Morgunblaðið - 21.02.1964, Blaðsíða 13

1 Föstudagur 21. febr. 1964
MORGUNBLAÐIÐ
13
fflelgi Afljörvar:
Alþing hiö landlausa
ÞEGAR Pétur biskup var á sín-
um fyrstu árum að vísitera um
Austurland gisti hann þar að rík-
um bónda, hagsýnum höfðings-
manni. Bar márgt á góma með
slíkum fyrirmönnum um hinar
fremstu nauðsynjar landsins, þar
xneð, hvað helat væri nauðsynj-
ar. Sagði bóndi þá af einlægni
hjarta síns: Ætli kóngur gerði
það ekki fyrir okkur, ef við bæð-
um hann vel, að aftaka þetta hel-
vítis alþing!
Ekki var þetta orðað af slíkri
einfeldni hjartans í hinum þröngu
Bölum sjálfs alþingis nú fyrir
skemmstu, heldur meir af marg-
feldni hins hærra mannvits, þegar
tveir hinir ljúfustu og ástsælustu
ráðherrar íslenzku stjórnarinnar
lýstu því virðulega og laust við
alla geðshræring, að þeir hefðu
svo fyrirmælt af ráðdeild og
höfðinglyndi við Reykjavík, að
taka af alþingi fornan og þröng-
an húskofa þess frá 1881, sem það
kom sér þá upp í örbyrgð og
hrakningum, taka líka af því kál-
garðinn, sem og ofurlítinn lóðar-
blett út frá kálgarðinum; því að
landsdrottinn sjálfur megi með
engu móti missa lengur lóðar-
skikann. Þessi í hjáleigunni verð-
ur að hafa sig á burt fyrir sjálf-
um landsdrottni, vera burt með
sitt hafurtask í fardögum.
Svo var sem -hvískrað væri
meðfram þessum gömlu og mörg-
um ástkæru veggjum, að þessi
ábúandi í hjáleigunni hefði verið
ósæmilega hirðulaus um að sjá
sér fyrir nýju hjáleiguplássi.
Þessu afgamla þingi hefði verið
byggt út formlega og í heyranda
hljóði, að lögum réttum, fyrir 8
árum. Það hefði verið sofið og
sofið í hjáleigunni í andvara-
leysi alla þessa tíð; hvað er að
rífast við göfugan landsdrottinn
um það? En svo var sem enn
annar skilningur læddist í hægð
og hljóði með þessum sömu
veggjum: eru þá reykvískir þing-
menn ekki líka þingmenn ís-
lenzkrar þjóðar, með almennum
skyldum við alþing allt og alla
þjóðina? — hafa t.d. ekki ráð-
herrarnir sjálfir jafnar skyldur
við alla, umkomulausa og fá-
tæka, einnig utanbæjarþing-
menn? Er þeim nóg að vera sjálf-
ir reykvískir og eiga sér þar
kamelsi? Veit alþýða það ekki
rétt, að ríkisstjórnin sér t.d. um
kosningar til alþingis og allt erf-
iði sem slíku fylgir. Ekki er það
lítið verk. En verði nú sjálft
alþingi borið út af gamalgrónu
túni Þorsteins Ingólfssonar, stofn-
anda þings og þjóðfélags í þessu
landi — borið í urð eða rauða-
mýri, með reykvízkum hroka og
reykvízku landsdólgavaldi, sem
upplogið er og á allan veg ráns-
höndum fengið — og verði nú
slík ógnun að allrahæstu alþingi
færð, kemur þá þetta engum ráð-
herranna við, nema Ingólfi Jóns-
syni, sem einn er berlega utan-
bæjarmaður og býr allt fyrir
austan Rangá? Og á það að sann-
ast, að hann hafi aleinn sofið í
andvaraleysi um þak yfir höfuð
alþingis, meðan reykvískir heima'
ráðherrar áttu langvinnar þrautir
og andvökunætur við lítið og
fallegt ráðhús fyrir sitt elskaða
einkaföðurland, sjálfa Reykjavík.
Ekki er þetta öldungis mein-
daus spurning. Og heyrt hef ég
marga svara henni, á götum og
torgum, með engri tæpitungu.
Þessum óljúfu orðræðum vil
ég ljúka með fáum línum til
borgarstjórans í Reykjavik: Haf-
ið þér, herra borgarstjóri, nokkr-
ar spurnir af því, að til sé svo
yfir sig fín höfuðborg, að henni
sé mein og ami að því, að hafa
þing þjóðar sinnar í vegi fyrir
söluturnum og klúbbhúsum. En
ef svo er, þá þakka ég enn meir
orð yðar í útvarpinu í gærkvöldi,
því að þau voru sem töluð úr
mínu órósama hjarta. Mér skild-
ist þér líta svo á, að þing þjóðar-
innar eigi sér óbeðið gestagrið í
höfuðborg landsins, og að þér
munuð telja það falla undir yðar
skyldu og yðar sæmd að gæta
slíkra griða.
Og hér hefur nú Morgunblaðið
léð mér rúm fyrir þessa hug-
mynd beggja — nema hvað ég
hef orðað hana einn, af mínu
þrjóska hjarta.
18/2 ’64.
%

A

TILLAGA HELGA HJORVAK:
A A : Lóðablettir alþingis. — 10:
Oddfellóhús. — Vestanvert á ló6a-
svæðinu (norðvestur-horn, allt að
Suðurg. nyrst) er afmarkaður fer-
hyrningur, sem svarar til þeirra fá-
tæklegu landeigna alþingis, sem nú
eru. í þennan reit eru markaðir þrír
grunnfletir alkunnra húsa, til skyndi
T-æÆTTS
samanburðar um hugsanlegt húsrými:
I og I: Grunnflötur Landsbókasafns
(þ.e. tvisvar). — II; Grunnflötur
Menntaskólans (þvert). — Höfuðdyr
eru hugsaðar fyrir miðju Aðalstræti.
Landssímastöð verði stækkuð nordur,
eftir nauðsyn (austurálman hverfi).
Að öðru leyti skipti Vallarstræti og
Bratta.gata með hreinum línum upp
í Garðastræti milli verzlunar og at-
haina að norðan, menningar andlegr-
ar að sunnan. — Grjóta-þorp (Ingóifs
lóðir) verði autt — nema hvað em-
bættisbústað forsætisráðherra skyldi
reisa ofanvert við sjálfar Ingólfslóðir
(ca. 35 m. upp frá Aðalstræti (fyrir
miðju). Bæjarstæðið sjálft autt að
sjálfsögðu. Menjar, sem finnast
kynnu, varðveittar neðanjarðar.
Flugmálasamband Norðurlanda
stofnað í Helsingfors
DAGANA 17. og 18. janúar s.l.
var endanlega gengið frá stofn-
un Flugmálasambands Norður-
landa í Helsingfors. Flugmála-
félag ísland-s á aðild að sam-
bandinu og sendi fulltrúa á stofn
fundinn. 1 Fiugmálafélagi ís-
lands, sem eru samtök áhuga-
manna um flugmál, eru nú um
450 meðlimir, auk nokkurra svif-
flugfélaga. Stjórn þess skipa: —
Baldvin Jónsson, forseti, Leifur
Magnússon, varaforseti, Haf-
steinn Guðmundsson, gjaldkeri,
Sverrir Ágústsson, bréfritari og
Asbjörn Magnússon, fundaritari.
Féiagið var stofnað árið 1936 og
var Agnar Kofoed-Hansen fyrsti
forseti þess.
Á stofnfundinum voru fjöl--
mörg mál tekin fyrir á fundin-
um, sem snerta hagsmuni allra
flugimálafélaganna á Norður-
löndum. Má þar nefna endur-
skoðun og samræming á reglum
fyrir vélflug, svifflug og model-
flug, og Norðurlandakeppni í
þessum greinum, skipti á áhuga-
flugmönnum milli landanna, —
tryggingar- og öryggismál, —
skrásetning á flugmetum og
samvinna á sViði alþjóðaflug-
mála. Hvað viðvíkur hinu síðast-
nefnda má geta þess, að öll fé-
lögin eru í alþjóðaflugmálasam-
bandinu FAI, og var rætt um að
hafa þar víðtæka samvinnu og
jafnvel ð einn fulltrúi mætti á
þingum þess fyrir öll Norður-
löndin.
Að lokum voru samþykkt lög
eða gerðar samþykktir fyrir sam
bandið, og hafði Flugmálafélag
íslands með höndum allan undir
búning að því. í 2. gr. samþykkt-
anna segir, að tilgangur sam-
bandsins sé, að styrkja sam-
vinnu milli flugmálfélaga Norð-
urlanda, að gæta hagsmuna flug
málafélagianna, að auka áhuga
á flugmálum og styrkja þu og
þær greinar vísinda, sem tengd-
ar eru þeim, og að samræma
stefnu flugmálafélaganna á ai-
þjóðavettvangi.
Gert er ráð fyrir, að skipzt
verði á um forseta sambandsins
milli landanna, en forseti verð-
ur frá því landi, sem næsti fund
ur verður í. Núverandi forseti
er frá Svíþjóð, en röðin kemur
að Islandi 1967.
Keppa í svifflugi
í Hanmörku í sumar.
Eins og að framan segir var
rætt um Norðurlandakeppni í
model-, vél- og svifflugi, en á
næsta sumri mun Norðurlanda-
Framh. á bls. 14
Nýja árið
NEI, nýjársdagur er ekki eins og aðrir dagar. Ég reyni
árangurslaust að telja sjálfum mér trú um að skipting
tínians í ár sé ekki annað en óraunverulegur tilbúning-
ur okkar mannanna, og að för okkar um veröldina frá
fæðingu tií dauða sé einn samfelldur lestagangur. Á
þessu gamlárskvöldi er eins og drungi leggist yfir hug
mér og ég ræð ekki við það. Ég loka í síðasta sinn litlu
bláu bókinni sem á er skráð ártalið 1963 gylltum störf-
um og opna rauðu minnisbókina: 1. janúar 1964. Mér
verður hugsað til þess hvaða nöfn, hvaða gleðileg tíð-
indi, hvaða harmafregnir muni fylla þessar óskráðu
síður.
Fyrsti janúar 1964. Á þessum degi er liðinn meira
en helmingur starfsævi minnar. Hvað höfum við menn-
irnir afrekað allan þennan tíma? Auðvitað höfum við
gert f jölda markverðra uppgötvana. Þúsundir hluta sem
taldir hefðu verið til kraftaverka árið 1900 eru orðnir
okkur daglegir viðburðir. Árið 1900 sást ekki í himin-
geimnum annað en fuglar og svo stjörnurnar. En árið
1964 hefur maðurinn tileinkað sér geiminn og ferðast
um hann eins og ekkert sé sjálfsagðafa.
Fljúgandi teppi þúsund og einnar nætur bíður okk-
ar á Orly- eða Le Bourget-flugvellinum. Töframaðurinn
okkar getur, rétt eins og þeir í Bagdad forðum, vakið
upp þá sem við unnum og hurfu á brott — þessi töfra-
maður er sjónvarpið. Atómið, sem eitt sinn var kallað
ódeili er nú kleyft og málmbreytingar, draumur gull-
gerðarmanna miðalda er nú eins og hver önnur tilraun
í rannsóknarstofu vísindamannanna. Framfarirnar eru
stórstígar. Hefði mönnunum aukizt siðprýði að sama
skapi. og vald, mætti veita hverju mannsbarni auðveld-
ara og samingjusamara líf en árið 1900.
En það er nú eitthvað annað sem við okkur blasir
í dag. Við erum orðin fátækari og þungar áhyggjur
hvíla á okkur um þessi áramót. Og hverju sætir það?
Því, að vísindin hafa gert okkur að guðum áður en við
höfum unnið til þess að teljast menn. Maðurinn hefur að
sönnu aukið vald sitt á náttúrunni en að sama skapi
misst vald á sjálfum sér. Eðlislæg grimmd, sem átt hefði
að yfirbuga og útrýma, hefur skotið upp kollinum á
nýjan leik. Á þessari hálfu öld höfum við verið vitni að
tveim heimsstyf jöldum og í þeirri síðari að hryðjuverk-
um, sem óhugsandi hefðu verið árið 1900. Milljónir
manna hafa farizt í sárri kvöl og gagnslausri þjáningu.
Og svo virðist sem þessi lexía hafi ekki gert sitt gagn.
Mestu verðmæti okkar — sannsögli, frelsi, mankærleik-
ur, umburðarlyndi eru nú aftur í hættu. Á því augna-
bliki sem við byrjum árið 1964 eru skriðdrekar á ferð-
inni víða um heim. Hvað ber nýja árið i skauti sér?
Það er undir okkur sjálfum komið. Hin hræðilega
villa nítjándu aldarinnar var sú, að telja determinism-
ann — ákvörðunar-stefnuna bæði sagnfræðilega og vís-
indalega — svo þunga á metunum, að menn horfðu ráð-
þrota á hörmulega atburði sem þeir höfðu sjálfir kallað
yfir sig.
Það var eins og þeim fyndist þeir berast með svo
sterkúm straumi, að vilji þeirra væri einskis megnugur
gagnvart utanaðkomandi áhrifum. En það er ekkert
raunverulegt við slíka svarna forlagatrú. Að segja að
framtíðin sé fyrirsjáanleg er skoðun, sem vísindin við-
urkenna að sé rétt. Vísindin hafa einmitt sannað hið
gagnstæða. Hugsið yður einhvern mann sem uppi var
árið 1900 — hversu gáfaðan og menntaðan sem verkast
vill — reyna að lýsa heiminum eins og hann myndi
verða á þessu herrans ári 1964. Hvernig gæti hann hætt
á slíkt? Hann myndi ekkert vita um uppgötvanir sem
verið hafa lífi manna nú á tímum svo mikill aflvaki.
Hugmyndir hans um stríð í framtíðinni myndu vera
algerlega rangar. Hann hefði ekki getað séð fyrir rúss-
nesku byltinguna, Sameinuðu þjóðirnar eða kjarnorku-
vopn. Hvaða gildi hefði spádómur hans haft? Alls ekk-
ert. En það sem við á um vísindamenn aldamótaáranna
gagnvart árinu 1964 á eins við um vísindamanninn 1964
gagnvart hinum, sem starfa mun árið 2000. Við höfum
engin skilyrði til þess að vita hvernig mannkynið kann
að þróast. Slíkt mun manninum aldrei verða kleift, því
framtíðin er ekki til. Framtíðin þróast.
Árið 1964 verður afleiðing gjörða mannanna. Þess-
vegna er það bæði hollt og eðlilegt, á þessari öld hrað-
ans, að staldra við sem snöggvast og taka einhvérjar
ákvarðanir um stefnumið. „Ég heiti því að láta (eftir
megni) réttsýni og vizku stjórna gjörðum mínum“ sagði
enska ljóðskáldið Shelley eitt sinn. Við skutum nú
reyna að vera réttsýn og vitur á árinu 1964. Þjóð er ekki
annað en safn smærri félagsheilda, hjóna, fjölskyldna,
félaga. Sérhver okkar ber ábyrgð á einhverri þessara
félagsheilda. Við skulum því áður en við snúuin okkur
að heimsmálunum reyna að koma á jafnrétti í heimi
sjálfra okkar. Og til þfess að það megi takast verðum við
fyrst og fremst að vera sátt við sjálf okkur. Við skulum
ekki gera aftur gamlar skyssur. „lðrun er önnur skyssa“
segir Spinoza og Kant tekur undir og segir: „Munið að
gleyma“.