Morgunblaðið - 21.02.1964, Side 23

f
Föstudagur 21. febr. 1964
MORGUNHLAOIÐ
23
Hlutverk Norræna hússins er
miðlun fróðleiks og fyrirgreiðsla
Ræft við dr. Þóri Kr. Þórbarson
í GÆR snerí Mbl. sér til dr.
Þóris Kr. Þórðarsonar prófessors
og spurði hann um hlutverk og
rekstur Norræna hússins, sem
blaðið birti teikningar af í gær
og gerðar eru af hinum kunna
finnska arkitekt Alvar Aalto
prófessor.
Dr. Þórir var á sínum tíma
skipaður af dr. Gylfa Þ. Gisla-
syni menntamálaráðherra í
byggingurnefnd Norræna húss-
ins. Dr. Þóri Kr. Þórðarsyni fór-
nst svo orð:
— Ég er mjög hrifinn af þess-
nm teikningum Aaltos. Honum
hefir að mínum dómi tekist frá-
bærlega vel að gæða þessa bygg-
ingu lífi. Einnig eru hugmyndir
hans um umhverfi hússins mjög
skemmti Jegar.
í upphafi gerði undirbúnings-
nefnd tillögur um hlutverk húss-
ins og þá þjónustu er það skyldi
▼eita. Þessar tillögur voru síðan
lagðar fyrir menntamálaráð-
herrana og samþykktar af þeim.
Prófessor Aalto fékk síðan til-
lögurnar og jjerði samkvæmt
þeim upphafsteikningar, sem
lagðar voiui fyrir okkur í bygg-
ingarnefndinni á fundi, sem hald
inn var í nóv. sl. í Heisingfors.
Þær teikningar, sem hann hefir
nú gert og birtar voru í Morg
unblaðinu eru frekari útfærsla
hans á frumteikningunum.
Þessar teikningar eru alveg nýj-
ar og hafa ekki enn komið til
kasta byggingarnefndarinnar og
hefir hún því ekki endanlega
samþykkt þær. Síðan þurfa þær
að hljóta samþykki menntamála
ráðuneyta Norðurlandanna og
þá loks koma þær til kasta bygg-
ingayfirvalda Reykjavíkur og
ríkisins.
Hlutur íslands í þessari bygg-
ingu er 'lóðin undir húsið, en
hún skal afhent fullgerð. Kostn-
að af byggingunni sjá svo hin
Norðurlöndin um.
Hlutverk hússins er mjög svip
að og hlutverk Norræna félags-
ins. Það á að annast miðlun á
hvers konar menningarlegum og
félagslegum samskiptum fslend-
inga við hin Norðurlöndin, svo
sem gangast fyrir fyrirlestrum,
hfa milligöngru um námsdvalir
unglinga, annast um sýningar
norræna verka hér á landi o. fl.
o. fl., enda er gert ráð fyrir að
Norræna félagið hafi þarna sina
aðal bækistöð. Framkvæmdastj.
hússins mun svo í framtíðinni
nrvóta nánar það starf, sem í hús-
inu verður unnið, en hana eiga
að skipa einn fulltrúi frá Mennta
malaráðuneytinu, einn frá Há-
skóla íslands og einn fulltrúi
frá Norræna félaginu. Nánari
tillögur starfseminnar verður
þvi í höndum framkvæmdastjóm
arinnar, sem að sjálfsögðu bygg
ir hana á grundvelli þeirra til-
lagna sem undirbúningsnefndin
1 upphafi samdi og samþykktar
voru af menntamálaráðherrun-
um.
í þessu húsi verður samnor-
rænt bókasafn fyrir öll Norður-
löndin, nema ísland. Þar gefst
öllum almenningi kostur að njóta
fyrirgreiðslu, en þetta verður
ekki Háskólabygging, þótt að
sjálfsögðu njóti Háskóli íslands
góðs af henni, þar sem þar fer
fram og kennsla í tungumálum
og bókmenntum hinna Norður-
landanna.
Höfuðhlutverk hússins liggur
1 miðlun fróðleiks og fyrir-
greiðslu, ekki einasta á sviði
mennta og lista, beldur og 4
sviðum atvinnumála og félags-
mála. Sem dæmi má taka að
tæknifræðingur, eða iðnnemi,
getur fengið leiðbeiningar í hús-
inu, og forsvarsmenn myndu sið-
an greiða fyrir frekara námi
hans eða praktisku starfi í grein
sinni í einhverju hinna Norður-
landanna, er hann kysi sér að
dvelja í til náms eða starfs. —
Húsið á einnig að gangiast fyrir
útvegun fyrirlesara um einstök
efni, annast námskeið og sýn-
ingar hvers konar, bæði listræns
og atvinnulegs eðlis.
Það er von þeirra, sem fyrir
þessu húsi standa að það verði
notað af íslenzkum almenningi
— Færeyiar
Framh. af bls. 24
ins, þar sem segir að kaup-
tryggingin á íslandi, 1460
danskar krónur, sé ekkert
betri en kauptrygging sú er
færeyskir sjómenn fái heima
á eigin bátum, en hún er þar
1000 kr. danskar. Færeying-
arnir þurfi sjálfir að sjá sér
fyrir fæði á fslandi og auk
þess að greiða fargjald heim.
Þá sagði ennfremur í frétt-
inni að sjómennirnir hefðu
enga tryggingu fyrir að þeir
fengju kaup sitt gengistryggt,
því mikið væri talað um að
gengisfelling væri yfirvofandi
á íslandi, og myndu þeir af
þeim sökum eiga á hættu að
verða fyrir tjóni. Loks sagði
að gjaldeyrisforði landsins
væri svo lítill að ekki væri
tryggt að Færeyingar fengju
inntar af hendi greiðslur fyrir
vinnu sína.
í gær brá Landssamband ís-
lenzkra útvegsmanna við og
sendi útVarpstilkynningu enn
til færeyska útvarpsins þar
sem allt þetta mishermi er bor
ið til baka, sagði, að ekki væri
kunnugt um neina gengisfell-
ingu og að gjaldeyrissjóðir ís-
lands, samkvæmt upplýsing-
um Seðlabankans, næmu
hundruðum milljóna danskra
króna. Auk þess sneri Lands-
sambandið sér til utanríkis-
ráðuneytisins og bað það
ganga í málið og leiðrétta mis
hermið. Utanríkisráðuneytið
átti von á frekari upplýsing-
um frá Færeyjum í dag.
Blaðið sneri sér í gær til
fréttaritara síns í Færeyjum
og fékk þær upplýsingar að í
Færeyjum ríkti óánægja
vegna farar sjómanna til ís-
lands, því sjómenn vantaði á
færeyska báta. Færeysku bát-
arnir veita hins vegar ekki
mikla landvinnu í Færeyjum,
því þeir sigla með allan afla
sinn á erlendan markað, salt-
fisk fara þeir með til Dan
merkur, en ísfisk til Þýzka-
lands.
Ekki sagði fréttaritarinn að
ákveðið væri með hverjum
hætti vandinn yrði leystur
þar heima með sjómanna
skortinn, hins vegar hefði
komið til tals að banna þeim
að fara til íslands með sér-
stökum aðgerðum Lögþings-
ins.
Fréttaritarinn spurði jafn-
framt hvað liði gengisfellingu
hér og var svo á honum að
skilja að hann héldi hana
skollna á, eða að hún væri
alveg á næstu grösiim. Aug-
ljóst er því að þessi gróusaga
hefur náð að festa rætur 1
Færeyjum.
Bankoútibú í
Grandarfirði
Grundarfirði, 20. febr.
í DAG opnaði Samvinnubank-
inn í Reykjavík umboðsskrif-
stofu í Grundarfirði. Skrifstofa
þessi er til húsa í Kaupfélagi
Grundfirðinga og starfsmenn
þess annast alla starfsemi henn-
ar. Þetta útibú Samvinnubank-
ans mun hafa með höndum öll
venjuleg innlend bankaviðskipti.
Ekkert bankaútibú er fyrir á
Snæfellsnesi en hinsvegar eru
starfandi sparisjóðir í hinum
ýmsu kauptúnum. — Emil.
Dr. Þórir Kr. Þórðarson.
og að hver þjóðfélagsþegn, sem
njóta þarf einhverrar fyrir-
greiðslu og fræðslu um bræðra-
þjóðir okkar á Norðurlöndum
geti leitað þangað og sótt það
er hann vanhagar um og húsið
hefir tök á að láta í té.
Þetta Norræna hús er eins
konar útrétt hönd hinna Norð-
urlandanna til okkar íslendinga
til þess við megum njóta sem
mests gagns af þekkingu þeirra
og reynslu.
Þá er ennfremur hugmyndin
að forstöðumaður Norræna húss-
ins verði eins konar upplýsinga-
miðstöð og fréttamiðlari fyrir
útvarp og blöð hér á landi. —
Þannig yrði stofnunin þýðingar-
mikil fyrir fréttastarfsemi í
landinu um þau málefni, sem
efst eru á baugi á hinum Norð-
urlöndunum. Er ekki að efa að
bæði menntastofnanir og at-
vinnugreinar muni hafa aif þessu
stóran hag.
En eins og ég sagði í upphafi,
sagði dr. Þórir að lokum, þá er
málið enn á stigi tillagna og
hugmynda, sem við vonum að
fái á sínum tíma farsæla fram-
kvæmd í hinu glæsilega húsi
Aaltos.
— Azoreyjar
Framhald af bls. 1.
manns. Einnig urðu miklar
skemmdir í þorpinu Rosais.
í gær hófst brottflutningur
fólks frá Sao Jorge, og voru rúm-
lega þúsund manns fluttir til eyj-
unnar Terceira. Önnuðust tíu
brezk, norsk, ítölsk, júgóslavnesk
og bandarísk skip flutningana.
Um 20 þúsund íbúar eru á Sao
Jorge, en 19 þúsund þeirra kusu
að fara ekki frá heimilum sín-
um, þótt hrunin væru.
Stjórnin í Portúgal, sem ræður
yfir Azoreyjum, sendi herlið til
Sao Jorge til að aðstoða íbúana
og flytja þeim vistir, en matar-
lítið var orðið þar.
Ekki er vitað hve jarðskjálfta-
kippirnir voru margir. Einn
flóttamannanna sagði við kom
una til Tepeeira: „Þeir hljóta að
hafa verið yfir þúsund“. Tals-
maður yfirvaldanna á Sao Jorge,
Jose Miniz Madruga, segir að
margir hafi misst aleigu sína í
jarðskjálftanum, og ekki átt ann-
að eftir en fötin, sem þeir voru í.
Fjöldi heimilislausra frá Velas
og Rosais var fluttur til Calheta
á austurströnd eyjunnar. „Þröng-
ar göturnar voru fullar af fólki,
sem hafði ekki annað að gera en
horfa orðlaust hvert á annað
sagði Madruga. „Sumir grétu,
aðrir s.nöktu, en öll erum við
gagntekin af sorg“.
Talið er að enginn hafi látið
lífið í jarðskjálftunum, þótt und-
arlegt megi virðast. Ýmislegt
bendir til þess að jarðskjálftarnir
komi frá nýjum gíg, sem mynd
azt hafi á hafsbotni, og að þar
sé að rísa eldfjall. Ekki er málið
þó fullkahnað. Azoreyjarnár eru
níú talsins- ög átta þeirra gos-
eyjar.
— Greinargerð
Framh. af bls. 17
sammála um, að hæfileg sam-
keppni hlýtur að vera æskileg.
Hér á landi eru rekin mörg iðn-
fyrirtaaki innan sömu iðngrein-
ar, t.d. vinnufatagerðir, sælgæt-
isverksmiðj ur, gosdrykkjaverk-
smiðjur, sápugerðir os. frv. Ef
ójóðfélagsborgararnir aðhyllast
á annað borð hæfilega og heil-
brigða samkeppni, því skyldi
hún þá ekki einnig æskileg í
framleiðslu umbúða.
Kassagerð Reykjavíkur hefur
nýlega sett upp fullkomna prent
smiðju og mun nú heyja harða
samkeppni við ýmsar innlendar
prentsmiðjur, sem voru þó fyr-
ir, og útbúnar hinum fullkomn-
ustu vélum. Vegna stærðar sinn-
ar og einokunaraðstöðu í fram-
leiðslu umbúða vegna sjóvanit-
vegsins mun samkeppnis aðstaða
Kassagerðar Reykjavíkur vera
þannig, að hinar eldri og minni
prentsmiðjur munu margar
hverjar eiga í vök að verjast. —
Hvers eiga þessi fyrirtæki að
gjalda, og hvers vegna mega
þau deyja drottni sínum? Vildi
ekki hr. bankastjóri Benjamín
Eiríksson, svara því og þá jafn-
framt hvort ekki þyrfti hér með
„anti-trust“ löggjafar, sem vernd
aði neytendur gegn einkasölu-
aðstöðu á íslenzkum markaði.
Að endingu skal sú staðreynd
undirstrikuð, sem hlýtur að vera
sérhverjum ljós, að þótt frysti-
húsaeigendur innan S.H. stofni
til öskjugerðar, sem framleiddi
umbúðir til eigin þarfa, hlýtur
Kassagerð Reykjavíkur að halda
áfram starfrækslu sinni eftir
sem áður. Umbúðaþörf fer vax-
andi bæði innanlands og utan,
og hafa forráðamenn Kassagerð-
ar Reykjavíkur marg lýst því
yfir, að þeir hyggðu á útflutning
umbúða. Með þetta í huga, svo
og það, að frystihúsaeigendur
geta sannanlega framleitt ódýr-
airi umbúðir vegna frystiiðnað-
arins, hljóta þeir að stofna til
eigin öskjugerðar. Eftir sem
áður munu þeir kaupa hluta
umbúðanna hjá öðrum þeim að-
ilum, sem hagkvæmast yrði að
skipta við.
Ekki fyrsti
fóninn
VESTMANNAEYINGAR hafa
vakið athygli á því að íslenzki
fáni sá sem þeir jöklamenn
reistu í Surtsey sé ekki fyrsti
islenzki fáninn, sem þar hefur
verið reistur og eru gramir.
Þeir komu semsagt sínum
fánum í eynna er þeir réðust
til landgöngu. Það var bara
spjaldið ireð nafninu Surts-
ey, sem fór í öldurnar, og olli
það þeim misskilningi að fán-
arnir hefðu aldrei komizt í
eyna. Ekki var ætlunin að
taka af þeim þann árangur
sem þeir náðu við landgöng-
una og biður undirrituð vel.
virðingar á aðgæzluleysinu.
V — E.Pá.
— Norðurlandaráð
Framh. af bls. 1.
ekiki nóg að þær hljóti meiri-
hluta greiddra atkvæða.
Nokkuð var rætt um sameigin-
legan sumartíma á Norðurlönd-
um, öðrum en íslandi, og var til-
laga um breytingu á sumartím-
anum felld með 3ö atkvæðum
gegn 17.
Menningar- og menntamál bar
mikið á góma í dag, meðal ann-
ars tónlistarverðlaun Norður-
landa, sem fyrirhugað er að veita
á þriggja ára frésti, í fyrsta
skipti næsta ár. Eiga verðlaun-
in að nema 50 þúsund sænskum
krónum (415 þús. ísl. kr.).
— Kýpur
Frarnh. af bls. 1.
SÞ á morgun um Kýpurmálið,
en í dag hafa fulltrúar átt einka
fundi. Hefur U Thant, fram-
kvæmdastjóri SÞ, í dag rætt við
m. a. Adlai Stevenson, aðalfull-
trúa Bandaríkjanna hjá SÞ,
Kyprianou, utanríkisráðherra
Kýpur, og við sérstaka fulltrúa
grískra og tyrkneskra Kýpur-
búa. U Thant er með nýjar til-
lögur í undirbúningi varðandi al
þjóðlegt eftirlitslið á Kýpur. Er i
ailir aðilar sammála um nauðsyn
þess að herliðið verði sent til
eyjunnar, en hinsvegar er ágrein
ingur um hvernig það skuli skip-
að. Vilja Bandaríkjamenn gera
það að skilyrði að fulltrúar
Breta, Grikkja og Tyrkja sam-
þykki skipan eftirlitshersins, en
þessi þrjú ríki tóku að sér með
samningi árið 1960 að vernda
sjálfstæði eyjunnar. Samkvæmt
þeim samningi hafa öll þrjú
heimild tii að skerast í leikinn
til að hindra árekstra á Kýpur.
Nú vilja grískir Kýpurbúar að
SÞ taki að sér að tryggja sjálf-
stæði landsins, því þeir óttast að
Tyrkir notfæri sér heimildiná og
fari tyrkneskum Kýpurbúum til
aðstoðar.
BLAÐBURÐAFOLK
ÓSKAST
t þessi blaðahverfi vantar Morgunhlaðið nú
þegar unglinga, röska krakka eða eldra fólk,
til þess aff bera blafflð til kaupenda þess.
Lindargata
Gjöriff svo vel að tala við afgreiðslu blaðsins
eða skrifstofu.
SÍMI 224 80