Reykjavíkur og sumar-
hótelið að Bifröst mjög gott. Þar
er einnig þokkalegur veitinga-
skáli á næstu grösum, Hreða-
vatnsskálinn, rekinn allt árið.
Á Snæfellsnesi er ekkert hótel
rekið allt árið en þrjú sumar-
hótel, að Búðum, í Grafarnesi og
Stykkishólmi, sem öll hafa feng-
ið gott orð. Að Hellissandi er
einhver veitingasala, engin sem
stendur í Ólafsvík og lélegur
skáli að Vegamótum. í allri Dala-
sýslu er ekkert hótel en veitinga-
sala í Búðardal, heldur léleg. Á
Vestfjörðum er ástandið ekki
gott. í Bjarkarlundi er mjög vin-
sælt sumarhótel og lítill veitinga-
skáli í Vatnsfirði. Einhver veit-
inghsala er á Patreksfirði og lít-
ið en gott matsöluhús á Þing-
eyri. Á ísafirði er eitt gistihús,
mjög frumstætt, og tveir veit-
ingastaðir mjög þokkalegir. í
Strandasýslu er mér ekki kunn-
ugt um neinn greiðasölustað. —
Staðarskáli í Hrútafirði er einn
bezt rekni veitingastaður við
þjóðveg á íslandi. Eigendur hans
hafa sýnt og sannað að hóflegt
verð á veitingum getur skapað
góða afkomu. Á Blönduósi er eitt
hótel rekið allt árið og súmar-
hótel í Kvennaskólanum, bæði
eru nú mjög frambærileg og hafa
á sér gott orð. í Skagafirðinum,
þessu fagra og söguríka héraðl,
er ástandið slæmt. Veitingastað-
urinn í Varmahlíð er illa rekinn,
hótelið á Sauðárkróki afar forn-
fálegt og ekki vinsælt, matsölu-
staður á Hofsós lítill en þokka-
legur. Þar með er upp talið,
nema hvað hótelrekstur er á
Siglufirði, sem litlar sögur fara
af. —
Á Akureyri er ástandið lang
bezt og tiltölulega betra en í
sjálfri höfuðborginni. Þar eru
rekin fjögur hótel allt árið
(Skíðahótelið talið með) og auk
þess sumarhótel í heimavist MA.
Tveir stórir veitingastaðir voru
opnaðir þar síðastl. sumar og
annar þeirra, Sjálfstæðishúsið,
einn smekklegasti veitingastað-
ur landsins. I Suður-Þingeyjar-
sýslu er sumarhótel í Laugaskóla
og tvö sumarhótel við Mývatn
en mikið vantar á að þau anni
eftirspurn. Á Húsavík eru tvö
veitingahús, en þar vantar nauð
synlega hótel. — Norður-Þing-
eyjarsýsla er hreint ekki til á
kortinu. Þar er mér ekki kunn-
ugt um einn einasta greiðasölu-
stað nema ef vera skyldi ein-
hver sjoppa á Raufarhöfn. I
Múlasýslunum er ástandið lítið
betra. Sumarhótel er rekið í
kvennaskólanum á Hallormsstað
og fékk gott orð í sumar. Á Seyð
isfirði mun vera eitthvert alda-
mótahótel og veitingastaðir á
Reyðarfirði og Norðfirði. -Þar
með mun upptalið í þessum sér-
kennilega og fagra landshluta.
í Austur-Skaftafellssýslu er mér
aðeins kunnugt um hótel að
Höfn í Hornafirði. í Vestur-
Skaftafellssýslu eru tvö hótel
rekin allt árið, að Kirkjubæjar-
klaustri og Vík í Mýrdal. Þau
eru bæði lítil og heldur frum-
stæð en hafa á sér gott orð. —
Sumarhótel var rekið síðastliðið
sumar í Skógaskóla, og var það
eina gistihúsið í allri Rangár-
vallasýslu þó ótrúlegt sé. Veit-
inaghúsið Hvoll að Hvolsvelli er
vinsælt, en ekki er sömu sögu
að segja um veitingahúsið að
Hellu. Um Múlakot vil ég sem
minnst segja en víst er að þar
gæti verið einn útvaldasti gisti-
staður landsins. Þá er komið að
Ámessýslu, sem hefur upp á
svo margt að bjóða og ætti því
að standa framarlega. Þar er eitt
gistihús rekið allt árið, í Hvera-
gerði, og er það nú mjög fram-
bærilegt. Sumargistihús er á
Þingvöllum (herbergi í alda-
mótastíl), tvö að Laugarvatni og
svo að Geysi (lítið). Mjög mynd-
arlegur veitingastaður er að Sel-
fossi, Tryggvaskáli, fornfálegur
skáli við Gullfoss og svo Skíða-
skálinn í Hveradölum. Þár með
er upptalið í Árnesþingi. Á Suð-
urnesjum eru tveir matsölustað-
ir í Keflavík (tæpast ímtals-
verðir) og hér í nágrenni Ejykja
víkur hefur verið veitingasala að
Hlégarði í Mosfellssveit og nýtur
hún vinsælda. Þannig litur nú
myndin út og það er ekki nóg
með að hún sé gloppótt heldur
eru margar línur óþarflega við-
váningslegar. Sjálfsagt ekki við
betra að búast því flestir, sem
kunnugir eru þessum málum
virðast sammála um að ekki sé
hægt að reka greiðasölustað allt
árið, utan Reykjavíkur, með
hagnaði.
Ljósasti punkturinn í þessu er
hið ötula starf Ferðaskrifstofu
ríkisins á undanförnum árum við
að koma upp sumargistihúsum í
heimavistum skóla víðsvegar um
landið. Þau hafa sannarlega bætt
úr brýnni þörf og sum þeirra,
t. d. heimavist Menntaskólans á
Akureyri, hafa þegar áunnið sér
miklar vinsældir. Það er mín
skoðun að þessi rekstur sé okk-
ar framtíðarlausn á gistihúsa-
vandræðunum og að þennan
rekstur beri að hafa í huga, þeg-
ar slíkar stofnanir eru byggðar
í framtíðinni. Satt að segja
finnst mér það naumast vansa-
laust að forráðamönnum skóla
skuli haldast uppi að neita um
afnot heimavista til slíks rekst-
urs, sérstaklega þegar ferða-
skrifstofan er reiðubúin að
staoda straum af nauðsynlegum
Framh. á bls 14