Morgunblaðið - 12.11.1963, Blaðsíða 15

Morgunblaðið - 12.11.1963, Blaðsíða 15
Þriðjudasrur 12. nóv. 1963 MORGUW 15 -17ÍT7i---■CT-----(JI'.M! r‘T' rr m Rapsddía um músíkmál fyrr og nú eftir Jón Þórarinsson, tónskáld SÁ MAÐUR hefði mátt teljast býsna framsýnn, sem fyrir fimmtíu árum hefði getað séð fyrir þær miklu breytingar, sem siðan hafa orðið í íslenzku tón- listarlífi. Hefði hann birt spá- dóm sinn um þær í 1. tölubl. Morgunblaðsins, 2. nóv. 1913, hefði hann sjálfsagt ekki verið talinn með öllum mjalla, og er eKki láandi. Þá var ekki til neitt af þeim samtökum og stofnun- um, sem nú „gefa tóninn“ í þessum efnum: Ekkert Tónlist- arfélag, enginn Tónlistarslkóli, ekkert Ríkisútvarp, engin Sin- fóníuhljómsveit, ekkert Þjóð- leikhús. Á þessu ári komu þeir bræður Þórarinn Guðmundsson og Eggert Gilfer heim frá námi við Tónlistarskólann í Kaup- mannahöfn. Hafði Þórarinn lok- ið náminu .17 ára gamall, og þötti mjög í frásögur færandi sem vert var. Fyrir honum átti að liggja að stjórna fyrstu til- ráun til hljómsveitarleiks í Reykjavík, en það varð ekki fyrr en átta árum síðar. Þegar Morgunblaðið hóf göngu sína, var Páll ísólfsson nýfarinn með togara áleiðis til Leipzig til þess að hefja þar nám, tvítugur að aldri, og hefir starf hans í þágu íslenzkra tónlistarmála orðið af- drifaríkt og heilladrjúgt, eins og nýlega hefir verið rakið í sam- bandi við sjötugsafmæli hans. Ef litið er á efnisskrár tón- leika frá fyrra hluta ársins 1913, ber mest á karlakórnum „17. júní“, sem Sigfús Einarsson hafði stofnað 1911 og stjórnaði um 7—8 ára skeið. Raunar hafði karlakórssöngur og lúðramúsík verið það, sem einkum setti svip á tónleikahald höfuðstaðarins, ailt frá því að Jónas Helgason stofnaði söngfélagið „Hörpu“ 1862 og Helgi bróðir hans „L.úð- urþeytarafélag Reykjavíkur" 1876. — „17. júní“ héilt að minnsta kosti þrjá samsöngva á þessu ári. Um sumarið lét Pét- ur Á. Jónsson óperusöngvari til sin heyra; hann var þá um það bil að hefja glæsilegan starfsfer- il sinn í Þýzkalandi. Haraldur Sigurðsson píanóleikari he!: tón- leika; hann hafði einn um tvítugt og var enn við nám. Ennfremur Eggert og Þórarinn Guðmunds- synir, Símon Þórðarson frá Hói og Eggert Stefánsson söngvari. í fyrstu tölublöðum Morgun- blaðsins, frá því 1 nóvember og desember 1913, segir frá því Sunnudaginn 17. des. heldur frú Laura Finsen söngskemmt- un í „Bárunni", þar sem flestir tónleikar voru haldnir um þess- ar mundir, og tveimur dögum síðar birtist í blaðinu fyrsta tón- listargagnrýnin, um þessa tón- leika, eftir Árna tónskáld Thor- steinson, sem ritaði tónlistar- gagnrýni í Morgunblaðið mörg fyrstu ár þess. Næsta sunnudag, 14. des., leikur lúðrafélagið „Harpa“ á Austurvelli, og mundi slíkt þykja karlmannlega af sér vikið nú á hitaveituöld, nema nauðsyn ræki til. Á annan í jól- um syngur svo kvartettinn „Fóstbræður", sem oft og vel skemmti bæjarbúum um þessar mundir, en í honum voru Einar Indriðason (Viðar), Jón Hall- dórsson (síðar söngstjóri karla- ár reis Ríkisútvarpið á legg. Og um svipað leyti var Tónlistar- félagið stofnað með því mark- miði meðal annars að standa straum af rekstri hljómsveitar- innar og skólans. Enn liðu tveir áratugir, þár til Sinfóníuhljóm- sveitin var stofnuð. Og það saman ár, 1950, tók Þjóðleikhúsið loks til starfa. Aðdragandi að stofnun þess var ekki styttri. „Hér vantar leikhús og það nú þegar,“ stendur skáletrað í Morgunblaðinu 25. nóv. 1913. En því er Þjóðleikhúsið nefnt í þessu sambandi, að þar hefir verið — og á að verða í stórum ríkara mæli — höfuðvígi óperuflutn- ings og danslistar í landinu. Hér er stiklað á stóru, en það mun mega segja, að íslenzkt tón- listarlíf sé nú að flestu leyti sambærilegt við það, sem ger- ist með öðrum menningarþjóð- um. Tónleikahald í Reykjavík er eins mikið og fjölbreytt og vera mun í nokkurri annarri jafnstórri borg. Aðsókn að tón- leikum er miklu meiri hlutfalls lega en í flestum eða öllum stór- borgum heims. Byggðir landsins hafa notið vandaðs tónlistar- spáð, hvað næstu áratugir kunna að bera í skauti sínu íslenzkri tónlist og tónlistarstarfsemi til handa. Sjálfsagt fáum við bráð- n „elektrónískt stúdíó", hvað sem af því kann að fljóta, og fleiri og fullkomnari tónlistar- stofnanir ýmiss konar, jafnframt því sem þær eldri færa út kví- arnar. Trúlegt er, að athyglin beinist að óperuflutningi og þar verði strangari kröfur gerðar en verið hefir, enda er þar mikið land ónumið. Hingað til höfum við hagað ferðum okkar á þær slóðir líkt og víkingarnir for- feður okkar gerðu stundum, — gert strandhögg öðru hverju, en stormar og straumar ráðið mestu um, hvar okkur bar að landi. Eðli sínu og lögun samkvæmt á Þjóðleikhúsið að sjá fyrir þörf- um okkar á þessu sviði. En því miður er húsakostur þess þannig vaxinn, að þessari starfsemi er mjög þröngur stakkur skorinn. Óperur Wagners verða t. d. aldrei sýndar þar, og sama gildir um mörg önnur öndvegisverk þessarar tegundar. Auk þess er húsið að öðru leyti mjög óhag- kvæmt til þessara nota. Þess vegna eru raunar enn í gildi orð Morgunblaðsins frá 1913: „Hér vantar leikhús og það nú þeg- ar“. Fyrirhugað Borgarleikhús bætir ekki úr þeirri vöntun, eins og ráðgerðir um það munu vera hugsaðar, þótt þörf Leikfélags Reykjavíkur fyrir bætta starfs- korsins ,,Fóstbræðra“), Viggó Björnsson (bankaútibússtjóri) og Pétur Halldórsson (síðar borgarstjóri). Það er ekki að efa, að marg- ar ánægjustundir hefir tónlist- in veitt mönnum, bæði í „Bár- unni“ og í heimahúsum, á því herrans ári 1913 eins og löng- um, fyrr og síðar. Margir, sem hér koma við sögu, voru og eru merkismenn í íslenzku tónlist- arlífi, og eru þó ýmsir ónefndir. i Hinu verður ekki neitað, að fá- meðal annars, að Pétur Jónsson j í>r<:ytt mundl Þ!,tta tonleikahald hafi sungið í dýragarðinum £ t Þykja a vorum timum. Þo vottar Berlín við mikla hrifningu. _ W roða af nyjum degi emmitt Brynjólfur Þorláksson, fyrrum þessar mundrr. Fyrstu full- skóluðu tónlistarmennirnir eru að byrja að skila arði af erfiði það kveðjutónleikar hans, þótt fnu °t,nami‘, . ð 1913 óíklega ingi íslenzkra listamanna hefir .........—4 {~ farið hraðvaxandi að magni og dómkirkjuorganleikari, „fjölbreytta tónleika' heldur ; og eru „Báran“ flutnings í vaxandi mæli. Tón- skáld eru fjölmenn að tiltölu og mörg þeirra ágætlega menntuð og vel verki farin, þótt ekki hafi þau enn vakið athygli um- heimsins til muna. Tónlistarflytj- endur, hljóðfæraleikara og söngvara, höfum við átt og eig- um marga, sem stærri þjóðir mundu vera stoltar af og hafa fegnar tekið í fóstur af okkur, þegar við höfum ekki getað séð þeim fyrir hæfilegu lífsuppeldi. Tónlistarskólinn í Reykjavík starfar nú við betri skilyrði en nokkru sinni fyrr, og hliðstæðir skólar í smærri stíl hafa risið upp í flestum stærri kaupstöð- um landsins. Hljóðritun íslenzkr ar tónlistar og erlendrar í flutn- er á förum til Vesturheims og er kvaddur með þakklæti og bdU XV V CUI U LUIllCIfVcll Xldllö, JJULb - , , . .r ekki séu þeir nefndir svo; hann hluta. arsins> eru SJ° Is' lendingar taldir vera við tón- listarnám erlendis. söknuði í Morgunblaðinu. Frú [ hægfara urðu breytingarn- Laura Finsen, kona Vilhjáims ar næstu árin. Nýir söngvarar ritstjóra, sem var útskrifuð frá °S hljóðfæraleikarar koma fram, „Sönglistaskólanum“ í Kaup- en Það er ekki fyrr en um 1930 mannahöfn og hafði lengi stund- að framhaldsnám í Þýzkalandi, auglýsir söngkennslu: „Sérstök sem hrundið er af stað með sameiginlegum átökum þeirri þróun, sem síðan hefir auðkennt áherzla lögð á raddmyndun og í íslenzkt tónlistarlíf og getið af heilsusamlega öndunaraðferð (hygieinisk Pustemetode) ....“ Um sama leyti virðast Morgun- blaðsmenn hafa ákveðið að leggja hljóðfæri sín á hilluna (og líklega snúa sér að söng- námi), eftir þessari auglýsingu að dæma; „Nýtt clarinett frá frægustu verksmiðju Þýzkalands til sölu með tækifærisverði. Til sýnis á skrifstofu Morgunblaðs- ins.“ sér flest þau margháttuðu um- svif, sem við nefnum sv® einu nafni. Hljómsveitartilraunirnar frá 1921 höfðu leitt til þess, að stofnuð var Hljómsveit Reykja- víkur. Forvígismenn hennar gerðu sér ljóst, að skilyrði fyrir framhaldandi hljómsveitarstarfi var stofnun tónlistarskóla til menntunar hljóðfæraleikurum. Á þeim forsendum var Tónlist- arskólinn stofnaður 1930. Sama gæðum á síðustu árum. Mætti svo enn ýmislegt til tína. Við höfum á síðasta aldar- þriðjungi eignazt flestan þann ytri búnað, sem til þess þarf að halda uppi öflugu og vaxandi tónlistarlífi. Á þessu sviði — eins og svo mörgum öðrum — höfum við á stuttu árabili reynt að vinna upp margra alda kyrr- stöðu og seinagang, og tekizt það að mörgu leyti. En því er ekki að leyna, að sumt af þess- um fljótvaxna gróðri er tæplega nógu vel rótfast í almennri og heilbrigðri tónlistarmenningu þjóðarinnar. Efling hennar og útbreiðsla ætti að verða eitt af helztu viðfangsefnum næstu framtíðar, og hafa raunar fyrstu sporin verið stigin í þá átt. Hér skal annars engu um það Jón Þórarinsson verði byggt sérstakt óperuhús & næstunni. Munum við enn um sinn hljóta að vera á sama bát og Danir í því efni, að eitt ríkis- leikhús verði að gegna fjölþættu hlutverki. Hvernig verður þá ráðið fram úr þessum vanda? Einfaldasta og hagkvæmasta lausnin fyrir alla aðila er sú, að ríkið láti Leikfélagi Reykjavíkur eða væntanlegu Borgarleikhúsi í té núverandi Þjóðleikhúsbyggingu gegn viðunandi verði og með hæfilegum afhendingarfresti, en síðan verði reist ný bygging fyr- ir starfsemi Þjóðleikhússins, og verði henni um stærð og allan aðbúnað hagað þannig, að þar geti stofnunin fullnægt öllum kröfum, sem með sanngirni verða gerðar til hennar, þar á meðal um óperuflutning. Þannig fengju bæði leikhúsin starfs- aðstöðu, sem þau mundu geta unað við um alllanga framtíð, með minnsta hugsanlegum til- kostnaði. Mörgum kann að þykja þessi hugmynd fráleit í fyrstu. En þá er hollt að minnast þess, að Þjóðleikhús er í rauninni stofn- un fyrst og fremst en ekki hús, og slíkri stofnun er lífsnauðsyn að búa við svo ákjósanleg starfs- skilyrði og vænlegan rekstrar- grundvöll sem framast er kost- ur. Hin veglega bygging Þjóð- aðstöðu sé augljós. Ekki sýnast leikhússins hefði eftir sem áður heldur miklar vomr til, að hér , virðulegu hlutverki að gegna. DÖIUUR Dagkjólar — Jersey-kjólar — Kvöldkjólar Síðir kjólar — Kvöldsjöl — Kvöldtöskur Vatteraðir morgunsloppar — Rúmteppi Tækifærisfatnaður: Blússur, kjólar, buxur Sportfatnaður — Vatteraðar úlpur Italskar peysur. Hjá Báru Austursvræti 14. tfljólbar^aver!-sfæ&i til sölu Til sölu er hjólbarðaviðgerðaverkstæði, í fullum gangi, við eina af aðalgötum bæjarins. Góð aðstaða fyrir hjólbarðasölu. Á sama stað er upplögð að- staða fyrir rafgeymahleðsluþjónustu enda plan fyrir framan, sem rúmar a.m.k. 10 bíla. — Þeir, sem hefðu áhuga fyrir kaupum sendi nafn og heimilis- fang í bréfi til afgr. Mbl. fyrir þriðjudagskvöld, merkt: „Arðvænlegur rekstur — 3951“.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.