Morgunblaðið - 21.02.1964, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLADIB
r
Föstudagur 21. febr. 1964
Þorbergur Jónsson
iVlinningarorð
>ANN 15. þ. m. lézt hér í Reykja
vík einn af gömlum og góðum
vinum mínum úr hópi íslenzkra
sjómanna, Þorbergur Jónsson,
sem lengi hafði átt heima á
Barónsstág 33.
Hann var faeddur í Hörgsholti
í Miklaholtshreppi í Hnappadals-
sýslu 13. febrúar árið 1893. For-
eldrar hans voru hjónin Jón
Þórðarson og Kristín Hannes-
dóttir, sem þá bjuggu í Hörgs-
holti. Undanfarið hafði verið
hart í ári, en hjónin með mikla
ómegð, og treystist Jón ekki til
að halda áfram búskapnum og
sjá öllum hópmuari farborða. Alls
urðu bömin sex. Tvö þessara
systkina eru nú á lífi, Sjgfús
framkvæmdastjóri Morgunblaðs-
sins og Elín, ekkja Ólafs Eyvinds
sonar, sem lengi var umsjónar-
maður í Landsbanka Islands.
Jón Þórðarson varð úti á Kerl-
ingarskarði í desember árið 1900.
Ekkja hans lézt háöldruð árið
1951.
Það varð hlutskipti Þorbergs
að lenda til myndar og gæða
hjóna, sem bjuggu á Borg í
Miklaholtshreppi, og ólst hann
þar upp við raunar mikla vinnu,
eins og þá var títt um unglinga,
en hins vegar góðan viðurgern-
ing og atlæti. En 13 ára gamall
réðst hann að Staðastað ti.l séra
Vilhjálms Briem, og þar fermd-
ist hann. A Staðarstað dvaldi
þá móðir hans. Síðan var hann
í vinnumennsku, unz hann árið
1909 réðst til Reykjavíkur á
seo'lskútu og hóf sjómennsku-
feril sinn, sem lauk ekki fyrr
en eftir fjóra áratugi.
Þorbergi féll vel vistin á sjón-
um. Hann var gæddur góðum
kjarki, var snemma þrekmikill
og varð maður rammur að afli,
enda garpslegur á allan vöxt,
og vel var hann fiskinn og ærið
kappsamur. Og þó að enginn
uppgrip væru á skútunum og
fengurinn oft harðsóttur, þótti
Þorbergi munur að þurfa ekki til
neinna að sækja deildan verð og
fyrirfram ákveðið kaup, heldur
fá borið úr býtum í nokikru
samræmi við það erfiði, sem
hann hafði til vilja og getu á
sig að leggja.
En á þessum árum var það
keppifefli ungra sjómanna að
komast á togara. Á þeim var
verið að veiðum allan ársins
hring og árslaun togarasjó-
manna þóttu þá aevintýralegar
upphæðir. Og ekki hræddi það
þrekmikinn kjarkmann um tví-
tugt, þótt mi'kið orð og næsta
ótrúlegt færi af vinnutíma og
vökum íslenzkra togaramanna.
En enginn hægðarleikur var að
fá skiprúm á slíkum farkostum.
Þó tókst Þorbergi það þegar í
heimsstyrjöldini fyrri, og síðan
var hann jafnan á togurum þang-
að til árið 1949. Þá var hann tek-
inn að kenna þess, að hann mætti
ekki bjóða sér jafnmikið og
áður. „Nei, ónei“, sagði hann,
„ég hugsa ég hefði nú dugað
eitthvað enn, en ég kann ekki
almennilega við að lafa þetta,
þegar ég er hættur að hafa svona
í öðru gaman af vondu veðri og
finn, að ég verð að gera mér að
vana að draga a.f mér, etf til
verulegra átaka kemur“. Síðan
vann hann til dauðadags hjá
Bæjarútgerð Reykjavíkur. Hann
var fyrst, og síðan lengi vel,
hjá Guðmundi Jónssyni, sem
kunnastur varð á togaranum
Skallagrími, var einn í hópi
hans frægu berserkja. Svo var
hann hjá ýmsum skipstjórum
og því næst í mörg ár hjá Kol-
beini Sigurðssyni. Hann naut
mikillar hylli hinna miklu dugn-
aðarforka og aflagarpa, enda
var hann maður óvílinn og
óhlífinn, góður verkmaður og
laginn og handtökin örugg og
afdráttarlaus, ef eitthvað sér-
stakt bar að, sem krafðist
snöggra viðbragða og mikillar
orku. Hann sigldi bæði á fyrri
og síðari ófriðarárunum, og
hann var á togaranum Ásu, þeg-
ar hún strandaði vestan við
Grindayík, og svo sem nærri má
geta komst hann ærið oft í
hann krappan, stundum nokkur
vafi á, hvort hann mundi standa
næstu vakt í þessum heiminum
eða hinum. Eg spurði hann þess
á styrjaldarárunum síðari, ein-
mitt þegar flest íslenzk skip
týndust, hvort hann kviði nú
ekki fyrir að sigla og yrði feg-
inn. þegar honum bæri að dvelj-
ast í landi, meðan skipið færi út
með aflann. Hann svaraði: „Mér
líður illa, þegar ég sigli ekki og
verður til þess hugsað, hvort ég
eigi nú ekki eftir að sjá dallinn
koma með karlana í höfn“.
Þorbergur kvæntist árið 1919
ágætri konu, Sigríði Eyvinds-
dóttur, systur Ólafs Eyvinds-
sonar, en faðir þeirra var Ey-
vindur sá, er var annar fylgd-
armaður þeirra um Suðurland,
gestanna engilsaxnesku, sem
hingað komu á þúsundáraihátíð-
ina 1874. En sambúð þeirra
Þorbergs og Sigríðar varð ekiki
löng. Hún lézt árið 1926. Þau
áttu einn son, Kristin. Haií1
tBÖ
sínum, og vel lá honum orð til
yfirmanna sinna og útgerðar-
innar, en var hins vegar laus
við þann undirlægjuhátt, sem
lýtir suma húsbóndaholla starfs-
menn.
Með Þorbergí Jónssyni er fall-
inn í valinn mikla góður og
eftirminnilegur drengskapar-
maður og einn þeirra, sem sóttu
fram í kappasveit þessarar þjóð-
ar, þegar hún barðist harðast
fyrir lausn sinni úr aldafjötruna
örbirgðar, einangrunar og um-
komuleysis, — og það varð að
lokum hlutskipti hans að hniga
að velli án þess að þurfa að
geras-t óvirkur áhorfandi á vett-
vangi starfs og stríðs.
Guðm. Gíslason Hagaitn.
tóku þau til fósturs Hólmfríður
Oddsdóttir, systir þeirra skips-
stjóranna Jóns og Gísla, og
maður hennar Guðjón Mýrdal,
og Þorbergur leigði hjá þeim
herbergi til þess að geta jafnan
verið í nánd við einkasoninn,
þegar hlé yrði á störfum. Krist-
inn, sem var myndar- og þrek-
maður, lézt í fyrra, í blóma
aldurs síns, frá konu og fimm
börnum. Það var að vonum ærin
raun hinum sjotuga föður. Áður
en Þorbergur kvæntist, eignaðisit
hann dóttur. Hún heitir Ingi-
björg, og er gift kona og búsett
í New York.
Þorbergur var glæsimenni 1
sjón, laus við stát og yfirborðs-
mennsku. Hann hafði mikið
skap, en kunni vel að stjórna
því, þótt ekki léti hann bjóða
sér hvað sem var. Hann var
enginn málskrafsmaður, og jafn-
vandaður var hann í umtali um
menn og hann var í verkum
sínum. í hópi vina sinna var hann
glaður, gamansamur og stund-
um glettinn, en aldrei rætinn.
Yndi hafði hann af að segja frá
harðræðum í sæförum, ef svo
bar undir að hann kæmist í
skap til að leysa frá skjóðunni.
Trölltryggur var hann vinum
Lokið smíði nýs báís
og fleiri fréttir frá
Stykkishólmi 15. febr. 1964.
TÍÐARFAR hefur verið rysijótt
að undanförnu og því strjálar sjó
ferðir bátanna. Afli hefur verið
lítill þegar á sjó hefur gefið þetta
frá 2 til 4 tonn í róðri. Vegir
hafa verið þungfærir upp á síð-
kastið en þó allir færir. Þrir bát
ar hafa stundað sjó hér með línu
og sá fjórði hefur bæzt í hópinn
og hefur hann nú tekið net. Er
það m.b. Svanur, en hann er fyrir
skömmu kominn frá Akranesi,
þar sem hann var teLinn til milk-
illar viðgerðar og endurbygging
ar eftir þurrafúa. Er hann nú
sem nýr. Svanur er eign sam-
nefnds hlutafélags á vegum Sig.
Ágústssonar, alþingismanns.
Miðskólinn í Stykkishólmi hélt
sína árlegu hátíð umn s.l. mánaða
mót, við fjölmenni og ágætis við
tökur. Skólanemendur ásamt
kennurum undirbjuggu hátíðina
og sáu um hana en öll skemmti
atriði voru framkvæmd af nem-
endum sjálfum. Etensikennsla og
dan.snámskeið standa hér yfir
þessa dagana og munu verða í
alls 10 daga og er þetta á veg-
um Heiðars Ástvaldssonar dans-
kennara. Er þátttaka mjög al-
menn. Hann hafði hér einnig
Stykkishólmi
í fyrra um svipa®
Greiði við vísindin.
JÁ, það er ekki heiglum hent
að heimsækja Surtsey. Síðustu
atburðir eru ljós vottur þess, að
Surti er ekikert gefið um gesta-
komur. Síendurteknar hrak-
farir leiðangursmanna í Surts-
ey hefðu einhvern tíma þótt
næg sönnun þess, að djöfull-
inn sjálfur væri þarna að verki.
En mi'kið kenndi ég annars
í brjóst um doktor Sigurð, þeg-
ar ég sá hann á myndinni í
Mbl. í gær — svamlandi þarna
syðra eftir að gúmmibátnum
hafði hvol'ft. Þetta var heldur
ekkert smáræðis tjón fyrir
doktorinn — að missa mynda-
vélina og skotthúfuna. Nú er
það ekiki Paris Mateh sem
borgar brúsann.
Ég efast ekki um að hinn
brennandi áhugi doktorsins
verður honum til mikils sóma,
því hann er vafalaust í hópi
helztu eldfjallafræðinga heims
eftir allar sínar rannsóknir og
athuganir. Þess vegna ætti
doktorinn ekki að þurfa að
vera bundinn við kennslustörf
í menntaskóla á meðan Surtur
belgir sig. Vísindunum væri
sjálfsagt mikill greiði gerður
með þvi að veita Sigurði tæki-
færi og aðstöðu til að svamla
í kring um Surtsey hvenær
sem honum dytti í hug.
A5 „fljóta með“.
En vegna þess að dr. Sig-
urður verður að kaupa salt í
grautinn eins og við hin, þarf
hann að stunda kennslustörf.
Hingað til hefur hann aðeins
sótt um fimm þúsund króna
styrk til rannsókna á Surtsey
— og vitanlega fengið hann.
Sá sjóður, sem líklegastur væri
til að styrkja starf Sigurðar
frekar, er Vísindasjóður. Gall-
inn er bara sá ,að dokturinn er
sjálfur formaður sjóðsins —
og hann treystir sér ekki til að
senda sjálfum sér umsókn —
sem eðlilegt er.
Sjálfur hefur hann hins vegar
ekki efni á að kosta allar sínar
ferðir til Surtseyjar, en með
því að halda uppi víðtækum
njósnum um allar mannaferðir
þar í nánd, hefur honum tekizt
að fá að „fljóta með“ þeim,
sem gert hafa út leiðangra.
Yfirnáttúrulegt ?
f gær hringdi til mín kona,
sem tengd er útgerðinni, og
þótti mjög miður að ég skyldi
segja í fyrradag, að menn
kæmu á fjórum fótum og bæðu
ríkið um hjálp, þegar um stór-
framkvæmdir væri að ræða.
Þótti henni orðalagið óvirðulegt
í meira lagi og henni fannst
Loftleiðamenn vera gerðir
yfirnáttúrulegir.
Satt er það, orðalagið er ekiki
virðulegt. Hins vegar verður
því ekki móti mælt, að hér er
yfirleitt aldrei ráðist í stórvirki
nema að stuðningur eða ábyrgð
sé fengin frá hinu opinbera.
Smæð okkar veldur því, að oft
er þetta nauðsynlegt. En mér
er nær að halda, að hægt sé að
komast hjá slíku oftar en gert
er. Það ætti hins vegar að vera
kappsmál framkvæmdamanna
að komast af án stuðnings
hins opinbera — og einmitt
fyrir þetta taldi ég vert að
benda á Loftleiðir og þeirra
fordæmi. Ekki á ég við. að
þeir Loftleiðamenn séu yfir-
nátturulegir — eða telst það
yfirnáttúrulegt að koimast af
án ríkisstyrks?
danskennslu
leytL
Skipasmíðastöðin h.f. í Stykkia
hólmi hefur nú nýlokið við smíði
rúmlega 30 smál. fiskibáts og er
hann hinn vandaðasti í alla staðL
Smíðaður úr eik. Teikningar
gerði Kristján Guðmundsson
skipasmiður hér, og var hann
einnig yfirsmiður bátsins. Bátur-
inn er með radar, dýptarmæli,
kraftblöikk og er allur búnaður
hans hinn vandaðasti. Nafn hans
er Sæfari og verður hann RE 143
og eigandi hans Magnús Gríms-
son útgerðarmaður í Reykjavík.
Vél bátsins er Volvo penta ogj
200 hestafla. Niðursetningu vél-
ar annaðist vélsmiðja Kristjáns
Rögnvaldssonar. Báturinn var
reyndur í gær og allt í lagi. —
Magnús sigldi honuim suður í dag
og mun hann fara bráðlega á
loðnuveiðar í Faxaflóa.
ólafur Guðmundsson sveitar-
stjóri í Stykkishólimi, hefur mú
sagt upp starfi sínu og er nú
auglýst eftir sveitarstjóra. Ólaf-
ur hefur gegnt hér sveitarstjóra
starfi í 10 ár við almennar vin-
sældir og er eftirsjá að honum
úr þessu starfi.
— Fréttaritari.
Við eigum næsta leik.
Menn hafa o£t hent gaman
að norrænni samvinnu og ekki
að ástæðulausu. í vitund al-
mennings hefur hún verið
meiri í orði en í verki — oft
verið vegsömuð í tækifæris-
ræðum, en ekki alltaf orðið
dðamikil í framikvæmd. Hins
vegar eru ýmsir þættir hinnar
norrænu samvinnu þess eðlis,
að almenningur verður hennar
ekki eins var sem skyldi — og
okkur hættir líka við að telja
allt sjálfsagt, sem fyrir obkur
er gert — eða það, sem gengur
okkur í haginn.
Norræna húsið í Reykjavík
verður hins vegar áþreifanleg-
ur þáttur þess norraéna sam-
vinnustarfs, sem mest er talað
um — og vonandi er, að góðar
óskir um gagnsemi þessarar
stofnunar eigi eftir að rætast.
Þarna verður stofnun, sem al-
menningur mun hafa daglega
fyrir augunum — og það er
áreiðanlega ekki ætlunin, að
þetta verði einhver andlaus
kumbaldi — einungis til að
minna vegfarendur á málefnið.
Með byggingu norræna húss-
ins stíga frændlþjóðir okkar
'handan hafsins stór skref — og
við, sem oft kunnum því betur
að taka á móti en að endur-
gjalda, tökum á okkur ákveðn-
ar skyldur á herðar, þegar við
sjáum þetta bús rísa hér í borg-
inni. Við eigum nefnilega næsta
lei'k.
ÞURRHLOUUR
ERtl ENDINGARBEZIAR
BRÆDURNIR OKMSSON hf.
Vesturgötu 3.
Simi 11467.