Morgunblaðið - 12.06.1964, Blaðsíða 17

Föstudagur 12. júní 1964
MORCU N BLAÐIÐ
17
Skiptakjör á þorsk-
veiðum með nót
Heilbrigt frjálsræði örugg
asta leiðin til hagsældar
— iír roeðu Cylfa Þ. Císlasonar á aðal
fundi kaupmannasamtakanna í gœr .
GYLFI Þ. Gíslason, viffskipta-
málaráffherra, hélt ræðu í gær á
affalfundi Kaupmannasamtaka ls
lands. Ræddi hann um ástandiff
■ efnahags- og viffskiptamálun-
nm, einkum með hliffsjón af sam
komulaginu um launamál, sem
tekizt hefur milli launþegasam-
takanna, samtaka atvinnurek-
enda og ríkisvaldsins. Ráffherr-
ann fagnaffi samkomulaginu og
kvaff þaff skapa ný viffhorf og
ffefa ástæffu til bjartsýni.
Niffurlag ræffu ráðherrans var
á þessa leiff: En heilbrigt frjáls-
ræffi til framkvæmda off viff-
Bkipta í samvinnu við öflugt ríkis
vald, sem tryggir trausta undir-
stöffu efnahagslífsins og félags-
legt réttlæti, er öruggasta leiffin
til sívaxandi hagsældar.
Hér fara á eftir nokkrir kaflar
úr ræffu viffskiptamálaráffherra:
Tímabilið frá styrjaldarlokum
til 1960 einkenndist af rangri
gengisskráningu og höftum á
flestum sviðum atvinnu- og við-
ekiptalífsins. Það verður auðvit-
að aldrei sannað, að hagvöxtur-
inn á íslandi hefði getað orðið
Ihraðari, ef hér hefði verið rétt
gengisskráning og frjálsari við-
skipti á þessu tímabili. En
reynsla annarra þjóða bendir þó
ótvírsett í þé átt. A.m.k. væri það
undarleg tilviljun, ef allar ríkis-
etjórnir í Ve'stur-Evrópu, hvort
eem þær eru kenndar við svo
mefnd hægri öfl eða vinstri öfl
t stjórnmálum, hefðu kosið að
leggja áherzlu á rétta gengis-
ekráningu, frjálsræði í viðskipt-
um og baráttu gegn verðbólgu,
ef þær teldu ekki rétt, bæði fró
fræðilegu sjónarmiði og með
hliðsjón af reynslu sinni, að hag
vöxturinn yrði örari með þessu
móti og þá um leið lífskjarabót
almennings meiri. Sú stefna, sem
tekin var upp 1960 og er í raun
og veru í grundvallaratriðum ger
ólík þeirri stefnu sem hér á landi
hefur verið fylgt í efnahagsmál-
um, ekki aðeins fá stríðslokum,
heldur í raun og veru allar götur
frá því í heimskreppunni miklu
eftir 1930, verður ekki dœmd út
frá reynslu fárra áa, heldur verð
ur að framkvæma hana í einn til
tvo áratugi til þess að fullur ár-
angur hennar geti komið í ljós.
Mikilvægi launasamkomu-
lagsins.
Ég álít, að það sé fyrst og
fremst í ljósi þessarar staðreynd
ar, sem samkomulagið um launa
1 málin nú í þessum mánuði sé
1 mikilvægt.- Það hafði tekizt að
koma á réttri gengisskráningu.
Það hafði tekizt að stórauka
ffrjálsræði í utanríkisviðskiptum
og að því er snertir framkvæmd-
ir innanlands. Það hafði tekizt
eð stórbæta greiðslujöfnuðinn
gagnvart útlöndum og koma upp
gildum gjaldeyrisvarasjóði. Það
hafði tekizt að leggja grundvöll-
inn að stórauknum sparnaði í
landinu. Það hafði tekizt að
fryggja áframhaidandi bót lífs-
kjara alls almennings samfara
miklum umbótum í félagsmálum
og menningarmálum. En það
hafði þvi miður ekki tekizt að
Btöðva víxlhækkunarkapphlaupið
milli kaupgjalds og verðlags. Ef
það héldi áfram, væri þeim já-
kvæða árangri, sem náðst hafði
é öllum hinum sviðunum, stefnt
i beinan voða.
Forsendur bættra
lífskjara.
En meginþýðing samkomulags-
Ins er einmitt fólgin í því, að
allir aðilar pess virðast viður-
kenna, að víxlhækkanir verðlags
Og káupgjalds verði að stöðva.
Samið hefur verið um, að ekki
verði breytingar á almennu
grunnkaupi næstu 12 mánuði. Út
Ciutningsframleiðslan <fg annar
atvinnurekstur í landinu hefur
því fengið aukið öryggi um af-
komu sína næsta árið. Gengi
krónunnar er ekki lengur í
hættu. Menn þurfa nú ekki leng-
ur að flýta sér með framkvæmd
ir af ótta við yfirvofandi kaup-
og verðlagshækkanir.
Ef áframhald verður á þeirri
stefnu í launamálum, sem mörk-
uð var með samkomulaginu nú
í þessum mánuði, má í raun og
veru segja, að ný viðhorf hafi
skapazt í íslenzkum launamálum.
Vonir ættu þá að standa til þess,
að árlegar grunnkaupshækkanir
verði ekki meiri en svarar til ár-
legrar framleiðniaukningar, þann
ig að verðlag innanlands og
gengi erlends gjaldeyris ætti að
geta haldizt stöðugt um langt
tímabil. En þar með væru ein-
mitt fengnar forsendurnar fyrir
því, að hagvöxturinn gæti orðið
sem örastur Og lífskjarabótin sem
mest. Jafnframt væri þá feng-
inn hinn æskilegasti grundvöllur
fyrir því að afnema þær hömlur
á viðskiptum, sem óvissan, sem
siglt hefur í kjölfar ringulreiðar
innar í kaupgjalds- og verðlags-
málunum, hefur enn gert nauð-
synlegar. Þetta er að mínu viti
meginþýðing launasamkomulags-
ins, sem nú hefur verið gert.
Jafnvægi forsenda afnáms
verfflagseftirlits.
Að síðustu skal ég fara nokkr-
um orðum um verðlagsmálin. Ég
geri mér Ijóst, að hér, eins og í
öðrum nálægum löndum, muni
verðlagseftirlit í því formi, sem
því hefur verið beitt hér undan-
farna áratugi, eflaust smám sam
■ an verða afnumið. Hins vegar tel
ég mikilvægt, að allir geri sér
þess grein, hvers vegna við höf
um hér haldið verðlagseftirliti
lengur en nokkur önnur nálæg
þjóð. Það stendur í beinu sam-
bandi við hið óeðlilega ástand,
sem hér hefur ríkt í verðlags- og
kaupgjaldsmálum, lengur en hiá
nokkurri annarri nálægri þjóð.
Verðlagseftirlitið, í því formi,
sem það hefur verið hér, hefur
verið óhjákvæmilegur fylgifisk-
ur hins óstöðuga verðlags, sem
fylgt hefur í kjölfar síbreytilegs
kaupgjalds. Þegar gífurlegar
breytingar hafa orðið á öllu verð
la’gi svO að segja á hverju ári,
þá er ekki óeðlilegt, að neytend-
ur hafi óskað þess, að hið opin-
bera hefði hönd í bagga með því,
að verðlagsbreytingarnar yrðu
þó ekki meiri en óhijákvæmilegt
væri. Nógu miklar hafa þær orð-
ið samt. Það er staðreynd,, sem
hefur orðið að taka tillit til, að
ekki aðeins forystumenn laun-
þegasamtaka, heldur einnig laun
þegar yfirleitt hafa haft trú á
verðlagseftirliti til þess að hamla
gegn ónauðsynlegum verðhækk-
unum. Það er kunnara en frá
þurfi að segja, að hagfræðingar
hafa yfirleitt takmarkaða trú á
almennu verðlagseftirliti, nema
undir vissum kringumstæðum og
í takmarkaðan tíma, og hið
sama hefur í vaxandi mæli átt
við um stjórnmálamenn, bæði
hér og þó einkum í öðrum lönd-
um. En hér hefur það verið
skoðun stjórnarvalda, og þá yfir
leitt óháð því, hvaða flokkar
hafa setið við völd, að naúðsyn-
legt hafi verið að halda almennu
verðlagseftirliti, meðan óróinn í
verðlags- og kaupgjaldsmálun-
um hefur verið jafn mikill og
hann hefur verið hér undanfarna
áratugi. Forsenda þess, að unnt
sé að afnema verðlagseftirlit í
því formi, sem það enn hefur
hér, er því, að jafnvægi skaþist
í verðlags- og káupgjaldsmálum.
Þegar slíkt jafnvægi hefur náðst,
er verðlagseftirlit í hinu gamla
formi óþarft. Þetta hefur verið
skoðun allra rikissbjórna í nálæg-
Gylfi Þ. Gíslason
um löndum, hvort sem þær hafa
verið kenndar til vinstri stefnu
eða hægri stefnu.
Heilbrigt frjálsræffi til
framkvæmda
Ég hefi í þessum orðum mínum
vikið að ýmsum helztu viðfangs-
efnunum, sem nú eru á döfinni
í íslenzkum efnahagsmálum. -Ég
vona, að það geti orðið til þess
að auðvelda mönnum að mynda
sér skýra og rökstudda skoðun á
því, hvaða stefna og hvaða ráð-
stafanir séu iíklegastar til þess
að ráða giftusamlega fram úr
vandamálunum, sem framundan
eru. Ég tel, að hið nýgerða launa
samkomulag valdi því, að nú sé
bjartara framundan í íslenzkum
efnahagsmálum en verið hefur
um skeið undanfarið. Stórt skref
hefur verið stigið til að ná aftur
því jafnvægi, sem raskazt hafði.
Forystumönnum launþegasamtak
anna og atvinnurekendasamtak-
anna, sem að þessu hafa unnið,
ber að þakka þá ábyrgðartilfinn
ingu, sem þeir hafa sýnt. Það
hlýtur nú að vera von allra góðra
manna, að sá friðartími, sem
framundan er, verði ekki'stundar
fyrirbæri, heldur varanlegur. Ég
þykist vita, að íslenzk verzlunar-
stétt muni vilja að því stuðla af
öllum mætti. Henni er það ekki
síður hagsmunamál en þjóðar-
heildinni allri, að jafnvægi hald-
ist í kaupgjalds- og verðlagsmál
um, að gengi krónunnar sé stöð-
ugt, greiðsluafgangur sé í utan-
ríkisviðskiptunum og fjárhagur
þjóðarinnar traustur, út á við
og inn á við.
Það er hinn eini öruggi grund-
völlur þess, að áfram sé hægt
að vinna að auknu frjálsræði til
framkvæmda og viðskipta. En
heilbrigt frjálsræði til fram-
kvæmda og viðskipta í sajnvinnu
við öflugt ríkisvald, sem tryggir
trausta undirstöðu efnahagslífs-
ins og félagslegt réttlæti, er ör-
uggasta leiðin til sívaxandi hagT
sældar.
Blaðinu hefur borizt eftirfar-
andi frá Landssambandi ís-
lenzkra útvegsmanna:
ÞORSKVEIÐAR í nót er ný veiði
aðferð hér við land. Fyrst munu
þessar veiðar hafa verið reyndar
af 4—6 bátum fyrir 2—3 árum
og þá með heldur litlum árangri,
enda skipin vanbúin til þessara
veiða. Meiri þátttaka var í veið-
unum á nýafstaðinni vetrarvertíð
en verið hefur áður, eða alls um
80 skip, þegar- flest voru. Skipin
voru betur búin veiðarfærum og
voru nú mikið notaðar sérstakar
þorskanætur. Árangur af veiðun-
um varð eins og flestum er kunn-
ugt mjög góður, en fróðir menn
telja, að ekki sé hægt að reikna
með jafnmiklum afla í meðalári
og varð si. vertíð, vegna þess að
veður var sérstaklega hagstætt
jafnhliða óvenjulega mikilli fiski
gengd.
Kostnaður við þorskveiðar í
nót varð mun meiri en menn
höfðu gert ráð fyrir, og stafaði
það m.a. af því, að veiðarnar voru
mikið stundaðar á fremur litlu
dýpi, og kom því oft fyrir að næt
urnar festust í botn. Þurftu næt-
urnar því oft stórviðgerða við og
má gera ráð fyrir að þessum veið
um fylgi mikil hætta á nótatjón-
um.
Útvegsmönnum var það ljóst,
að samningar um þessar veiðar
voru ekki hafðir í huga þegar
samið var um skiptakjör á hin-
um ýmsu veiðum. Landssamband
ísl. útvegsmaniia skrifaði því aðal
viðsemjendum sínum á því svæði,
sem veiðarnar eru stundaðar frá,
Sjómannasambandi fslands og
Farmanna- og fiskimannasam-
bandi íslands 31. janúar sl., eða
rúmum mánuði áður en veiðarn-
ar hófust og óskaði eftir að samn
ingsviðræður yrðu teknar upp.
Fyrrgreind sjómannasamtök svör
uðu þessari málaleitan LÍÚ munn
lega á þá leið, að samningavið-
ræður væru óþarfar vegna þess,
að samningurinn um síldveiðarn-
ar gilti einnig um þessar veiðar.
Jafnframt var á það bent af fyrr-
greindum aðilum, að mál væri
fyrir dómi í Hafnarfirði út af
uppgjöri á bát, sem stundað hefði
veiðar með þorskanót, og sjó-
mannasamtökin myndu ekki
vilja semja um þessar veiðar fyrr
en það væri útkljáð.
Það má segja, að þessi afstaða
sjómannasamtakanna hafi valdið
því, að deila sú er risin, sem hér
er rætt um, því það verður að
teljast skylda slíkra samtaka að
taka afstöðu til máls sem þessa
og semja um skiptakjör, þegar
ný veiðiaðferð er tekin upp.
Með dómi þeim, sem nú hefur
verið kveðinn upp í málinu Jó-
hann Guðmundsson sjómaður,
gegn Sæmundi Sigurðssyni út-
gerðarmanni, Hafnarfirði, er það
staðfest, að samningur um skipta
kjör á síídveiðum og um veiðar
með netum, ná ekki yfir þorsk-
veiðar í nót, og er því enginn
samningur til milli samtaka út-
vegsmanna og sjómanna um
skiptakjör á þeim veiðum. Jafn-
framt kemur fram í dómnum, að
samningur sá, sem útgerðarmað-
urinn gerði við skipshöfnina með
lögskráningunni er gildur, vegna
þess að hann brýtur ekki í bága
við samninga viðkomandi stétta-
félaga.
Varðandi uppgjör við einstakar
skipshafnir virðist því ljóst, að
skiptakjör þau, sem samið hefur
verið um við lögskráningu munu
gilda, hvort heldur þau hljóða
upp á netakjör eða síldveiðikjör.
Nokkuð margir bátar skráðu upp
á væntanlega samninga og eru
þeirra mál enn óleyst og verða
það þar tij. samningar hafa tek-
izt, en hjá því verður ekki kom-
izt að semja um skiptakjör á þess
um veiðum eins og öðrum, og
vænta útgérðarmenn þess, að
sjómönnum sé ljóst að óheppi-
legt sé, að hver. útgerðarmaður
sé að semja við sína skipshöfn
og samningar verði jafnvel eins
margir og skipin eru mörg.
Áður en sjóménn mæta til
þeirra samninga væri æskilegt
að þeir gerðu sér ljóst, að þeirra
hagsmunir eru ekki bezt tryggð-
ir með því að gera kröfu til oí
stórs hluta af verðmæti því, sem
skipin afla, sem þeir síðan flytja
að meira eða minna leyti til ríkis
og bæja í opinberum gjöldum.
Hagsmunir sjómanna eru betur
tryggðir með því að útgerðin
geti gengið með eðlilégum hætti,
byggt ný og glæsileg fiskiskip og
fylgt nýjungum í útgerð hverju
sinni. Þær kauphækkanir, sem
sjómenn eiga að fá eru fólgnar í
bættu og verðmeira fiskmagni,
en ekki stærri og stærri hluta af
því, sem skipið aflar. *
Skátaþingið
haldið
á Akureyri
SKÁTAÞING verður haldið að
Skíðahótelinu í HMðarfjalli við
Akureyri dagana 12.—14. júná.
Þangað munu koma 80—90 full-
trúar fná flestum skátafélögum á
landinu. Enn fremur verða þar
áheyrnarfulltrúar og verða alls
á annað hundrað skátar þarna
samankomnir.
Skátalþing er haldið annað
hvert ár. Á síðasta þingi voru
þessir kosnir í laganefnd: Fáll
Gíslason, varaskátahöfðingi; —
Ragnhildur Helgadóttir, lögfræð-
ingur; Erla Gunnarsdóttir frá
Kvenskátafélagi Reykjavíkur, —-
Guðmundur Ástráðsson frá Skéta
félagi Reykjavíkur og Ingólfur
Ármannsson, framkvæmdastjóri
bandalagsins. Tillögur nefndar-
innar um breytingar á lögum
bandalagsins liggja nú fyrir og
munu verða aðalmál þingsins, á-
sarht fræðslumálum, útgáfumál-
um og fjármálum B.Í.S.
Þingsetning fer . fram í skíða-
hótelinu kl. 8 e.h. 12. júní og er
áætlað að það standi fram á miðti
an dag 14. júní.
Skátahöfðingi íslands er Jónas
B. Jónsson.
— Minning
Framhald af bls. 8.
Mörg síðustu árin, átti Gama-
líel heimili hjá syni sínum Krist-
jáni og Gunnþóru konu hans í
Hafnarfirði.Hafnarfirði. Sýndu
þau honum mikla umhyggju svo
sem börn hans öll, og átti hann
góða daga í ellinni eftir erfiðan
og strangan vinnudag. Var það
eitt hans helzta yndi eftir að
hann hætti að vinna að ganga
r.iður að höfninni og horfa á skip
in. Áður hafði hann verið þátt-
takandi í sókn þeirra á miðin,
nú var það gleði hans að horfa
á hinn sístækkandi flota færa
feng sinn á land.
Með Gamalíel Jónssyni er geng
inn traustur maður, sém skilað
hefur lön.gum vinnudegi. Skyldu
rækni og trúmennska voru hans
sterkustu eiginleikar. Hann er
kvaddur meg virðingu og þökk
af öllum, er hann þekktu. Bless-
uð sé minning hans.
Matvöruverzlun
Til sölu er matvöruverzlun í fullum gangi á góðum
stað. Fæst með góðum kjörum. — Tilboð sendist
afgr. Mbl., merkt: „Verzlun — 4989“ fyrir 19. þ.m.
Veiðimenn
Nokkrir veiðidagar lausir í Langá á Mýrum. _
Hringið í síma 18 eða 44, Borgarnesi.