Morgunblaðið - 19.11.1963, Blaðsíða 17

J þriðjudagur 19. nóv. 1963
MORCU N BLAÐIÐ
17
Guðrún Hannesdóttir
H Ú N andaðist í Borgarspítalan-
um 11. þ. m. Þar hafði maður
hennar háð þungt sjúkdómsstríð
mánuðum saman og hún komið
þangað tvisvar hvern dag, þótt
heilsa hennar leyfði það tæpast.
Dag frá degi sat hún við sjúkra-
beð hans, er hún unni, og rétti
honum líknandi hendur, unz
hjarta hennar þoldi ekki meira.
Síðast var hún flutt helsjúk til
spítalans, og var þá skammt að
bíða dauðans.
Gott er að minnast hennar og
langrar, athafnaríkrar ævi henn-
ar.
Á yngri árum var hún alltaf
kennd við Deildartungu í Reyk-
holtsdal og nefnd Guðrún í
Tungu.
Þar fæddist hún 11. maí 1881.
Foreldrar hennar voru Hannes
Magnússon, bóndi og hrepps-
stjóri, og Vigdís Jónsdóttir, kona
hans.
Hannes var sonur Magnúsar
bónda hins ríka á Vilmundar-
stöðum í Reykholtsdal, sem hafði
mannheill mikla og naut óskor-
aðrar virðingar. Oft var minnzt á
auð hans, en öfundarmenn átti
hann enga, heldur var venjulega
bætt við orðunum: Og hver eyrir
vel fenginn. Hannes var að ýmsu
líkur honum, ráðdeildarmaður
mikill, hæglátur og hagsýnn, góð-
ur heimilisfaðir. Vigdís kona hans
var dóttir Jóns bónda í Deildar-
tungu, frábær að liðsinni við þá,
er áttu bágt, skjót til úrræða og
andsvara. Húsmóðir hin bezta.
Virðist Guðrún hafa erft í ríkum
mæli kosti foreldra sinna. Hún
var létt og glöð í máli, prýðilega
greind og orðheppin og sannur
vinur í raun, fríð sýnum og höfð-
ingleg, gestrisin og góðviljuð,
stórlynd nokkuð, en kunni vel að
stilla skap sitt. Skörungur mikill
og drengur góður, er gerði sér
engan mannamun.
Hún óx upp með foreldrum sín-
um í stórum systkinaflokki. En
rúmlega tvítug missti hún föður
sinn. Tók þá Jón bróðir hennar
við búsforráðum með móður
þeirra. Frá Deildartungu er víð-
sýni mikið og fagurt. En ein höf-
uðprýði hennar var Guðrún sjálf.
Og heimilið hafði forystu í ýms-
um góðum málum. Þannig átti
Guðrún þátt í stofnun stúku, sem
hélt fundi sína í Deildartungu, og
skipaði sæti í fyrstu stjórn Ung-
mennafélags Reykdæla. Deildar-
tunga var i röð glæsilegustu
heimila í Borgarfirði og bar hátt.
Árið 1912, 4. maí, gitfist Guð-
rún manni sínum, Páli Zóphóní-
assyni, sem þá var kennari við
Bændaskólann á Hvanneyri. Og
nokkur ár, 1914—20, ráku þau
jafnframt bú í Kletti í Reykholts-
dal. Þá varð maður hennar
skólastjóri á Hólum, og dvöldust
þau þar 1920—28. Einn starfs-
manna á Hólum hefir lýst fyrir
Sinfóníutónleikar
Framh. af bls. 6
út, og annar þátturinn, sem löng-
um hefir að vísu þótt nokkuð
endurtekningasamur, virtist
aldrei ætla að enda. Þegar hér
var komið, hafði þreytan, sem
virtist breiðast frá hljómsveitar-
pallinum aftur eftir salnum, náð
alveg á aftasta bekk, svo að
áheyrendur voru ekki lengur í
skapi til að skemmta sér á sveita
ballinu, þó að þar væri raunar
talsvert fjör, og úr því að þeir
voru ekki á ballinu, gátu þeir
líka látið sér yfirvofandi þrumu
veður í léttu rúmi liggja. Flutn-
ingurinn í heild var í stuttu
máli alveg misheppnaður, þótt
mörg einstök atriði væru fallega
gerð, og er það enn leiðara
vegna þess, að hér er um að
ræða verk, sem sýnist eiga að
liggja vel fyrir þessum frísklega
og fordómalausa stjórnanda.
Hann á vafalaust eftir að gera
því skemmtileg skil, þótt síðar
verði.
Jón Þórarinsson.
mér heimilisstjórn Guðrúnar, að
hún hafi verið sönn húsmóðir í
beztu merkingu þess orðs og
mjög röggsamleg.
Árið 1928 fluttu þau hjónin til
Reykjavíkur og áttu hér heima
upp frá því. Maður hennar
gegndi hverju trúnaðarstarfinu
af öðru: Ráðunautur Búnaðarfé-
lags íslands, formaður þess, bún-
aðarmálastjóri og alþingismað-
ur. Varð það til þess að leggja
húsmóðurinni óteljandi skyldur
á herðar. Maður hennar hefur
verið talinn „jafnkunnugastur
um land allt af öllum núlifandi
mönnum“. Og þegar svo er um
mann, sem er hinn gestrisnasti
og vill eftir mætti hvers manns
vandræði leysa, og kona hans er
sama hugar, má nærri geta, hve
mannkvæmt var á heimili þeirra:
Næturgestir nálega á hverri nóttu
árum saman, auk allra annarra
gesta víðs vegar að af landinu,
sem sóttu liðsemd og ráð til þessa
heimilis og vildu eiga þar sól-
skinsblett í heiði.
Þau Guðrún og Páll lifðu sam-
an í farsælu hjónabandi í fulla
hálfa öld og við barnalán mikið.
Gjörði Guðrún miklar kröfur til
barna sinna, en mestar til sjálfrar
sín. Lífið væri í því fólgið að
hjálpa öðrum og sýna þeim kær-
leika.
Börn þeirra og tengdabörn
eru, sem hér segir:
Unnur, gift Sigtryggi Klemenz-
syni, ráðuneytisstjóra.
Zóphónías, skipulagsstjóri,
kvæntur Lis Nelleman.
Páll Agnar, yfirdýralæknir,
kvæntur Kirsten Henriksen.
Hannes, bankafulltrúi, kvænt-
ur Sigrúnu Helgadóttur.
Hjalti, framkvæmdastjóri,
kvæntur Ingigerði Karlsdóttur.
Vigdís, gift Baldvin Halldórs-
syni, leikara.
En barnabörnin eru orðin 23.
Það var Guðrúnu yndi hið
mesta, er þau söfnuðust til henn-
ar. Var heimili hennar miðstöð
heimila þeirra. Með ástvinahóp-
inn í kringum sig hvíldi hún eins
og í forsælunni af lífsins tré.
Mér er hugstæðust tryggð
hennar. Hún lifði eftir heilræð-
inu:
Vini þínum ver þú aldregi
fyrri að flaumslitum.
Á hverju sumri heimsótti hún
Borgarfjörðinn og vini sína þar.
Brosið hennar bjarta, sýndi, hve
vinátta hennar var traust. Hún
var alltaf hin sama. Og hún mun
til æviloka minna mig á þá ástúð,
sem Reykholtsdalurinn hefir sýnt
mér.
Ég votta manni hennar á
sjúkrabeði og öðrum ástvinum
hennar innilega hluttekningu.
Röðull rósfagur rís að morgni.
Ásmundur Guðmundsson.
í BORGARFJARÐARHÉRAÐI
hefur í tímans rás vaxið úr grasi
margt manna, kvenna og karla,
er gert hafa garðinn frægan bæði
heima fyrir og í öðrum héruðum,
jafnt við sjó og í sveit.
Má án alls efa rekja rætur
þessa giftusamlega hlutskiptis
til þeirrar framtakssemi, dugn-
aðar, áræðis og rpannkosta sem
þar hafa þróazt mann fram af
manni, kynslóð eftir kynslóð.
Þessir ættgengu eðliskostir
hafa í hvívetna reynzt traustir
hornsteinar hugsjóna og mann
dómsafreka og gróðursælir í
þjóðarakri vorum hvar sem þeir
skjóta rótum.
En tilefnið til þess að vakið
er máls á þessu hér, er að þeim
sem þessar línur ritar stendur
þessi þróun ljóslifandi fyrir
sjónum er hann minnist nýlátinn
ar borgfirzkrar konu, sem í hús-
móðurstöðu á langri lífsleið hef
ur með rismikilli höfðingslund
stráð á braut samtíðarmanna
sinna því fegursta og bezta sem
fyrirfinnst í fari húsfreyjunnar
sem móður og gestgjafa.
Þessi gagnmerka heiðurskona,
sem hér er minnzt, er Guðrún
Hannesdóttir frá Deildartungu,
kona Páls Zóphóníassonar fyrr-
verandi skólastjóra á Hólum,
búnaðarmálastjóra og alþingis-
manns. Hún lézt 11. þ. m. í
Heilsuverndarstöðinni Reykja-
vík.
Guðrún var fædd í Deildar-
tungu 1881 og voru foreldrar
hennar Vigdís Jónsdóttir og
Hannes hreppstjóri Magnússon
bóndi þar. Á Guðrún til að telja
merkra og fjölmennra borg-
firzkra ætta í báðar hendur.
Guðrún ólst upp á heimili for
eldra sinna í stórum systkina-
hópi. Alls voru börn Vigdísar
og Hannesar ellefu. Komust sjö
þeirra til fulls manndómsþroska
en fjögur dóu í æsku.
Var Deildartungunheimilið
rómað fyrir dugnað þann og
myndarbrag sem jafnan mótaði
alla heimilisháttu þar.
Nýir straumar menningar og
framfara sem til landsins bárust
um þær mundir sem Guðrún var
að alast upp áttu þegar frá upp-
hafi traust athvarf í sál og sinni
hinna ungu og upprennandi
Deildartungusystkina. Þau gripu
fegins hendi þann boðskap sem
fól í sér breytt viðhorf til lífs-
ins og framtíðarinnar, þar sem
blasti við sjónum manna gróandi
þjóðlíf á brautum nýs framtaks
og framfara. Til viðbótar þeim
traustleik og öryggi sem í öllum
háttum settu svipmót sitt á Deild
artunguheimilið, gætti nú þar, í
ríkari mæli en áður, þeirra æsku
hugsjóna sem hinn nýi tími blés
í brjóst upprennandi fólks í
landi voru.
Þannig var það, er ungmenna-
Ifélagsskaparhugsjónin barst
hingað fyrst til lands, að Deild-
artunguheimilið varð fyrsta
vagga og griðarstaður hennar í
því byggðarlagi. En þessi þróun
,ruddi sér braut hvarvetna á
byggðu bóli hér á landi, bæði í
sveit og við sjó. Sama er að
segja um bindindishreyfinguna
Bindindisfélag var stofnað á þess
um slóðum og hafði sá félags-
skapur athvarf og aðsetur í Deild
artungu. Það er ekki að efa að
Guðrún Hannesdóttir, sem var
elzt Deildartungusystkina hefur
átt ríkan þátt í því þróttmikla
sviði félagsmála, sem unnið var
þar í sveit á þessum árum.
Nú við lát Guðrúnar er eftir
á lífi aðeins eitt hinna merku
Deildartungusystkina, Vigdís
Hannesdóttir á Oddsstöðum,
ekkja Sigurðar Bjarnasonar
bónda þar.
Árið 1912 giftist Guðrún Páli
Zóphóníassyni er þá hafði fyrir
nokkru lokið búfræðikandidats-
prófi. við landbúnaðarháskólann
í Kaupmannahöfn en hafði nú
fengið veitingu fyrir kennara-
stöðu við bændaskólann á Hvann
eyri. Hófu þau hjón það ár bú-
skap á skólasetrinu og höfðu þar
heimilisfang um tveggja ára
skeið. Páll var áhugasamur og
dugmikill kennari, en brátt rak
að því að honum þótti sér of
þröngur stakkur skorinn við
kennarastarfið eitt, og vafðist
það þá ekki lengi fyrir honum
hvar bæri að bera niður er víkka
skyldi starfshringinn. Sama
sinnis var Guðrún kona hans.
Hún undi ekki húsmennskuvist
inni á Hvanneyri. Athafnasemin
úti í skauti náttúrunnar á upp-
vaxtar- og æskuárunum í Deild
artungu hafði ekki sleppt tökum
á henni og jók þrá hennar til
þátttöku í lífrænna starfi. Nið-
urstaðan varð því sú að þau Guð
rún og Páll reistu bú í fardög-
um árið 1914 á Kletti í Reykholts
dal. Er sú jörð í nágrenni Deild-
artungu og liggja löndin saman.
Ráku þau hjónin þar búskap til
ársins 1920 samhliða því að Páll
hélt áfram kennarastarfinu á
Hvanneyri. Þetta ár var Páli
veitt skólastjóraembættið á Hól-
um í Hjaltadal og fluttust þau
hjónin þangað í vordögum það
ár.
Búskapur þeirra Guðrúnar og
Páls á Kletti bar í öllu merki
hins nýja viðhorfs er þá var að
þróast í búskaparháttum vorum.
Ræktun, bygging og umgengnis
hættir svo til fyrirmyndar var.
Þar hóf Páll sitt mikla og árang
ursríka starf í bættri meðferð bú
penings á landi hér og ræktun
kúa og sauðfjárkynja, sem búin
voru betri afurðahæfni en vér
höfðum átt áður við að búa.
Um allt þetta naut Páll þá og
síðar mikils styrks og stuðnings
sinnar mikilhæfu konu sem
hann kunni og vel að meta.
Þau Guðrún og Páll stýrðu
Hólastað um átta ára skeið.
Skólastjórnin fór Páli vel og
farsællega úr hendi. Með rekstri
skólabúsins gafst honum kostur
á í framhaldi af búrekstrinum á
Kletti, að sinna á eigin hönd
þessu mikla hugðarefni sínu og
færa þar margt til betra horfs og
bættra hátta.
Þá leikur það ekki á tveim
tungum að húsfreyjan á Hólum
hafi gegnt sínu ábyrgðarmikla
húsmóðursstarfi þar með mikl-
um myndar- og rausnarbrag, sem
vel hæfði hinu sögufræga höfuð-
bóli og menntasetri. Það er al-
mæli allra sem til þekktu að
borgfirzk rausn og háttprýði og
skagfirsk höfðingslund sem
tengd er við þennan stað hafi á
þessum árum runnið þar í einn
og sama farveg.
Eftir átta ára starf á Hólum
fluttust þau Guðrún og Páll til
Reykjavíkur, Páll tók þá við
ráðunaustsstarfi hjá Búnaðarfé-
lagi Islands. Þessu starfi gegndi
Páll um áratugaskeið og síðustu
árin búnaðarmálastjórastarfinu.
Á hinum langa starfstíma sín-
um hjá Búnaðarfélagi fslands
komst Páll í náið samband og
kynni við mikinn fjölda manna
víðs vegar um land. Mun sá hóp
ur manna hafa verið miklum
mun fjölmennari en nokkur ann
ar embættismaður í landinu hef
ur samtímis haft kynni af. Kom
þar fleira en eitt til. Páll var
starfsmaður mikill og hafði þann
Þorvaldur Gúð-
mundsson for-
maður
Verzlunarráðs
HIN nýkjörna stjórn Verzlunar-
ráðs íslands skipti með sér verk-
um fyrir skömmu. Formaður var
endurkjörinn Þorvaldur Guð-
mundsson, forstjóri, og 1. vara-
formaður Egill Guttormsson,
stórkaupmaður. Gunnar J. Frið-
riksson var kosinn 2. varafor-
maður.
Framkvæmdastjórn V.f. skipa
auk formannanna þeir Gunnar
Ásgeirsson, stórkaupmaður, Hilm
ar Fenger, stórkaupmaður,
Magnús J. Brynjólfsson, kaup-
maður, Othar Ellingsen, kaup-
maður, og Sigurður Ó. Ólafsson,
kaupmaður. Selfossi.
hátt á að geta komið áhuga-
málum sínum á framfæri með
persónulegu samstarfi við sem
flesta menn. Taldi hann það af
fenginni reynslu árangursríkustu
leiðina. En þessi nánu kynni
leiddu til þess að mörgum varð
það að leita til Páls um fyrir-
greiðslu og rekstur erinda i
Reykjavík. Féllu slíkar beiðnir
ekki í grýttan jarðveg hjá Páli.
Hann var að eðlisfari maður
hjálpsamur, slitviljugur og vildi
hvers manns vandræði leysa og
sparaði enga fyrirhöfn í því
efni.
Af þessu leiddi að mikinn
fjölda gesta hvaðanæva af land-
inu bar að garði hjá þeim hjón-
um.
Það var kunnugra manna mál _
að heimili þeirra mætti aldrei
mannlaust telja. En þar sem svo
stendur á hefur húsmóðirin
stóru hlutverki að gegna. En
þeim vanda var Guðrún vel vax
in. Hin frábæra gestrisni hennar
var í té látin með slíkum mynd
arbrag, rausn og ástúð að engum
sem hennar naut fær úr minni
liðið. Öllum leið vel á heimili
þeirra hjóna. Hlýir straumar
gestrisni og innileiks, og heimil
ishamingja sú sem þar ríkti ylj-
aði gestum um hjartarætur. Þótt
margt legði Guðrún á gjörva
hönd um dagana til gagns og
þrifa þjóð sinni, þá ber göfgi
hennar sem húsmóður hæst í
huga þeirra sem gerst til þekkja.
Nú við lát Guðrúnar liggur
Páll maður hennar á sjúkrabeði
í Heilsuverndarstöðinni í Reykja
vík. Má geta sér nærri um til-
finningar hans við fráfall þessa
lífsförunautar sem verið hefur
hans hálfa líf um ríflega hálfr-
ar aldar skeið. Um leið og vér
samferðamenn Guðrúnar Hannes
dóttur, um lengra eða skemmra
skeið, þökkum henni heilshugar
samfylgdina og sendum hinztu
kveðjur, vottum vér eiginmanni
hennar samúð vora og óskum
honum alls góðs.
Þeim hjónum Guðrúnu og Páli
varð sex barna auðið. Allt fjöl-
skyldufólk, búsett í Reykjavík.
Jarðarför Guðrúnar fer fram
í dag frá Dómkirkjunni í Reykja
vík.
Pétur Ottesen.
Ung bona með 2 stálpuð böm
óskar að komast á rólegt
sveitaheimili
sem fyrst. Tilboð óskast send
fyrir 25. þ.m. merkt: Um-
gengnisgóð — 3973.
tSTANLEY]
Bíiskúrshurðarjárn
Bílskúrshurðajárnin
eru komin aftur.
Pantanir óskast sóttar,
sem fyrst.
Á v* v-
@ LUDVIG STORR i
V f
1-33-33