Morgunblaðið - 21.02.1964, Blaðsíða 2

MORGVNBLAÖIÐ
Fðstudagur 21. febr. 1964
Fundur Norðurlandaráðs um menningarmál í gœr:
Norrænar þjóðir ættu að sýna heim-
inum, að maiurinn hefur vald á vélinni
sagði Gylfi Þ. Gíslason, mennta-
málaráðherra. Rælt um sam-
ræmt námsefn og sjónvarp á
IMorðurlöndum
Á FUNDI Norðurlandaráðs
í gær voru menningarmál
eingöngu til umræðu. Tóku
allir menntamálaráðherrar
Norðurlanda til máls, og
margir þingmenn að auki. —
Fundinum var öllum sjón-
varpað.
Mbl. átti í gær stutt samtal við
Gylfa Þ. Gíslason, menntamála-
ráðherra, en kafli úr ræðu hans
birtist hér á eftir. Sagði hann
m.a. hafa komið fram tvær merk
ar tillögur. Helffe Sivertsen,
menntamálaráðherra Noreffs,
laffði til, að skólakerfi Norður-
landa yrði samræmt á skyldu-
námsstiffi. Yrði söffukennsla t.d.
sameiginleff. •— I»á ræddi Julius
Romholt, menntamálaráðherra
Danmerkur, um samvinmu Norð-
urlanda á sviði sjónvarps. Laffði
hann til, að löndin skiptust á
dagskrám í ríkum mæli, og l>eff-
ar hið svonefnda „prógramm 2“
hefði verið tekið upp á Norður-
löndum, yrði þar eingöngu um
„samnorræna“ dagskrá að ræða.
Hér fer á eftir kafli úr ræðu
menntamá laráðherra:
„f Hávamálum segir, að marg-
ur verði af aurum api. Okkur
nútímamönnum er nú sá vandi
á höndum að koma í veg fyrir,
að aurarnir geri okkur að öpuim;
að véltæknin geri okkur að vél-
mennum; að við týnum sál okk-
ar á leiðinni til tunglsins. Höfum
við ekki öll heyrt söguna um
Japanann, sem kom í þotu frá
Tokyo til Parísar? Harnn settist
niður á flugstöðinni og fékkst
ekki til þess að fara þaðan um
sinn. Hann sagði, að sálin flygi
ekki í þotu, og hann væri að
bíða eftir henni. Hann kvaðst
með engu móti vilja vera án
hennar.
í>að er ein af þversögnum nú-
tímans, að sú glæsta menning,
sem orðið hefur undirstaða ævin
týralegra framfara á undanförn-
um áratugum, eflist ekki sjálf-
krafa af sigrum sínum. Þvert á
móti virðist þurfa ''ð gæta henn-
ar gagnvart þeim. Ég á ekki hér
við hinn djúpstæða og örlagaríka
siðferðislega vanda, sem siglit
hefur í kjölfar þtss, að maður-
inn er að öðlast hraðar vald yfir
náttúrurvni en yfir sjálfum sér.
Þess vegna er gleðin yfir aukn-
um mætti mannsíns því miður
blandin nokkrum ótta. Ég á við
þann vanda í menningarmálum,
sem af því hlýzt, að vélin og
tæknin hafi ýmis þau álhrif á
manninn, sem eru honum til traf
ala í leit hans að sönnu eðli sínu
og sérkennuirf. Goethe lætur
Faust segja, að tvær sálir búi í
brjósti sínu. í brjósti nútíma-
mannsins búa einnig tvö öfl,
orka vélmenningarinnar og yndi
hugmenningarinnar. Þau mega
takast á, en þau þurfa ekki að
gera það. Hið eina, sem ekki má
gerast, er, að þau lami hvort
annað. t>að er eitt brýnasta hlut-
verk nútímans að stuðla að þvi,
að þau styðji hvort annað.
Fyrr á öldurn var menningin
fyrst og fremst einstaklingsbund
in. Hún sótti afl sitt og sköpunar
mátt til einstaklingsiiu, hugsun-
ar hans og tilfinningalífs. Nútíma
verkmenning grundvallast hins
vegar á stórframleiðslu, vélvæð-
ingu, skipulagi. Hún gerir ein-
staklinginn að lið í langri keðju,
dropa í hafi, bæði sem framleið-
anda og neytanda. Hann er þeim
mun betri framleiðandi sem
hann er liðugra hjól í stærri vél.
Hann er þeim mun betri neyt-
andi sem hann er auðsveipari
þjónn auglýsinga og fjölda-
smekks. Það er eitt meginvanda-
mál nútímans að samhæfa þá
verkmenningu, sem grundvallast
Gylfi Þ.
Gíslason
á fjöldaframleiðslu, þeirri hug-
menningu sem hlýtur að vera ein
staklingsbundin. Ef við vanrækj-
uim verkimenninguna, stöðvast
framsókn mannsins; við verðum
fátækari og vanmáttugri. Ef við
vanrækjum hugmenninguna,
hættum við að þroskast; við verð
um fáfróðari, lífsnautn okkar
minnkar. Nútímamaðurinn verð-
ur að geta verið hlebkur í langri
keðju, án þess að verða að lit-
lausum fjölda. Hann verður að
geta haldið áfram að þroska ein-
staklingseðli sitt, þótt hann þurfi
að vera hjól í stórri vél.
Yið þurfum að gera okkur
skýra grein fyrir því, að véla-
öldin hefur skapað ný viðhorf í
men.ninganmálum. Auðvitað eru
mörg þau fyrirtæki, sem við sjá-
um fyrir okkur í menningarlifi
og félagslífi nútímans óæskileg
og jafnvel skaðleg, enda mikið
um þau talað og á þeim hneyksl-
azt. Við eigum að sjálfsögðu að
vinna gegn þeim. En við megum
ekki láta yfirborðseinkenni
glepja okikur og rugia dómgreind
okkar. Kjarni málsins er, að vel-
megun nútíma-þjóðfélags hefur
veitt nýju fólki, nýjum hópum,
nýjum stéttum tækifæri, sem
voru ekki til áður. Nýjum mönn-
um, ungum og gömlum, er nú sá
vandi á höndum að velja og
hafna. Sumir velja vel, aðrir
illa. Það er ekki nýtt. Hið nýja
er fólgið í því, hversu miklu
fleiri en áður geta nú valið vel
eða illa, — hversu miklu fleiri
þurfa nú að velja. Fyrr á öldum
voru ekki aðeins þægindi
fámenns hóps. Menningin var það
í raun og veru líka. í iðnvæddu
nútíma-þjóðfélagi eru þægindin
orðin almenningseign, og menn-
ingin er einnig að verða það.
Hinn vestræni maður breytti
ekki þjóðfélagi fátæktar og harð
réttis alls þorra manna í ríki al-
Braathen telur ástandið
breytt trá því í fyrra
— telur flugvélakaup Loftleiða afleiðingu af því
MBL. átti í gær stutt sam-
tal við Ludvig Braathen,
útgerðarmann í Noregi, og
innti hann eftir umsögn
um flugvélakaup Loftleiða
nú. Gott samstarf hefur
verið með Braathen og
Loftleiðum, og er hann ís-
lenzkum flugmálum vel
kunnugui> svo og sam-
keppni þeirri í flugi yfir
N-Atlantshafið, sem náð
hefur hámarki að undan-
förnu.
— Hvað vilduð þér, herra
Braathen, segja um þá ákvörð-
un, sem Loftieiðir hafa nú
tekið? Er þér voruð hér í
fyrrahaust, tölduð þér rétt, að
forráðamertn Loftleiða biðu
með endanlega ákvörðun í
eitt ár.
„Það er rétt, að þegar ég
var síðast á íslandi, áleit ég
rétt að bíða, en nú hefur á-
Ludvig Braathen.
standið breytzt, og í ljósi þess
hafa Loftleiðir endurskoðað
afstöðu sína.“
Teljið þér, að Loftleiðir hafi
þá gert rétt nú?
„Ég vil nú ekki ræða málið
frekar, né ákvörðun vina
minna á ísiandi, en eins og
ég sagði, þá hefur ástandið
breytzt, frá því, sem var.“
— Hvað vilduð þér segja
um samvinnu yðar og Loft-
leiða. Verður einhver hreyt-
ing þar á, t.d. hvað viðvíkur
viðgerðum á íslenzkum flug-
vélum?
„Það yrði ekki nema eðlileg
afleiðing af því, að nýju flug-
véLarnar yrðu teknar í notk-
un, t.d. á leiðinni Luxem-
bourg, ísland, New York. Við
því er að sjálfsögðu ekkert
að segja.“
mennrar velmegunar og félags-
legs réttlætis ón átaka. Því
skyld; það ske án átaka, án vixl-
spora, án erfiðleika, að gera sér-
hvern mann í nútíma þjóðfélagi
að meðejganda þeirra menningar-
verðmæta, sem áður voru eign
fárra útvaldra?
Menningin er að verða al-
menningseign. í kjölfar fjölda-
framleiðslu er að verða til fjölda
menning. Vandinn er fólginn í
því, að hún verði ekki yfirborð6
leg. Ýmis annarleg fyrirbæri nú-
tímans eru fæðingarhríðir þess-
arar fjöldamenningar. Við skul-
um ekki gera of lítið úr vanda-
málunum, sem sköpun hennar er
samfara, en skilyrði þess, að
geta ráðið fram úr þeim, er að
sjá þau og skilja. Það er auðveld-
ara að gera allan fjöldann hlut-
takanda í öflugri verkmenningu
en frjórri hugmenningu. En í
raun og veru er verkmenning
leið að því marki, sem hugmenn
ing setur sönnum manni.
Ég er sannfærður um, að megin
vandamál vestrænnar menning-
ar nú í dag er einmitt að búa
hinni nýju fjöldamenningu traust
an grundvöll og beina henni inn
á réttar brautir. Við, norrænar
þjóðir, böfurn borið gæfu til þess
að vera brautryðjendur í þeirri
viðleitni að gera alia menn með-
eigendur að þeirn vaxandi auði,
sem við sköpuim með aðferðum
tækninnar. Við höfum reynt að
jafna milli ríks og fátæks. Við
höfum reynt að bægja ótta við
öryggisleysi og sjúkdóm frá dyr-
um allra manna. Við höfum leit
azt við að gera sérhvern mann,
ungan og gamlan að þátttakanda
í þægindum og velmegun þess
þjóðfélags, sem ný þekking og
ný tækni hefur skapað. Við höf-
um flutt lýðræðishugsjón stjóm-
málanna yfir á svið efnahagsmál
anna. Ættum við nú ebki líka
að reyna að vera brautryðjendur
í þeirri viðleitni, sem hlýtur að
verða eitt meginviðfangsefni okk
ar tíma, þeirri viðleitni að láta
fjöldamenninguna verða fjöldan-
um til farsældar."
Að lokum sagði ráðherramn:
„Við, norrænar þjóðir, ættum
að sýna heiminum, að maðurinn
hefur vald á vélinm, en er ekki
á valdi hennar. Að tæknin getur
eflt sanna menningu og gert
hana að sameign allra manna“.
Sæmdur riddara
krosst
F O R S E T I fslands hefur í dag
sæmt Ólaf Ólafsson, óðalsbónda,
Skálavík, riddarakrossi hinnar
íslenzku fálkaorðu fyrir búnaðar-
og félagsmálastörf. (Orðuritari).
Vínveitinga
[aidur 18 ár?
FRUMVARP ríkisstjóm-
arinnar um breytingu á
áfengislögum var til ann-
arar umræðu á Alþingi í
gær. Meirihluti allsherjar-
nefndar flytur þá breyt-
ingartillögu við fmmvarp
ið að vínveitingaaldur
verði lækkaður úr 21 ári í
18 ár. Nánar er frá þessu
máli skýrt í þingfréttum
á bls. 8.
Smódrengir í
Miðbænum d
siðkvöldi
RÓLEGT var hjá lögreglunni 1
gærkvöldi, en helztu viðskipta-
menn hennar þó þrír —- allir á
aldrinum 7—8 ára. Tveir drengj-
anna sáust uppi á húsþaki í Mið-
bænum um 11 leytið, og náði lög
reglan í þá. Sá þriðji Var að
selja blöð í Austurstræti kl. háif
tólf. Allra þessara drengja var
leitað í gærkvöldi, og höfðu tveir
þeirra ekki komið heim til sín
frá því kl. 9 um morguninn. —
Eins og kunnugt er mega börn
á þessum aldri ekki vera úti eftir
kl. 8 á kvöldin nema í fylgd með
ful'Iorðnum.
Fjölgað í lög-
reglu Akraness
Akranesi. 20. febr.
NÚ á heldur betur að fá aukinn
kraft í lögregluna hér í bæn-
um. Lögregluþjónarnir hafa lengi
veríð fimm, en í vor á að ráða
tvo til viðbótar og þann þriðja
í stað Hauks Ármannssonar, sem
sagt hefur starfi sínu lausu frá
1. apríl. — Oddur.
Fó ollt að 15
tn. í róðri
Grundarfirði, 20. febr.
VETRARVERTIÐ hófst hér al í!
mennt í gær. Sex bátar eru
gerðir út héðan i vetur. Afl-
inn í fyrstu róðrúnum hefur
verið góður, eða allt upp í 15
tonn á bát eftir eina nótt.
Hér er góð veðrátta, og
sumarfærð á öllum vegum.
— Emil. y
1 #*“7 ‘71 | #•// H «s•*'////. tso • jaK"JiOSA$ /1 jct*uist vn y |

í GÆR var víðáttumikil lægð
suður í hafi og þokaðist NA,
en hæðir voru ýfir Bretlands-
eyjum og Norður-Grænlandi.
Goðviðri var um allt land, en
skýjáð súniian lands og í Vest
mannaeyjum var komin hæga
rigning klukkan tvö. Þá vár
frostlaust á landinu, en um
nóttina hafði komið 10° frost
í Möðrudal.