Morgunblaðið - 09.01.1964, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 9. jan. 1964
MORCUNBLAÐIÐ
11
Leynireikningur nr. 6078:
Hagsmunir Sambandsins
og olíugeymarnir í Hvalfirði
EINN þáttur hins nmfangs-
mikla olíumáls er kenndur
við „viðskiptareikning nr.
6678“. Þar er um að ræða
leynireikning Olíufélagsins
h.f. í New York, en inn á hann
voru færðar tekjur þær, sem
Olíufélagið hafði af því að
leigja varnarliðinu olíu-
geyma í Hvalfirði. Er hér um
geysimiklar upphæðir að
ræða, sem sjá má m.a. af því,
að í ársloks 1958 voru til ráð-
stöfunar á reikningi þessum
787.468.79 dollarar, eða um 34
milljónir íslenzkra króna mið
að við núverandi gengi.
Yfirvöldum hér var aldrei
tilkynnt um tilvist þessa gjald
eyrissjóðs, og gjaldeyriseftir-
litinu hér engin skil gerð fyrir
þessum peningum. Það var
ekki fyrr en á árinu 1955, að
gjaldeyriseftirlitið komst á
snoðir um, að Olíufélagið
ætti geyma í Hvalfirði, sem
það hefði tekjur af.
Samband íslenzkra sam-
vinnufélaga fékk álitlega
fúlgu af þessum dulda gjald-
eyri til láns seint á árinu
1954, til þess að kaupa fyrir
bíla. Er viðurkennt, að þetta
lánsfé hafi verið fengið til
þess að örva sölu á þeim bíl-
um, sem Sambandið hefur um
boð fyrir, „með það fyrir aug-
um að geta veitt væntanleg-
um kaupendum lán til allt að
18 mánaða“.
Hinum leyndu gjaldeyris-
tekjum Olíufélagsins af geym
unum í Hvalfirði var því m.a.
varið til þess að veita Sam-
bandi íslenzkra samvinnufé-
laga forréttindaaðstöðu á einu
sviði viðskipta.
Þessi merkilega saga verð-
ur nú að nokkru rakin.
Samkvæmt réttarskjölum var
f september 195« opnaður við-
skiptareikningur á nafni Olíufé-
lagsins h.f. hjá Gsso Export Cor-
poration, merktur 6078. Á reikn
ing þennan voru færðar til
tekna leigutekjur Olíufélagsins
h.f. af olíugeymum í Hvalfirði.
Leigutekjur þessar stöfuðu af
samningum, sem Olíufélagið h.f.
gearði við bandariska flotann.
Fyrsti leigusamningurinn var
gerður 1. júlí 1950, og þá samið
um leigu á 8 geymum, en síðar
voru gerðir viðbótarsamningar,
unz bandaríski flotinn haifði alls
tekið á leigu hjá Olíufélaginu
24 geyma í Hvalfirði, og leigan
jafntfraimt hækkuð.
í árslok 1958 voru til ráðstöf-
tinar á reikningi Olíutfélagsins
nr. 6078 787.468,79 dollarar, eða
tæpar 34 milljónir íslenzkra
króna með núverandi gengi.
Vilhjálmur Þór gerði alla fyrr
nefnda samniniga við bandaxíska
herinn fyrir hönd Olíuifélagsins
h. f.
GALDEYRISEFTIRI.1TH)
LEYNT TEKJUNUM
Síðan segir í dóani héraðsdóims:
„Ekiki hafði gjaldeyriseítirlitið
hugmynd uon tilvist reiknings
þessa, fyrr en árið 1955, er það
fókk vitnesikju um, að Olíufé-
laigið h.f. ætti olíugeynaa í Hval-
firði, sem það leigði varnarlið-
inu og hetfði af því gjaldeyris-
tekjrtr. Forráðamenn Olíutfélags
in. h.f. höfðu ekki fundið hvöt
hjá sér tiíl að gera gjaldeyris-
eftirlitinu skil á þessum gjald-
eyristekjum. Gjaldeyrisetftirlitið
gerði ráðstafanir til þess að fé-
laigið gerði skil. Gerði Olíutfélag
ið h.f. gjaldeyriseftirlitinu grein
fyrir leigutekj unum og ráðstötf-
unum á þeim frá byrjun með
bréfi, dags. 28. október 1955. —
Yfirlit um inn- og útborganir
á reikningi þessum fékik gjald-
eyriseftirlitið fyrst árið 1957 og
þá yfir árið 1956. Eldri yfirlit
fékk gjaldeyriseftirlitið ekki
fz'nr en við rannisókn máls
þessa“.
Af framansögðu er ljóst, að
Oliufélagið leynir árumx saman
stórfelldum gjaldeyristekjum sín
um, svo að skiptir tuguim mill-
jóna króna. Hluti af þessu fé,
eða 145 þúsund dollarar, var
lagður inn á reikning Sambands
íslenzkra samvinnufélaga. Er af
því fróðleg saga, hvemig SÍS not
aði þetta fé sér til viðskiptalegs
framdráttar. Skal hún rakin hér
í stuttu máli skv. réttarskjölum.
HÚSLEIT
Við húsleit, sem gerð var í
skrifstofum Hins ísl. steinolíu-
hlutatfélags og Olíufélagsins h.f.,
var lagt hald á mikinn fjölda
sikjala. Fannst þá m.a. yfirlit um
reikning Olíufélagsins hjá skritf-
stafu SÍS í New York. í Ijós kom,
að 16. sept. 1954 bað Jófhanm
Gunnar Stefánsson Esso Export
Corporation um að greiða inn á
reikning Olíufélagsins hjá skrif-
stofu SÍS í New York 145 þús.
dollara af geymaleigureikningn-
um nr. 6078. Var þetta gert, og
skýrði Jóhann Gunnar svo frá
við rannsókn málsins, að þetta
hafi verið skv. beiðni Vilihjálms
Þórs. Sagðist Jóhann Gunnar
hafa vitað, að þetta stæði í sam
bandi við „eimhvem innflutning
á vegum Saimbandsins“.
KORNVÖRUR OG
FÓÐURBÆTIR
Síðan segir í réttarskjölum:
„Er ákærður Vil'hjálmur >ór
var í fyrstu inntur eftir þessmn
$ 145.000,00 í þingihaldi, kannað-
ist hann ekki við ráðstötfunina á
þessum $ 145.000,00.
Eftir að ákærðum Vilhjálmi
Þór hafði verið kynntur fram-
burður ákærðs Jóhanns Gunnars
eins og að otfan greinir, kvað
hann sig ráma í, að hann hetfði
spurt Jóhann Gunnar, hvort Oliu
félagið h.f. hefði ekki lausa pen-
inga fyrir vestan, sem það gæti
séð atf til bráðabirgða, og út af
þessu hafi kamið, að Olíufélagið
h.f. lét færa þessa $ 145.000,00 af
innstæðu sinni fyrir vestan og
leggja inn á reikning hjá Sam-
bandinu í New York. Sagði á-
kærður Vilhjálmur Þór, að mieð
þessari ráðstöfun hafi vakað fyr
ir sér að halda almennum vöm-
kaupum og innflutningi að vest-
an til íslands eðlilegum“. Minnt-
ist hann á kornvörur og fóður-
bæti í því sambandi ... „Við-
urkennt var af ákærðum Vil-
hjálmi Þór, að ekki hefði verið
sótt um leyfi íslenzkra gjaldeyris
yfirvalda til ráðstöfunarinnar.
Sagði ákærður Vilhjálmur Þór
það ætlun sína, að þessi ráðstötf-
un væri aðeins bráðabirgðaráð-
stöfuin til nokkurra viikna eða
mánaða, og síðan yrðu pening-
amir fluttir heim“.
BÍLAKAUP ÁN LEYFA
Síðar segir í dóminum frá þvi,
í hvaða skyni þessi einkennilega
ráðstöfun var raunverulega gerð.
Fraimkvæmdastjóri véladeildar
Sambandsins bar fyrir rétti, „að
hann hafi, er það varð ljóst árið
1954, að til stæði að rýmka um
bifreiðainnflutninginn til lands-
ins, ákveðið, til að örva sölu á
þeim bitfreiðum, sem Samibandið
hefur umboð fyrir, að fá lánsfé
til kaupa á bílum, með það fyrir
augum að geta veitt væntanleg-
um kaupemdum lán til allt að
18 mánaða".
Framkvæmdastjóri véladeildar
SÍS ræddi þessa hugmynd við
Vilhjálm Þór, þáv. forstjóra SÍS,
sem féllst á hana og útvegaði
lánið. Hóf hann síðan bílainn-
flutninginn, án þess að fyrir
lægju gjaldeyris- og ixmflutnings
leyfi.
Þegar hér var komið sögu í
yfirheyrslum „rámaði (Vilhjálm
I Þór) í, að hann hefði útvegað
lán í þessu skyni, en mundi ann-
ars ekkert nánar um það“. Er
nú ekki minnzt framar á korn-
vörur og fóðurbæti handa bænd
um, heldiur er ljóst, að hina
leyndu peninga átti að nota til
bílainnflutnings: veita SÍS for-
réttindaaðstöðu umtfram aðra
bílainntflytj endur.
Starfsmaður SÍS í New York
mundi eftir þessum 145 þús. doll
urum. Hann „mundi og, að um
þessar miutndir, haustið 1954, juik
ust bifreiðainnkaiup Samibandsins
stórlega“.
— Happdrætti
Háskólans
Framh. af bls. 6
FJÓRMENNIN G ARNIR
Eins og fyrr getur unniu fjór-
menningarnir í Keflavík samtals
247 þús. kr. á 50 miða s.l. ár.
Endurnýjunargjald þessara miða
var 3000 kr. á mánuði eða 36 þús.
kr. yfir árið, svo hreinn ágóði
hefur orðið 211 þús. kr. Þess ber
að gæta, að það sem gerði gæfu-
rnuninn var, að í maí s.1. unn>u
þeir hæsta vinninginn, 200 þús.
kr. og báða aukavinningana. í
allt unnu fjórmenniugamir á
þessa miða 18 vinninga ytfir árið
og þar atf kom einn miðinn þrisv
ar sinnum upp. Þessum happ-
drættisvinningum, sem eru alger
lega skattfrjálsir, vörðu þeir ým-
ist til húsbygginga eða bílakaupa,
að því etr þeir skýrðu fréttamönn
um frá. Þeir fjórmenningarnir
skýrðu enn fremiur frá því, að
þeir væru svo ánægðir með ár-
angurinn s.l. ár, að þeir hefðu
ákveðið að kaupa 50 miða í Auka
fL Spila þeir nú á 100 heil-
miða og eru staðráðnir í að vinna
2 milljónir að viðbættum auka-
vinningunum á þessu ári.
Páll H. Pálsson skýrði frétta-
manni Morgunbl. frá því, að á
undanförnuim árum hetfði það far
ið mjög í vöxt, að menn keyptu
raðir af hlutamiðum í happ-
drætti Háskólans. Sagði hann, að
nú, þegar Aukaflokkuxinn hefði
bætzt við, væru miklar líkur til
þess að sá, sem á röð af miðum,
fái endurgreitt í vinninga sem
næst vinningshlutfallinu, en það
6r um 70%. Hefur þá vinnand-
inn möguleika á að fá háan vinn
ing án mikils tilkostnaðar, sagði
Páll. Ha,nn bætti því við, að fólk
ENGINN ÁHUGI A
ENDURGREIÐSLU
Þá var hér ekki um neina
„bráðabirgðaráðstöfun til nokk-
urra vikna eða mánaða“ að ræða,
heldur endurgreiddi SÍS ekki
eyri, fyrr en allt var komið upp.
Segir svo um þetta í héraðs-
dómi m.a.:
„Þegar ákærður Vilhjálmur
Þór hvarf úr starfi sem formað-
ur stjórnar Olíufélagsins h.f. virð
ist hann ekki hafa gert neinar
ráðstafanir til þess, að SÍS end-
urgreiddi dollaralánið, svo að
unnt væri fyrir Olíufélagið h.f.
að gera skil að þessu leyti ....
Forráðamann Olíufélagsins h.f.
og Hins ísl. steinolíuihlutaféhags
virðast ekki fá áhuga á að krefja
SÍS um endurgreiðslu á láninu,
fyrr en eftir að gjaldeyris-
eftirlitið fékk veður af geyma-
leigutekjunum og krafði um skil.
Þess vegna varð að vinna frest,
meðan verið væri að fá lánið
endurgreitt, og varð þvi að getfa
ranga skýrslu til gjaldeyriseftir-
litsins í þessu skyni“.
hefði veitt því athygli, hve otft
hefur verið sagt: „Næ®ta númer
við mitt númer hlaut vinning í
seinasta drætti“.
Þá má að lokum geta þess, að
Páll skýrði frá því að salan á
Aukaflokknum hefði gengið mjög
vel og væru heilmiðamir að
mestu upi>seldir hjá aðalskrifstof
unni og lítið eitt væri eftir
af hálfmiðunum. Þegar dregið
verður 15. janúar n.k. verða tveir
vinningar á hálfa milljón hvor,
auk 1400 annarra vinninga.
HÁSKÓLI ÍSLANDS
Við stofnun Háskólans 1611
voru honum fengin til umráða
fáein herbergi í Alþingishúsinu.
1933 voru samþykkt lög um stofn
un happdrættisins og segir þar
m.a., að ágóðanum skuli varið til
að reisa hús handa háskólanum,
enda greiðir leyfishafi 20% af
nettó ársarði í einkaleyfisgjald.
Fyrsta verkefni happdrættisins
va>r bygging Háskólahúss og var
það vígt 1940, en er orðið alltof
lítið. Árið 1911 voru skráðir 45
sbúdentar við Háskólann, en eru
nú um 900 og fer ört fjölgandi.
Mörg aðkallandi rnál bíða úr-
lausnar á vegum Háskólans og
verða sum þeirra einungis leyst
með öflugum stuðningi við happ
drætti hans.
Armann Snævarr hásikóla-
rektor, segir m.a. í nýútkomnum
bæklingi happdrættisins:
„Áframihaldandi uppbygging
hins unga Háskóla vors krefst
aukins átaks. Það er brýn þörf
á húsrými fyrir fjölda stotfnana,
til dæmis í læknisfræði, raunvís-
induim, ýmsum sviðum hugvis-
inda og síðast en ekki sízt vegna
kennslu hinna ungu nemenda Há
skólans og félagslífs þeirra. Stuðn
ingur yðar við happdrættið er
mikilsverður skerfur til þessa
málefnis“.
RYMINGARSALAN
heldur áfram
MIKILL
AFSLÁTTUR
Þar sem verz/unin hœtfir seljum við allskonar fatnað með miklum afslœtti
Kvenkápur frá kr. 1285,00 — Unglingakápu r kr. 785,00 — Ullarúlpur frá kr. 785,00 —
Jersey-kjóla frá kr. 295,00 — Stretch-nylo nbuxur frá kr. 395,00 —
EINNIG: Kvenpeysur — telpnabuxur — drengjapeysur — drengjamanehettskyrtur o.fl.
FATAMARKAÐURINN
Hafnarstræti 3.
Sími 22 4-53.