Morgunblaðið - 19.11.1963, Blaðsíða 20

MORCUNBLAÐIÐ
þriðjudagur 19. nóv. 1963

BRJÁLAÐA HÚSID © i
ELIZABETH FERRARS --------1
Ég er hrædd um að hann sé veikur, hann á svo erfitt með
andardrátt.
— Ef til vill kemst ég aldrei
að því. En hvað sem um það er,
kynni þetta að vera ómaksins
vert samt.
— Eg sé, að þú hefur ánægju
af morðum, sagði hann, — þeirra
sjálfra vegna, eða hvað?
— Nei, ég hafði enga ánægju
af að drepa hana Lou Capell.
Hún var góð og meinlaus stúlka,
og þar varð mér á skyssa, sem
ég sé.eftir, því að það reyndist
alls ekki nauðsynlegt að drepa
hana. Og eins hefði ég gjarna
viljað komast hjá myrða hann
Roger, enda þótt mér þætti
aldrei neitt vænt um hann. En
þú hefur tekið hana Vanessu frá
mér. Þú hefur eyðilagt allt. Svo
að í þetta sinn gæti ég haft
ánægju af að . . .
Aftur kom steinn fljúgandi.
Hún rak upp öskur og rykkti
upp hendinni, sem hann hitti.
Eitthvað lítið og gljáandi flaug
út úr hendinni og lenti á gras-
inu. Max Potter flýtti sér að
stíga fæti ofan á það, og Toby
og Georg komu þjótandi undan
runninum.
Þegar frú Fry sá þá, stóð hún
grafkyrr, og lofaði þeim að hand
sama sig.
Max Potter strauk hendi yfir
ennið. — Ég þarf að fá eitthvað
að drekka . . . drekka . . .
drekka . . .
— En hvar er Vanessa? spurði
Toby nokkru seinna Hann og
Georg, Vanner og Max Potter
voru ailir í lögreglustöðinni.
Frú Fry var í fangaklefa en
Fry á geðveikrahæli.
— Hún er komin Heim í
Wilmers End, sagði Vanner.
Kom þangað labbandi fyrir
klukkutíma og var hin roggn-
asta.
— En, sagði Toby aftur, en
þagnaði þá og nagaði fingur.
Hann sneri sér forvitnislega að
Max Potter. — Varst það þú,
sem ginntir hana burt?
— Nei, sagði Max Potter.
Georg fór eitthvað að ókyrr-
ast og Toby varð litið til hans.
Georg hálf-svelgdist á hósta.
— Auðvitað var það ég, sem
kom henni burt, sagði hann. —
Til hvers annars heldurðu, að ég
hafi verið að gera mér upp
heyrnarleysi?
— Guð minn góður- sagði
Toby.
— Ég vildi vitanlega ekki
þurfa að heyra neinn segja, að
hennar væri saknað. Ég veit, að
barnarán er alverlegur glæpur
— spurðu bara fulltrúann! Þeg-
ar ég hafði gefið henni fimm
shillinga og sagt henni að kaupa
sér farmiða til London og hringt
í Perce Stevens — þú manst
eftir Perce, Tobbi — og sagt
honum að taka á móti henni og
ábyrgjast mér að skemmta
henni vel, svo að hún færi ekki
að biðja um að fá að fara heim
aftur. — En mundu, sagði ég
við hann, — að ef þú biður um
að fá að fara heim, þá verður að
lofa henni það, annars lendum
við í bölvun — við erum ekki
barnaræningjar, skilurðu, sagði
ég við hann. Þegar ég svo var
búinn að koma öllu þessu í knng
fór ég að vera heyrnarlaus, svo
að ég gæti sagzt ekki hafa heyrt
neinn minnast á, að hennar væri
saknað.
Toby var eins og hálfutan
við sig, svo mjög létt honum.
— Georg: sagði hann hvasst,
hvað meinarðu með því að senda
barn 1 svona ferðalag, alein-
samalt ,og hvað meinarðu með að
láta það í hendurnar á manni
eins og honum Perce Stevens?
— Því ætti hún ekki að geta
farið ein? sagði Georg. — Ég
fór sjálfur einn frá Cardiff til
London, þegar ég var yngri en
hún. Að vísu var ég af öðruvísi
fólki kominn en hún, en hún er
greindur krakki og veit hvernig
hún á að haga sér. Og ég valdi
hann Perce, af því að hann er
svo barngóður. Hann hefur
fimm meðlög á hálsinum og
hann hefur aldrei verið í Stein-
inum nema bara fyrir einhver
vanskil á þeim. Já, hann er sann
arlega barngóður, hann Perce.
Toby varð snöggvast litið á
Vanner, en leit fljótt undan, því
að Vanner var glottandi. —
Jæja, ég vildi óska að ég vissi,
hver greiddi úr þessari flækju,
og hvernig.
Max Potter skriti. — Hann
vinur þinn hérna. Hann hefur
gott auga fyrir visindalegum að
ferðum. Hann vann sig áfram
frá tilgátunni til sönnunarinnar.
Það var vel gert, og ég er hrif-
inn af því.
— Þú skilur, Tobbi, sagði
Georg, eins og afsakandi, — en
svona leit það út frá mínum bæj
ardyrum. Einhver hefur sagt
mér, að einfaldasta tilgátan sé
sú bezta. Þegar ég kom hingað
og gat ekkert vit séð í því að
myrða stúlkugarminn, sagði ég
við sjálfan mig: — Hvað er ein-
faldasta tilgátan um ástæðuna
til þess? Og sú einfaldasta var>
að hún hefði merið myrt til þess
að hindra, að hún framkvæmdi
erindi sitt hingað. Og erindið
var að fara burt með krakkann,
skilurðu?
— Já, ég skil, skil skil, sagði
Toby.
— Jæja þá . . næst spurði ég
sjálfan mig: — Hver vill hindra
það, að farið verði burt með
krakkann? Þarna voru fjórir
möguleikar. í fyrsta lagi móðir-
FJÓRÐÍ HLUTI.
STARFSEMI
ÖR Y GGISÞ J ÓNUSTUNNAR
18. kafli.
HLUTVERK
ÖRYGGISÞJÓNUSTUNNAR
Enginn getur skilið hlutverk
öryggisþjónustunnar í Profumo-
málinu, nema gera sér ljósa þá
grundvallarreglu, að starfsemi
hennar skal nota í einum til-
gangi og aðeins þeim eina til-
gangi sem sé að vernda ríkið.
Hún skal ekki notuð til að hnýs-
ast í framferði eða einkalíf
nokkurs manns, né heldur við-
skiptamál hans eða jafnvel
stjórnmálaskoðanir hans, nema
því aðeins, að þær séu bylting-
arkenndar og stefni að því að
velta ríkisstjórninni með ólög-
lögum aðferðum. Flestir borg-
arar landsins mundu styðja
þessa meginreglu af' öllu hjarta,
þar eð það væri oss óþolandi að
hafa neitt, sem líktist Gestapo
eða leynilögreglu til þess að
hnýsast í allar okkar athafnir
— að ekki sé talað um siðferðr
okkar.
Að viðurkenndri þessari
reglu, verður það skiljanlegt, að
eina rétta hlutverk öryggisþjón
ustunnar í Profumomálinu var
að verja ríkið gegn starfsemi
rússneskra njósnara. Sér í lagi
Ivanovs höfuðmanns. Því að
hann var ekki einungis ráðunaut
ur um flotamál hjá sendiráðinu.
Hann var einnig rússneskur
njósnari. Auðvitað mátti ekkx
láta hann ná í upplýsingar, sem
Rússar sóttust eftir. Stephen
Ward var Rússavinur. Hann var
mikill vinur Ivanovs og lausmáll
í þokkabót. Hann var kunningi
in, en hún hagaði sér nú ekki
eins og hún kærði sig mikið um
krakkann, en vitanlega gat það
verið látalæti. Svo voru Fryhjón
in og það var auðséð, að þau
sáu ekki sólina fyrir krakkan-
um. Og svo var prófessorinn
hérna.
— Ég? öskarði Max Potter.
— Eins og mér væri ekki sama,
hvað af þessum rollingi yrði? í
gær þegar ég fór með hana í
bílnum var hún með einhverja
galdra, sem hún sagði, að
tnyndu breyta mér í silung! Til
hvers ætti hún að vilja breyta
mér í silung? Hef ég nokkurn-
tíma gert henni nokkurn skap-
aðan hlut? Hef ég reynt að
breyta henni í . . í . . .
— Já, svaraði Toby, já, próf-
essorinn Hversvegna datt þér
prófessorinn í hug, Georg?
— Það var nú eingöngu út af
fjármálunum. Ef hann gengi að
ega frú Clare, og krakkinn
fengi væna fúlgu af eignum
Clares, eins og væntanlegt var,
þá hefði það getað verið ómaks-
ins vert fyrir hann að rugla eitt
hvað fyrir um umráðin yfir
krakkanum . .
— Peningar, peningar, tautaði
Max Potter. — Krakkinn . . .
déskotans krakkabjálfinn . . . sil
ungur . . Tautið varð að óskilj-
anlegu suði.
Georg hélt áfram: En svo,
eins og ég var að segja við hann
Tobba á 1 ' "inni til prófessors-
ins, þá sagði ég við sjálfan mig.
— Hvaða gagn var nokkrum í
því að myrða Lou? Ekki átti hún
krakkann, heldur var hún bara
að gera foreldrunum greiða með
margra háttsettra manna. Hann
mátti ekki ná í leyndarmál, sem
hann svo gæti látið ganga áfram
til Ivanovs. Það var vitað, að
Ward var viðriðinn símahóru-
starfsemi. Hann „útvegaði ríkum
mönnumi stelpur“. Ef nokkur
slík drós kæmist í samband við
Ivanov og jafnframt við ráð-
herra úr ríkisstjórninni — þá
var ástæða til að hafa vandlega
auga með slíku, ef ske kynni,
3 4
að Ivanov notaði stúlkurnar sem
milliliði til að ná í upplýsingar.
En svo var annað hugsanlegt
hlutverk öryggisþjónustunnar.
Var það mögulegt að fá Ivanov
til að gefa upplýsingar frá Rúss-
um, sem gætu komið okkur að
gagni? Því að sem njósnari hlaut
hann að vita mörg leyndarmál,
sem gátu verið mikils virði.
Þegar athuguð er framkoma
öryggisþjónustunnar (eins og ég
mun gera í því, sem hér kemur
á eftir), mun það að minni
byggju sjást, að hún hélt sér
við það hlutverk sitt, sem ég hef
þegar lýst. Hún þurfti — á einu
áríðandi stigi málsins — að at-
huga vandlega, hvort hún ætti
að rannsaka siðferðilega hegðun
Profumos — þar eð hún hafði
hann grunaðan um ósæmilegt
samband við Christine Keeler,
— en hún komst að þeirri niður
stöðu, að það væri ekki í henn-
ar verkahring. Það var henni
nýstárlegt hlutverk að þurfa að
því að koma honum fyrir og
fara með hann. Ef tilgátan var
rétt, að hún hefði verið myrt til
að hindra, að hún færi burt með
Vanessu, þá gat það eingöngu
verið vegna þess að hlutaðeig-
andi tryði því, að Lou væri
ástæðan til þessa brottflutnings
á krakkanum, og það skildist
mér enginn geta haldið nema
trúa því um leið, að Lou og
Clare ætluðu að ganga að eigast.
En, sagði ég við sjálfan mig, ég
held ekki, að þau ætli neitt að
giftast. Og ég held ekki, að þessi
krakki, sem hún gekk með, sé
neitt Clare viðkomandi. Ég hef
sömu ástæður til að halda það
eins og þær, sem þú gafst full-
trúanum í kofanum í gær, Tobbi.
Því álykíaði ég sem svo, að fyrr
eða seinna mundi morðinginn
rekast á þessa villu sína, og
hvað gerði hann þá næst: Að
myrða Clare!
Toby sagði: — Varstu þá að
búast við, að Clare yrði myrtur?
Saztu bara aðgerðalaus og beiðst
eftir því að hann yrði my?tur
fara að rannsaka hegðun ráð-
herra úr ríkisstjórninni ,og
ákvað því að fara eftir grund-
vallarreglum, sem átti að hlíta,
að takmarka rannsókn sína við
það, sem nauðsynlegt væri ör-
yggi landsins — en skáganga öli
pólitísk atriði. Og það gerði
hún.
Það eina, sem ég tel, að finna
megi að þessari ákvörðun er
það að hegðun Profumos sýndi
skapveilu hjá honum, sem benti
til þess, að hann gæti verið
hættulegur örygginu (t. d. að
stúlkan gæti reynt að kúga hann
eða neyða til að ljóstra upp
leyndarmálum). En þegar vit-
neskja barst þeim um málið, var
sambandi hans við stúlkuna lok-
ið. Ivanov var farinn. Og það,
sem eftir var nægði ekki til þess
að brjóta þá reglu, að öryggis-
þjónustan skuli ekki hnýsast í
einkalíf manna. Að minnsta
kosti var hættan ekki svo mikil,
að ástæða væri til að gera það,
nema þá samkvæmt ákveðinni
skipun.
18. kafli.
ÁBYRÐ RÁÐHERRA
Það hefur átt sér stað talsverð
ur misskilningur um ábyrgð
ráðherra á öryggisþjónustunni,
og þessi misskilningur virðist
hafa orsakað nokkur þeirra
vandræða, sem orðið hafa. Gögn
þessu viðkomandi, eru svo lítt
aðgengileg, að það getur verið
gagnlegt, að ég taki hér fram
talsvert mikinn úrdrátt úr þeim.
(I) Fcirsætisráðherrann
fram til 1952.
Fram til 1952 bar forsætisráð-
herrann ábyrgð á öryggi lands-
— til þess að fá sönnun fyrir
tilgátunni þinni?
— Nei, þannig gekk það alls
ekki til, enda þótt ég hefði
máske verði framtakssamari og
ef til vill bjargað lífi Clares, ef
ég hefði haft meiri trú á tilgát—
unni. En þú skilur, Tobbi, að
þetta var aldrei annað en tilgáta,
og ég er viss um, að á því stigi
málsins hefðir þú getað komið
með tíu jafngóðar eða betri.
Nei, það sem ég sagði næst var
þetta: — Ef ég hef rét fyrir
mér, verður Clare myrtur næst.
Og ég mun ekkert fárast um
það, persónulega, þar sem það
sannar mína kenningu rétta að
vera. En ég vissi, að ég mátti
ekki bara bíða og vona, að það
skeði, það var ekki praktisk að-
ferð til að fá sönnur á mál sitt.
Og þá datt mér í hug að finna
aðra krókóttari aðferð og það
gerði ég en varð bara ofsemn
fyrir.
— Ég skil. Og sú aðferð var
að komá Vanessu burt með því
að ræna henni?
ins. Þetta framgengur af skýrslu
Sir Findlater Stewarts frá 1945.
Hann gekk fyrst og fremst út
frá tilgangi öryggisþjónustunn-
ar.
„Tilgangur hennar“, segir
hann, „er að vernda ríkið, og
enginn annar. Þar af leiðir, að
sá ráðherra, sem bera ætti
ábyrgð á henni, er varnarmáia-
ráðherrann, eða ef hann er eng-
inn, þá forsætisráðherrann sem
yfirmaður Varnamefndar Ríkis-
ins. Því hefur verið haldið fram,
að þetta mundi leggja of mikið
starf á herðar varnarmálaráð-
herrans eða forsætisráðherrans
og starfslið forsætisráðuneytis-
ins. En af sjálfu eðli starfsins
leiðir, að það myndi aldrei þurfa
að fara lengra en til yfirmanns
öryggisþjónustunnar nema þá í
stærstu aðalatriðum. En em-
bætti yfirmannsins er mjög
ábyrgðarmikið, og útheimtir
óvenjumikla æfingu og sjald.
gæfa fjölhæfni — en ef sá mað-
ur er á annað borð fundinn,
þýðir ekki annað en gefa honum
víðtækasta sjálfræði um það,
hvaða aðferðir hann notar og
hvernig hann notar þær — að
því auðvitað tilskildu, að hanu
haldi sig innan takmarka lag-
anna“.
(II) Skýrsla Sir Norman Brook’s.
En árið 1951 kom fram tillaga
um að flytja ábyrgðina á ör-
yggisþjónustunni frá forsætis-
ráðherranum til innanríkisráð-
herrans. Þetta kom fram 1
skýrslu frá Sir Norman Brook.
í marzmánuði 1951 lagði hann
til, að framvegis skyldi öryggis-
þjónustan starfa á ábyrgð innan-
ríkisráðherrans. Hann sagði svoi
':-'v•. ~ - ; •«; V*1* '' . • ’ 1 ' '
Skýrsla Dennings um Profumo-máliö