Morgunblaðið - 28.01.1964, Blaðsíða 10

10
Morgunbladid
Þriðjudagur 28. jan. 1964
wm
D
ÞEGAR öldungurinn 1963 af-
henti veldissprota sinn eftir
viffburðaríkt starfsár, tók
hann meff sér i gröfina minn-
ingar um ótalmörg afrek, sem
unnin höfðu veriff í valdátíff
hans. Minningar hans voru þó
beizkju blandnar vegna hins
hörmulega atburffar á loka-
skeiði hans, þegar Kennedy
Bandaríkjaforsetí var myrtur.
Töluverff huggun var þaff þó „
fyrir hann, hve samvizka
heimsins rumskaði mikið við
hin vá.legu tíffindi. Ef tii vill
hafffi nviðurinn lært þýðingar
mikla lexíu í leit sinni að
bættri sambúð í heiminum.
Eins og næstu árin á undan
voru það geimvísindin, sem
létu mest af sér kveða á árinu.
Kapphlaupið til Mánans var
í algleymi, og hið talandi dýr
Jarðarinnar komst þrepi nær
í þeirri ákvörðun sinni að
stíga fótutn sínum á hið lífi
snauða yfirborð tunglsins.
Ekkert nýtt kom þó fram, sem
benti til þess, hvor yrði á
undan, Bandaríkjamaðurinn
eða Rússinn.
Rússinn var enn við sama
heygarðshomið og huldi flest
ar sínar geimrannsóknir í
hjúpi leyndardóma, meðan
Bandaríkjamenn fram-
kvæmdu sín afrek í sviðs-
ljósi alheimsins. Sviðið var
oftast Canaveralhöfði, mið-
stöð geimvísindanna í USA,
sem nú hefur verig endur-
skírður í Kennedy-höfða af
mjög þýðingarmikill liðuir í
undirbúningnum undir fyrstu
tunglferðina. Erfitt er að gera
sér grein fyrir h-vort tilraun-
in hafi heppnast og hvort
Rússar hafi verið ánægðir
með árangurinn.
Valentina fór 48 umferðir
og var 70 klukkustundir og
50 mínútur á lofti. Hún lenti
sama dag og Bykovsky, en
síðasta spölinn fóru þau bæði
í faUiMíf.
eftir VIN HÓLM
voru ferjuð með góðum ár-
angri milli Bandaríkjanna,
Bretlands, Brazilíu og Ítalíu.
• Heirr..met.
Eins og áður var sagt, setti
Bykovsky heimsmet í geim-
ferðum með því að fara 81.
hringferð umhverfis jörðina.
En það voru sett fleiri heims-
met á árinu. Hin fræga X-15
rakettu-flugvél Bandartkja-
manna setti hæðarmet fyrir
flugvélar, þegar stjórnandi
hennar, Joseph A. Walker,
flaug henni upp í 108 kíló-
metra hæí. Kanadamenn
settu einnig met þegar þeir
skutu 200 kílóa kúlu, pakkaðri
Gordon Cooper fór í síffustu
en lengstu ferg Bandaríkja-
manns í Merkúry-hylki. Hér
sézt hann ræffa viff féiaga
sinn, John Glenn, um geim-
stakk sinn, hanzka og hjálm.
Á árinu 1963 var vikiff frá töfratölunni 7 og fjöldi hinna banda-
rísku astroná.ta aukinn. Á myn linni sjást tíu útvaldir nýliðar,
sem reyndar eru allir þaulvánir atvinnuflugmonn.
asta heimsmetið, þegar Ven-
usarfarið sendi upplýsingar
um plánetuna alla hina löngu
leið beim til jarðarinnar, um
leið og það þaut fram hjá
henni í hinni áætluðu ferð
sinni umhverfis sólina. Mari-
ner II. upplýsti, að Venus
hefur engin Van-AUen belti
eins og Jörðin, að plánetan
hefur ekkert eða mjög lítið
segulsvið; að þyngd hennax er
0,81485 af þunga Jarðarinnar;
að hitastigið á yfirborði Ven-
usar er um 450 gráður á Cel-
síus; og að Venus snýr alltaf
sömu hlið að Sólunni, svipað
og Máninn með tilliti til Jarð-
arinnar.
Geimstakkar þeir, sem notaðir eru af bandarískum astronátum
verffa aff vera algjörlega þéttir. Til þess aff finna leka eru not-
aðir mjög næmir hljóffnemar, sem heyrt geta hljóð frá'götum,
minna en eitt mannshár í þvermál.
Lyndon B. Johnson núverandi
Bandaríkjaforseta. í eftirfar-
andi lista yfir helztu geim-
afrekin á liðnu ári ber mest
á afrekum Bandaríkjamanna,
sem er auðvitað eðlileg afleið
ing af leynd Rússa.
• Geimferðir.
15. og 16. maí fór banda-
ríski astronátinn, Gordon
Cooper, 22 hringferðir um-
hverfis . jörðina í geimhylki
síínu, Faith VII. Það var
sjötta og síðasta fyrirhugaða
tilraunin í Merkúry prógrami
Bandaríkjamanna. Hér eftir
verður öll áherzla lögð á
Gemini og' Apollo fram-
kvæmdirnar.
14. júní var svo cosmon-
átnum, Valery F. Bykovsky,
skotið á loft í Rússlandi í
geimfarinu Vostok V. Hann
fór alls 81 hringferð og var
nærri fimm daga á íofti. í
geimferð sinni fór hann meira
en þrjár milljónir kílómetra,
sem nú er metið fyrir lengstu
ferð í geimnum.
Á meðan Bykovsky, sem er
28 ára, var enn í geimfari
sínu, sendu Rússar fyrstu kon-
una, Valentínu V. Tereshkovu
(26), út í geiminn. Tilgang-
urinn var að athuga rendevú-
tækni tveggja geimfara á
braut í geimnum, sem er
# Sjónvarpshnettir.
Miklar vonir eru bundnar
við samskiptahnetti Banda-
rikjamanna. Til eru þrjár
gerðir af þeim, og var þeim
öllum skotið upp á árinu. Tel
star sem ætlað er að endur-
senda ýmiskonar efni á mili
staða á yfirborði jarðar á með
an að gervi'hnötturinn brunar
á milli þeirra í tiltölulega
lágri hæð, sló í gegn, þegar
hann endursendi með góðum
árangri bæði svart-hvítar og
litmyndir á milli Bandaríkj-
anna og Evrópu. .
Enn meiri vonir eru þó
tengdar við Syncom gervi-
hnöttinn, sem fer eina hring-
ferð á sama tíma og jörðin
sjálf snýst um sjálfa sig og
er því alltaf yfir sama bletti
á yfirborði jarðarinnar. Það
þyrfti aðeins þrjá slíka hnetti
til þess að tengja öll megin-
löndin saman með fullkomn-
um fjarskiptum. Tilraunir eru
nú gerðar með þessa tegund
samskiptahnatta.
Þriðja tegundin hefur feng-
ið nafnið Relay, en sá gervi-
hnöttur endursendir ekki efn-
ið sarotímis og það tekur á
móti því, heldur geymir það
á seguilböndum þar til hann
er yfir þeim stað sem send-
ingunni er ætlað. Símtöl, sjón
varpsefni og fréttamyndir
GEIMAFREKIN
ÁRIÐ 1963
með veðurrannsóknartækjum,
upp í 24 kílómetra hæð. Það
var í fyrsta sinn sem fallbyssa
var notuð í slíkum tilgangi,
en ekki eldflaug.
Mariner II. setti verðmæt-
• Koparnálar.
Fáar geimtilraunir hafa
mætt eins mikilli mótspyrnu
af hendi vísindamanna og sú
tilraun, þegar Bandaríkja-
menn skutu upp í eldflaug 400
FITUKEPPIR I GEIMNUM
THEIR FATTY LAYERS WOULD BE A
"LIVINS SHIELD'/ASAINSTDEADL/ SPACE
RAOIATION—AND IN CASE OF FOOD
SH ORTAGE, TH EY COULD "LIVE OFF..
THEIR FAT" FOR LONG PERIODS
i-zz
Læknisfræðilegar geimrann-
sóknir sýna, að ef til vill eru
þeir feitu tilvöldustu geimfar-
arnir í löngum ferðalögum.
Ástæffurnar eru tvær: í fyrsta
lagi myndi fitulög þeirra
verffa fyrsta flokks „lifandi
skjöldur“ gegn skaðvænum
geimgeislum, og í öffru lagi
myndu þeir geta „lifað á sinni
eigin fitu“ í langan tíma, ef
um fæffuskort yrffj að ræða.
milljón koparnálum, sem
dreifðust eftir mjóu belti í
3200 km. hæð yfir yfirborði
j arðar. Koparnálarnar voru
settar á braut í þeim tilgangi
að rannsaka hæfileika þeirra
til þess að endurkasta útvarps
bylgjum. Margir óttuðust, að
þessar nálar myndu í langan
tíma hindra ýmsar geimrann-
sóknir. Sá ótti er þó nú álit-
inn ástæðulauis, því reiknað
er með, að nálarnar falli
smám saman aftur til jarðar-
innar á næstu firom árum.
Á síðasta ári var fyrsta
gerviihnettinum skotið upp,
sem er algjörlega drifinn með
kjarnorku. Gervihnötturinn
hafði innanborðs kjarnorku-
hlöðu, sem kallast Snap 9-a,
en hún er 27 pund að þyngd
og drifin af plutonium-238.
Miklar vonir eru bundnar við
þess konar kjarnorkuhlöður,
sérstaklega í sambandi við
sjónvarpshnettina, en aðal-
vandamál þeirra er tilfinnan-
legur órkusikortur.
• Marsflaug Rússa.
Það sýndi sig, að Rússar
eru enn í vandræðum með
fjarskiptakerfin í * gervihnött-
u msínum, þegar Marsfar
þeirra hætti skyndilega að
senda upplýsingar til Jarðar-
innar, þrem mánuðum áður
en það átti að ná til Jdars.
Báðar tilraunir Rússa til þess
að fá upplýsingar um plá*,
neturnar Venus og Mars hafa
því mistekist af þessum á-
stæðum. Marsfarinu var ætl-
að að senda myndir til baka
af plánetunni.
Frakkar komust inn á geim
myndina, þegar þeir skutu
tveim rottum upp í sitthvorri.
eldflauginni. Fjöldi raftauga
var festur vig-heila og vöðva
dýranna í .því skyni að rann-
saka viðbrögð þeirra. Aðeins
önnur rottán náðist aftur eftir
113 km. flug.
Kennedy - kom fram með
merkilega tillögu ,þegar hann
í ræðu ’hjá Sameinuðu Þjóðun
um stakik upp á samvinnu
milli Rússa og Bandaríkja-
manna um það að koma
manni til Mánans. Á árinu
komust þessar sörou þjóðir að
Sjjmkomulagi um samvinnu
í kjarnorkurannsóknum.
Skinnhanzkar
Nælonsokkar
Undirfatnaffur
Náttföt
verzlunin
laugavegi 25 simi 10925
Málflutningsskrifstofa
JON N. SIGURÐSSON
Sími 14934 — Laugavegi !•
ff