Morgunblaðið - 28.11.1963, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 28. nóv. 1963
GAVIN HOLT:
6
IZKIISYNING
Svo sagði hún: — Gallinn á
þessari stúlku er sá, að hún er oí
greind. Og auk þess oí falleg og
veit ofmikið af því. Þegar þær
eru bara laglegar, gerir það ekki
svo mikið til, en þegar þær hafa
auk þess góða greind, hættir þeim
til að verða erfiðar. Maður á að
velja þær laglegar, en þær þurfa
jafnframt helzt að vera heimsk-
ar.
— Hugsið ekki um mig, sagði
ég. — Eg er ónæmur. En hvers-
vegna liggur þessari stúlku svona
mikið á að vera laus á morgun?
— Það er eitthvert kvikmynda
próf. Bara af því, að hún kann
að vera í fötum, heldur hún, að
hún getí orðið stjama, og svo
fesr hún og mælir sér mót, ein-
mitt daginn, sem sýningin okk-
ar á að vera. Hvern annan dag
hefði hún með mestu ánægju
getað fengið að fara.
— Yður er eitthvað lítið um
hana. Þér haldið kannske, að
það sé hún, sem er að plata
Clibaud?
Gamla konan leit í spegilinn
og strauk bleikta hiárið. Hárig
var í fullkomnu lagi, en hún
þurfti mikið að strjúka það, engu
að síður. Ég var mest hissa á, að
hún skyldi geta haldið höndun-
um svona lengi uppi, með öllum
þessum hringum, sem á þeim
voru.
— Ég veit ekiki. Eg er ekki
viss um, að stúlkan hugsi þann-
ig, en hún er greind. Hún þekkti
þennan kjól þegar hann var ekki
annað en uppkast. Hún sá hann
fyrir sér á öilum stigum. Hann
var sniðinn eftir málunum henn-
ar og mátaður á hana. Og þessi
eftirlíking, sem hún var 1 rétt
áðan, hefði getað verið effir eig-
in teikningu Clibauds. Já, hún
er nógu greind. Og metorðagjöm
og getur verið erfið viðureignar,
þegar hennar eigin hagsmunir
eru annars vegar. En þrátt fyrir
ailt, trúi ég því varLa, að hún sé
óreiðarleg. Ég hef þekkt hana
lengi og mér hefur alltaf fundizt
ég geta treyst henni.
— En nú viljið þér, að ég at-
hugi hana nánar?
— Ég vil, að þér atJhugið allt
starfsfólkið. Hvert það fer, þegar
það fer ixr vinnunni, hvaða fólk
það hittir, hve miklum pening-
um það eyðir. Það er sérstaklega
mikilvægt, þetta meg peningana.
Það er það al'ltaf. Ég vil láta
athuga alla — sýningarstúlkurn-
ar, búðarfólkið, saumakonurnar
og alla á verkstæðinu.
— Það er nú ntíkkuð mikið
verk fyrir einn mann, sagði ég.
— Ef það er mikið verk, skrifa
ég líka stóra ávísun, sem því
svarar. Þér þurfið ekki að gera
allt sjálfur. Þér getið fengið yð-
ur hjálp. Þér lítið nú yfir allt
við tízkusýninguna á morgun. Ég
skal gefa yður innikaupamanns-
kort ,og svo komið þér eins og
faver annar viðskiptamaður. Eft-
ir sýninguna getum við svo á-
krveðið hvað þér eigið að gera.
— Nei, svaraði ég. — Það
ákveð ég sjálfur.
Henni líkaði þetta ekki og
hleypti brúnum. — Ég verð að
minna yður á það, Tyler, að þér
eruð að vinna fyrir mig. Það er
ég, sem borga brúsann!
— Það er alveg rétt, samþykkti
ég. — Þér borgig brúsann og ég
vinn verkið og með minni eigin
aðferð.
Hún glápti á mig. Henni líkaði
þetta ekki. Ég horfði bara á hana
aftur oa beið átekta. Það var
ýmislegt vig hana og allt um-
hverfið, sem ég kunni ekki sem
bezt við. Ég var rétt kominn inn
í þetta fyrirtæki, en hafði þegar
séð, að þar átti sér stað ýmis-
konar fjandskapur og reiptog.
Það var eins og hatrið lægi í
loftinu, oh það ekkert smáræði á
köflum. En ég vildi ekki fara að
koma með neinar getgátur. En
reyndar voru það engar getgát-
ur; allur þessi taugaóstyrkur og
reiðiköst, sem stöfuðu af harð-
stjórn þessarar bonu. Hún kúg-
aði Clibaud. Meðferðin á honum,
að mér viðstöddum, var þannig,
að ég hefði mátt halda, að hann
væri sendill, en ekki hinn skap-
andi kraftur í fyrirtækinu, — ef
hann þá var það. Og vitanlega
þveitti hún öl'lurn hinum og kúg-
aði þau, á sama hátt. Ef til vill
hafði hún sínar góðu hliðar, en
ég var þó farinn að efast um
það.
Hún sagði: — Ég faélt, að okk-
ur mundi koma svo vel saman,
en mér líkar ekki tónninn í yð-
ur, Tyler.
— Mér finnst þér ekki tala
neina tæpitungu heldur, sagði ég.
— Og þannig verður ekki hætta
á neinum misskilningi, favað sem
annars má um það segja. Og ef
yður ekkí líkar í mér tónninn,
er gott ráð að hlusta alls ekki á
faann.
Hún gekk að skrifborðinu og
tók upp ávísanahefti úr skúff-
unni til hægri. Spurði mig síð-
an, fave mikið ég vi'ldi fá fyrir
fram. Ég sagði, að fimmtíu pund
mundi verða nægilegt fyrir
helztu útgjöldum í bili, og að
minnsta kosti mundi faún fá reikn
inginn_ ,þegar verkinu væri lok-
ið. Ég ^æti ekki gefið henni
neina áætlun, þar eð ég vissi
ekki, hve langan tíma það mundi
taka,
Ég hélt, að hún ætlaði að fara
eitthvað að þjanka, en það varð
ekki. Hún skelljti í góm og tók
að skrifa.
(III) Öryggisþjónustan.
Ég hef þegar athugað afstöðu
hennar í öllum smáatriðum. Ég
þarf ekiki annað en endurtaka, að
hún vinnur samkvæmt strangri
reglugerð og fæst ekki við annað
en hættu fyrir ríkisheildina. Eftir
að hafa sannfært sig um, að mál-
ið kæmi ekki örygginu við, held-
ur væri um ósiðlega breytni ráð-
herra' að ræða, bar henni engin
skylda til að tilkynna það einum
né neinum. Og hún kömst að
þeirri niðurstöðu, heiðarlega og
með rökum, og ég sé ekki, að
neitt sé við það að athuiga.
(IV) Var engum um að kenna?
Ef þá yrði spurt, hvort engum
væri þá um neitt að kenna nema
Profumo, er svarið það, að eng-
um stofnunum ríkisstjómarinnar
var um að kenna. Eins og ég hef
áður sagt, var þetta fordæmis-
laust atvik, sem stjórnairvélin
gerði ekki ráð fyrir (sjá hér að
framan). Ég vil halda því fram,
og réttilega, að okkur sé það svo
mikið áhugamál. að hvorki lög-
reglan né öryiggisiþjónustan sé að
snudda í einkalífi okkar, að
þessvegna sé engin stofnun til,
sem hafi gát á hegðun ráðherra.
Að minnsta kosti má lögreglan
ekki vera á höttunum eftir
henni. Heldur ekki öryggisþjón-
ustan. Og jafnvel þótt þeim ber-
ist um það vitneskja fyrir til-
viljun, eins og hér varo raunin á,
er engin viðeigandi stofnun til að
tilkynna það. Og líklega er þetta
skárra en hafa „lögregluríki". Og
ef svo er, að ráðherra gerist sek-
ur um siðferðileg afbrot, sem
gefa tilefni til hneykslanlegs orð-
róms, þá er það hans og starfs-
bræðra hans að fást vit þann orð
(róm, eins og bezt gengur. Það er
— Stílið þér hana upp á Sab-
er & Tyler ,sagði ég.
Hún lauk við ávísunina og
fékk mér hana. — Þurfið þér
nokkuð fleira? sagði hún.
— Já, svaraði ég. — Ég vil fá
að vita al'lt, sem vitað er um búð
ina, — favemig faún er rekin og
hverjir vinna þar.
Hún tók að segja mér þetta.
Ég kom með spurningar og hlust
aði gaumgæfilega á svörin. En
jafnframit var hugur minn að
glíma við sumt af því, sem ég
vissi þegar. Mér datt í hug þetta
viðtal Clibauds og stúlkunnar,
sem ég hafði orðið áheyrandi að,
óviljandi, stúlkunnar með dieru
öklana. Hún hét Augusta Oohs
og hafði verið hjá Clibaud í nokk
ur ár. Mér duttu í hug hvöss
orð hennar um einihverja, sem
hét Sally í skránni, sem mér
hafði verið afhent. I viðbót við
föstu sýningarstúlkurnar, Claud-
ine og Josette voru þarna í við-
lögum Adrienne og Ginette, en
búðarstúikurnar undir forustu
Augustu voru Rosemary og Pam
ela. en saumastúlkurnar voru
meðal annarra Sylia og Sara, en
engin Sally neins staðar.
Ég fór að lokum að halda, að
nafnið ætti við frú Thel'by sjálfa.
Þag var vel hugsanlegt, að
Gussie Ochs kallaði hana ónöfn-
um og langaði til að klóra úr
henni augun — en var það hugs-
anlegt ,að sú gamla væri sjálf
að beita Clibaud fjárkúgun?
Annars var nú orðið dálítig tví-
rætt og gat átt við einhverja
aðra kúgun, sem ekki snerist um
fé, og vitanlega gat Gussie Ochs
hafa notað það þannig. Hún
hafði verið bæði hneyksluð og
reið, og hafði þá auðvitað ekki
vegið hvert orð.
— Sally Thel'by leit ekkert
ótrúlega út,
Ég bom með fleiri spurningar,
en engin þeirra hefði samt náð
yfir alla forvitni mína. Ég spurði
favernig teikninganna væri gætt,
og favort einfaver í verkstæðun-
um mundi geta tei'knað þær eft-
ir. Frúin svaraði skýrt og skor-
þeirra ábyrgð og einsfkis manns
annars.
23. kafli.
RÁÐHERRARNIR.
Þá eru aðeins eftir ráðherram-
ir. Hver er þeirra ábyrgðarhluti,
41
ef nokkur? Málið er nú orðið
þannig fyrirliggjandi: það gekk
þrálátur orðrómur um Profuimo,
sem náði hámarki í því, að hann
ætti í ósiðlegum skiptum við
Christine Keeler. Ráðherramir
vissu. að þetta var aðalatriði máls
ins, enda það atriðið. sem öll at-
hygli þeirra beindist að. Ef þessi
orðrómur spillti því trausti, sem
þingið faafði á Profumo eða ríkis-
stjóminni, þá var það forsætis-
róðherrans og starfsbræðra hans
að kljást við þann orðróm. For-
sætisráðherrann sjálfur talaði
ekki við ProfumO, en lét það t®-
ir siðmeistaranum og laga-ráð-
heirunum. Þeir spurðu Profumo,
hvort nokkuð ósiðlegt væri í
sambandi hans við Christine
Keeler. Hann fullvissaði þá um
það, hvað eftir annað, að svo
væri ekki, og að lokum sannfærð-
ust þeir um, að hann segði þetta
satt. Og þegar þeir tjáðu þetta
forsætisráðherranum, lét hann
það einnig gott heita. Allir voru
þeir augsýnilega í góðri trú, og
heiðarleiki þeirra er yfir allan
efa hafinn.
Engu að síður eru tvö atriði,
sem þingið kann að vilja athuga
nánar:
(a) Spurðu ráðherrarnir
inort og ég hélt áfram að hlusta
með athygli. Ég fræddist mikið
um fyrirtækið. Svo þegar ég gat
ekki hugsað upp fleiri spurning-
ar, lokaði ég minnisbókinni
minni og stóð upp til að fara.
Það var framorðið. Þó var
klukkan ekki nema eitt, en ég
var orðinn þyrstur af öllu þessu
kjaftæði. Hatturinn minn vax úti
í gíugganum og ég fór að ná í
hann. En þá kom aftur upp í
mér forvitnin um þessa geð-
vonzku í Gussie og vildi ekki
láta mig í friði. Ég tók upp ávís-
unina pg leit á undirskriftina.
Hún var S. Thelby.
Ég leit út um gluggann um
leið og ég tók faattinn minn. Það
var mjó gata fram með bygg-
ingunni og skammt þarna frá var
eyða eftir þýzka sprengju. Ég
heyrði blástur í leigubíl og sá
stúlku flýta sér yfir akbrautina.
Hún var í brúnleitri kápu, sem
ég kannaðist ekkert við, en hins
vegar tók ég eftir gljáandi skón-
um og rauða hárinu undir litla,
snotra faattinum. Hún komst
upp á gangstéttina og flýtti sér
svo áleiðis að Bond Street.
sjálfa sig réttrar spumingar?
Þeir einbeittu huganum að
siðleysis-atriðinu. og eina
spurningin, sem þeir lögðu
fyrir sjálfa sig var, hvort
Profumo hefði raunverulega
drýgt hór, en rétta spurningin
hefði verið: var hegðun hans
— sönnuð eða játuð — þannig,
að hún hefði getað gefið
venjulegu fólkí ástæðu til að
halda, að hann hefði drýgt
hór. Og ef það er rétta spurn-
ingin, liggur svarið í augum
uppi. Hegðun hans var þannig,
að hún gaf tilefni til þess
ama. Og engar frekari rann-
sóknir kæmi að neinu gagni.
(b) Hefðu frekari rannsókn
ir átt að fara fram? Ráðherr-
arnir vissu ekki um skýrslurn
ar, sem gefnar hofðu verið löig
reglunni, og vaxla faægt að
ætlast til, að þeir bæðu um
þær. Hinsvegair vissu þeir um
„EIsku“-bréfið. Mér dettur í
• hug, að þekn hefði verið möigu
legt að fá blaðið til að sýna
þeirn það, eða ennþá befcra, að
fá Profumo til að biðja blaðið
um það. Ef út í það var farið,
átti hann útgáfuréttinn að því.
Hvort blaðið hefði orðið við
iþessu, vitum við ekki. Það
var aldrei farið fram á þetta
við það. Bf ráðfaenramir hefðu
séð það, hefði það getað gert
heo-zlumiminn um trú þeirra
eða vantrú á frambuirði Prof-
umos. Að minnsta kiosti hefði
það verið talsverð áhætta að
leggja trúnað á orð hans, án
þess að þekkja innifaald bréifs-
ins.
Þessum spurningum ætla ég
ekki að gera tilraun til að svara.
Það ex verkefni þingsins en ekki
mitt. Engu að sáður stendur sú
Meðan ég horfði á Claudine,
var ég enn að hugsa um konuna
að baki mér. Saily Thelby ....
nafnið leit trúlega út. En þetta
með kúgunina náði ekki nokk-
urri átt. Hún sem hafði Clibaud
í vasanum. Hún átti Clibaud og
allt fyrirtækið með manni og
miús, og þefcta voru þrælar, sem
urðu að faxa að öllum duttlung-
um hennar og beygja sig fyrir
hroka hennar. Allir nema Claud-
ine, sem ætlaði að gerast kvik-
myndastjarna, ef ti'l vill. Já ....
ef til vilL
Foraðið sagði: — Hvað er svona
töfrandi í útsýninu úr gluggan-
um þarna?
— O, það er öll þessi umferð,
svaraði ég glottandi. — En vel
á minnzt, bætti ég við. — Það
er bara vegna minnisbókaxinnar
minnar — hvað heitið þér að
skírnamafni?
— Þér eruð skrítinn náungi,
Tyler, sagði faún.
— Já, aiveg sprengfalægilegur.
Ég býst vig að enda í geðveikra-
faæli fyrir ólæknandi fólk.
staðreynd, að hegðun Profumos
var þannig, að hún gait vakið í
hópi áhrifamanna rökstuddan
grun um, að hann hefði dxýgt
hór, með svona kvenmanni undir
svona kxingumistæðum sem málið
hefur leitt í ljós. Það var skylda
forsætisráðherrans og starfs-
bræðra hans og þeirra einna, að
fást við þetta mál, en það tókst
þeim ekkL
FJÓRÐI HJjUTI.
24. kafli.
SVIÐ RANNSÓKNARINNAR.
Ég sný rnér nú að þriðja þættl
erindisbréfs míns. Þéx báðuð mig
„að afchuga allar upplýsingar og
gögn, sem kæmu til (minnar)
vitundax í sanrnbandi við þetta
(Pxofumo-málið) og atfauga allar
upplýsingar, sem fram kynnu að
koma í þá átt, að oryggi ríirisina
hefði verið eða kynni að verða
stofnað í hættu“.
Þegar þér tilkynntuð skýrsl-
una í neðri málstofunni, 17. júní
1963, sögðuð þér: „Það mun vera
kunnugt mörgum háttv. þing-
mönnum, að í sambandi við þetta
mál fyrir skömmu, gengur orð-
rómur, sem heggur nærri heiðri
og heiðarleik í opinberu lífi hér
í landþ og ef satt reyndist, gæti
bent til þess, að hættulegt væri
öryggi landsins. Slíkt ástand er
ekki hægt að þola.“
Ég hef haft nokkrar áhyggj-
ur víðtæki þessa hluta rannsókn-
ar minnar. í seinni tíð hafa marg
ar sögur gengið um heiður og
heiðarleik í opinberu lífi hér f
landi, og mér skilst af orðum yð.
ar í þinginu, að sumar þeirra
gætu verið inan sviðs rannsóka-
ar minnar.
Skýrsla Dennings um Profumo-máliö