Morgunblaðið - 28.01.1964, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLADIÐ
Þriðjudagur 23. jan. 1964
lir ræðu fjáriuálaráðherra, Gunnars Thoroddsens, á Alþingi á fösludogskvöld:
iverjandiað hætta á hallahjá ríkissjóði
Tekna verður að afla móti úSgföldum
í UMRÆÐUM, sem urðu í
neðri deild Alþingis á föstu-
dagskvöld um frumvarp ríkis-
stjórnarinnar til laga um ráð-
stafanir vegna sjávarútvegs-
ins o. fl., tók fjármálaráð-
herra, Gunnar Thoroddsen,
til máls. Ræddi hann einkum
um þá staðhæfingu stjórnar-
andstæðinga, að fremur beri
að eyða greiðsluafgangi ríkis-
sjóðs en afla nauðsynlegra
tekna með öðrum hætti. —
Einnig svaraði ráðherrann
tveimur fyrirspurnum um
söluskattinn. — Hér birtist
meginhlutinn úr svarræðu
ráðherrans.
„ÉG ætla, að það hafi verið nokk
uð almennt viðurkennt í vest-
rænum löndum um siðojstu ára-
tugi, að þegar þennsla væri í
þjóðfélaginu og of mikil etftir-
spum eftir vörum og vinnuafli,
þá megi alls ekki hafa greiðslu-
, halla hjá ríkissjóði. Ég ætla að
þetta sé, — þó að við heyrum að
vísu hér á Alþ. einstakd’ rödd,
sem hljómar á annan veg, — al-
mennt viðurkennt sjómaæmið. Og
ekki aðeins það, að þegar þensla
er og of mikil eftirspum, megi
undir emgum kringumstæðum
hafa greiðsiluhalla á ríkissjóði,
heldur þvert á móti: þá sé nauð-
syn, að ríkissjóður hafi greiðslu-
afgang. í>að er þess vegna al-
mennt sjómarmið, að í góðærum,
þegar atvinna er næig og eftir-
spurn jafnvel of mikii, þá eigi
ríkisvaldið að leggja fé til hliðar
og safna í sjóð, til þess að eiga
nokkurt fé til þess að auka fram
kvæmdir og atvinnu, þegar illa
árar, þegar atvina og framkv.
dmgast saman og hætta er á
atvinnuleysi. Til grujidvallar þess
ari skoðun má segja að liggi
tvenns kona rök: Annars vegar
sé þetta nauðsynleg ráðstötfun af
hendi ríkisvaldsins til þess að
draga úr eða forðast verðbólgu,
og hins vegar i því fólgin fyrir-
hyggja, hugsað lengra fram en
til líðamdi stundar og það fé,
oem unnt er að leggja fyrir góð-
aerum, notað til að auka fram-
kvæmdiir og atvinnu síðar, þeg-
air þess er þörf.
Sjónarmiðið
löngu viðurkennt.
Um þessa meginhugsuisn voru
flestir alþm., etf ekki allir, sam-
mála á árunum 1930—32, þegar
!hér lágu fyrir frv. um jöfnumar-
sjóð ríkisins. í>ótt menn greindi
nokkuð á um, hversu ströng
skyldu vera ákvæði um það, —
hvernig og hvenær mætti verja
fé úx þeim sjóði, þá ætla ég, að
þingmenn úr öllum flokkum hafi
viðurkennt það meginsjónarmið,
sam ég nú hef rakið. Og þetta
sjónarmið stendur
góðu gildi enn.
auðvitað í
Dæmið frá
Danmörku.
Um viðhortf annarra þjóða á
Vesturlöndunj skal ég nefna eitt
dæmi, sem er nærtækt, én það
er frá Danmörku. Það var á ár-
inu 1961, sem kauphækkanir
urðu miklar og almennar í Dan-
mörku. Hagur landsins stóð með
blóma, og þeir menn, sem þá
héldu um stjómvölinn, voru
bjartsýnir og vonuðust til þess,
að efnahagskerfi landsins myndi
þola þessar kauphækkanir, sem
óg ætla að almennt hafi verið u.
þ. b. 15—20%. En þegar leið
fram að áramótum, og sérstak-
lega í ársbyrjun 1962, kom það í
Ijós, að efnahagslíf og gjaldeyr-
isástand Dana þoldi ekki þessar
kauphækkanir. Og þá gerðist
það, sem þótti mikil tíðindi 'og
spurðist víða um lönd, að fjórir
aðalstjórnmálaíflokkamir í Dan-
mörku, þ.e.a.s. bæði þeir tveir,
sem fóru' með stjórn landsins og
tveir aðalandstöðuflokkamir, —
gerðu sáttmála með sér, til þess
að reyna að stöðva þensiluna. —-
>að vair kallað venjulega „Oms>
forliget“ eða sáttmálinn um sölu
skattinn, — en með þessum sátt-
mála var m.a. ákveðið að leggja
á söluskabt, sem ekki var áður í
gildi þar i Danmörku, og enn-
fremur að lögleiða skyldusparn-
að.
Allir sammála.
Nú lá það fyrir, að ríkissjóður
hafði þar í landi enga þörf fyrir
tekjuauka, afkoma hans var góð.
En allir þessir fjórir lýðræðis-
flokkar viðurkenndu það sjónar
mið, að á slíkum tímum þenslu,
eins og þá voru í Danmörku,
væri nauðsyn, að ríkissjóðurinn
hefði verulegan greiðsluafgang,
sam geymdur yrði til erfiðari
tíma. >etta sjónarmið ætla ég
sem sagt, að sé vfðurkenmt af
stjórnmálamönnum, fjármála-
mönnum, hagfræðingum á Vest-
urlöndum yfirleitt, og ekki að-
eins þeim, heldur sé yfirleitt
mikill skilningur á því ríkjandi
hjá öllum almenningi.
f fyrsta sinni lagt í ^
Jöfnunarsjóð.
Ríkisstj. íslands hefur verið
þeirrar skpðunar, að þessi lög-
mál séu sjálfsögð og þau megi
ekki rjúfa. — Tvö síðustu
ár, hefur góðaeri verið hér á
landi og tekjur hins opinbera
hafa farið fram úr áætlun. Á
árinu 1962 varð greiðsluafgang-
ur rúmar 160 millj. hjá ríkis-
sjóði. Ríkisstj. og stjórnarflokk-
arnir töldu ekki verjandi að ráð-
stafa þessu fé í auknar fram-
kvæmdir, sem þá voru þegar svo
miklar, að vinnuafl hrökk ekki
til. Ríkisstj. ákvað því að leggja
í fyrsta sinn í jöfnunarsjóðinn
samkv. lögum frá 1932, en um
þrjá áratugi hafði því ekki vér-
ið sinnt, þó að alloft hefði orðið
greiðsluafgangur hjá ríkinu. Af
þessum greiðsluafgangi voru 100
millj. lagðar í jöfnunarsjóðinn,
en tæpar 40 millj. voru notaðir
til þess að greiða upp skuld við
Seðlabanbann.
Hvað á að verða um
greiðsluafganginn?
—Á árinu 1963 hefur éinnig orð-
ið greiðsluafgangur hjá ríkis-
sjóði, það liggur ekki enn fyrir
hversu mikill, en hann verður
væntanlega, eftir því sem nú
liggur fyrir, nokkru minni held-
ur en á árinu 1962. >að hefur
þegar verið ákveðið, eins og frá
var skýrt í fjárlaigaumræðum í
desember, að nota af honum 30
millj. til þess að greiða skuldir
ríkisins, þ.e.a.s. skuldir vegna
vangoldinna framlaga ríkissjóðs
til hafna og sjúkrahúsa.
Að öðru leyti virðast öll söm-u
rök vera nú fyrir bendi og þau,
sem til þess lágu, að þessar
ákvarðanir voru gerðar um
greiðsluafganginn 1962.
í sambandi við fjáröflun til
þeirra ráðstafana, sem þetta frv.
fjallar um vegna sjávarútvegsins
o. fl., hatfa hv. stjórnarandstæð-
ingar talið m.a., að nota mætti
eitthvað af greiðsluafgangi ár-
anna 1962 og 1963. Varðandi ár-
ið 1962 er þegar búið að gera
ráðstafanir um meiri hlut hans.
Ég ætla, að það þætti heldur
óhyggileg ráðstöfun, ef Alþ. færi
nú á fyrsta þingi eftir að greitt
hefur verið í þennan sjóð, að
gera þessu merku lög að engu,
með því að taka úr honum það
fé, sem í hann hefur verið lagt,
og ráðstafa því til þess að mæta
ýmsum útgjöldum á árinu 1964.
Eru skattarnir óþarfi?
En það, sem sumir hv. þm.
Gunnar Thoroddsen,
fjármálaráðherra.
virðast leggja mesta álherzlu á,
er þetta: þó að 210 millj. þurfi
samkv. þessu frv. í ráðstafanir
vegna sjávarútvegsins og al-
mannatrygginganna, þá er óiþarft
að leggja á nokkra nýja sikatta,
því að á árinu 1964 munu tekjur
ríkissj. fara mörg hundruð miillj.
fram úr áætlun. Hv. 1. þm. Ausitf.
(Eyst. J.) orðaði þetta svo, að
núverandi fjárlög væru miðuð
við það að fá stórhostlegar um-
framteikjur á árinu 1964.
Innflutningur hefur aukizt
gífurlega
Við 9kulum nú virða fyrir
okkur, hvort fjárlög eru pannig
samin og upp byggð, að gera
megi ráð fyrir því sem öruggu,
að tekjrunar fari mörg hundruð
millj. fram úr áætlun, og þess
vegna megi gera rt.ð fyrir þess-
um nýju útgjöldum, an þess að
afla nýrra tekna. Á árinu 1963
var innflutningur lengi fram
eftir árinu geysilega mikill. Hann
hafði aukizt mjög verulega frá
árinu 1962 og miklu meira held-
ur en nokkurn hefði órað fyrir,
þegar fjárlögin fyrir 1963 voru
sett, í desember árið 1962. Inn-
flutningur suma mónuðina komst
upp í það að verða milli 40 og
50 % hærri en árið óður. En ef
við tökum fyrstu 9 mánuði árs-
ins, janúar til septemher að báð-
um meðtöldum, þá varð innflutn
ingurinn 27 % hærri en sömu
mánuði ársins 1962. í október
breyttist hins vegar þessi þróun,
og þann mánuð varð innflutning-
urinn ekki nema 7 % hærri en í
sama mánuði árið áður. í nóv-
erraber var hann XVz % hærri en
árið áður. Tölur um innflutning
í diesember liggja ekki enn fyrir,
en eftir því sem horfir má gera
ráð fyrir, að innflutningurinn í
desemiber hafi verið u.þ.b. 5 %
hærri heldur en í sama mánuði
árið áður.
20 % meiri innflutningur 1963
en 1962
Af þessu yfirliti má gera ráð
fyrir, að heildarinntflutningur
ársins 1963 verði eitthvað í
kringum 20 % hærri beldur en
hann var á áriinu 1962. Inntflutn-
ingurinn hefur hins vegar minnk
að mjög siðustu 3 mánuði ársirns.
Nú byggja tolltekjur fjárlaganna
fyrir árið 1964 á því, að innflutn-
ingurinn á því ári verði um 6 %
meiri heldur en hann varð raun-
verulega á árinu 1963. Eins og
nú horfir, verður því að telja,
að tekjuáætlun fjárlaganna, —
að því er tolltekjurnar snertir,
sem eru langsamlega mestur
hluti tekna ríkissjóðs, sé það
te> gð í fjárlögunum, að það væri
óvarlegt að gera ráð fyrir stór-
felldum tekjum umfram það, sem
fjárlöigin gera ráð fyrir.
Á aS leggja 200 millj. kr.
á ríkissjóð án nýrra tekna?
Ég ætla því, að þessar full-
yrðingar og spár sumra iv. þm.
um það, að alveg sé óhætt að
leggja yfir 200 millj. kr. ný út-
gjöld nú á ríkissjóð án þess að
ætla honum nokikrar tekjur á
móti, fái engan veginn staðizt.
Nú skal ég viðurkenna, að í
byrjun árs er auðvitað ógeming-
ur að fullyrða um, hvernig þró-
unin verður um innflutning og
tolltekjur. >egar til þess er vitnað
að innflutningurinn hafi undan-
farin ár, 1962 og 1963, orðið
miklu meiri og þar með tolltekj-
miklu hærri en íjárl. gera ráð
fyrir, þá er vitanlega ekki hægt
að ganga út frá því, að svo hljóti
að verða fraimivegis. Á það má
benda, að árið 1960 urðu toll-
tekjur lægrí heldur en 'áætlað
var í fjárlögum. Og það má enn
fremiur benda á það, að inntflutn-
ingsaukningin hefur orðið 9VO
mikil á árinu 1963 og þenslan I
framikvæmdum og atvinnulífi, að
öllum er ljóst, að hér verður að
stinga við fótum.
Ég held að eins og ástatt er nú
í efnahagslífi þjóðarinnar, væri
það alveg óverjandi að tefla á
tvær hættur um afkomu ríkis-
sjóðs á þessu ári. >að væri óverj-
andi að eiga það á hættu, að
greiðsluhalli kynni að verða á
árinu 1964. Ég vil því benda á
þessi atriði, sem ég hef nú greint
til viðbótar þvi, sem hæstv forsrh-
tók fram í framsöguræðu sinni
um það, að ógerningur sé að
leggja á ríkissjóð yfir 200 millj.
kr. ný útgjöld, án þess að sjá
fyrir tekjum á móti.
Söluskatturinn
Hv. 5. þm. Austf. (L. Jós.)
beindi til mín tveimur fyrirspurn
um í ræðu sinni, og skal ég með
ánægju svara þeim. Hann spurð-
ist fyrst fyrir um það, hvort ekki
væri rétt að birta opinberlega,
hvað hver innheimtuaðili, þ.e.a.s.
hver verzlun eða annar aðili, sem
sér um innheimtu söluskatts, skil-
aði miklum sölúsk^tti.
í sambandi við fjárlagaumræð-
ut í desember 1961 bar þetta mál
á góma, og lá þar fyrir tillaga um
það, að inn í fjárl. yrði tekið á-
kvæði í þessa átt. Ríkisstj. taldi
óþarft að taka slíkt inn í fjárlög,
en ég lýsti því yfir, að gerðar
myndu ráðstafanir til þess að
slíkar skýrslur yrðu birtar. Árið
1962 var öllum skattstjórum og
skattanefndum í landinu falið að
birta skrá um álagðan söluskatt
hvers innheimtuaðila. Og árið
1963, eftir að skattanefndir höfðu
verið lagðar niður, voru sams
konar fyrirmæli gefin öllum skatt
stjórum á landinu.
Nú vil ég til skýringar taka það
fram, að söluskattur er, eins og
kunnugt er, gerður upp ársfjórð-
ungslega, en þessar. skrár eru
lagðar fram árlega eða um leið og
skattskrár eru lagðar fram.
>á spurði hv. þm. um það,
hvort ég telji ekki tök á því að
setja nýjar reglur til að tryggja,
að álagður söluskattur komi til
skila, og hv. þm. dró það mjög i
efa, að allur söluskatturinn kæmi
til skila. Ég vil taka það fram i
þessu samabndi, að samkv. sölu-
skattsl. frá 1960 var skattstjóran-
um í Reykjavík falið að#afa um-
sjón með álagningu söluskatts um
land allt. Hef ég nýlega beðið
hann um skýrslu um þá fram-
kvæmd. >ar greinir hann ítarlega
Frh. á bls. 23
Fyrirspurn
á Alþingi
um fiskverðið
í gœr
STUTTIR fundir voru í háðum
deildum Alþingis í gær.
í neðri deild var til 1. um-
ræðu frumvarp til laga um sam-
komudag reglulegs Alþingis
1964. Segir svo í frumvarpinu:
„Reglulegt Alþingi 1964 skal
koma saman laugardaginn 10.
október 1964, hafi, forseti íslands
eigi tiltekið annan samkomudag
fyrr á árinu".
Forsætisráðherra, Bjami Bene
diktsson, fylgdi frumvarpinu úr
hlaði. Kvað hann hér fyrst og
fremst vera um formsatriði að
ræða, og ríkti fullt samkomulag mnar
um málið. Skv. lögum ætti Al-
þjngi að koma saman 15. febr-
úar, en þar sem þingj því, er
nú sæti, yrði eðlilega ekki lokið
fyrir þann tíma, bæri nauðsyn
til þess að ákveða annan sam-
komudag.
Frumvarpinu var umræðu-
laust vísað til 2. umræðu.
♦
>á var tekið fyrir 'frumvarp
til laga um heimild fyrir ríkis-
9tjórnina til að selja Jóhanni
Skaptasyni eyðijörðina Litla-
gerði í Grýtubakkahreppi, en
frumvarp þetta hefur áður verið
afgreitt í efri deild. Málinu var
vísað til 2. umræðu án um-
ræðna.
Lúðvík Jósepsson (K) kvaddi
sér hljóðs utan dagskrár. Sagði
hann, að vegna ákvörðunar-
í bolfiskverðið hefðu
bátasjón.enn og útvegsmenn bor
ið fram mótmæli. Sums staðar
hefðu bátasjómenn sagt upp
starfi sínu og tekið upp önnur
störf. í nokkrum tilvikum hefðu
útvegsmenn ákveðið að gera
Bar L. J. fram þá fyrirspurn,
hvort ríkisstjórnin væri nú reiðu
búin að taka málið í sínar hend
ur og gera nýja ákvörðun í sam-
bandi við lagafrumvarpið um
ráðstafanir vegna sjávarútvegs-
ins o. fl.
Forsætisráðherra, Bjarni Bene
diktsson, varð fyrir svörum.
Kvað hann það ekki venju, að
slíkar fyrirspurnir væru bornar
fram utan dagskrár, án þess að
láta ráðherra vita um það fyrir-
fram. Þa^kæmi þó ekki að sök
í þetta Skipti, því að málið hefði
þegar verið tekið til athugunar,
bæði sjálfstætt og í sambandi
við umgetið frumvarp. Hefði
ríkisstjórnin unnið að athugun
málsins undanfarna daga ásaimt
sórfræðingum sínum.
í efri deild var eitt mál á dag-
skrá: frumvarp til laga um
meðferð ölvaðra manna og
drykkjusjúkra. Var það tekið út
ekiki út að óbreyttum aðstæóum. I af dagskrá.