Morgunblaðið - 02.08.1964, Qupperneq 10

10
MORGU N BLAÐID
Sunnu'dagur 2. ágúst 1964
75 ára afmæli
íslendingadagsins í Kanada
MÁNUDAGINN 3. ágúst verð
ur haldin að Gimli í Mani-
toba, sjötugasta og fimmta
þjóðhátíð íslendinga í Vestur-
heimi, íslendingadagurinn. —
Dagskrá hátíðahaldanna verð
ur svipuð og dagskrá þjóðhá-
tíðarinnar oft hér heima,
ávörp, ræður, kórsöngur og
kvæðáflutningur, Fjallkonan
kemur fram og sýnd verður
íslenzk glíma. Um kvöldið
verða sýndar kvikmyndir og
síðan stiginn dans fram eftir
nóttu. Heiðursgestir hátíðar-
innar eru íslenzku forsætis-
ráðherrahjónin, dr. Bjarni
Benediktsson og frú Sigríður
Björnsdóttir.
Efni það sem hér birtist er
tekið úr hátíðablaði Lögbergs-
Heimskringlu, sem gefið var
út 23. júlí og tileinkað er 75
ára afmæli íslendingadagsins
í Kanada.
í ísíendingadagsblaði Lög-
bergs-Heimskringlu, er gefið var
út í fyrrasumar var fyrsta ís-
lendingadeginum lýst all ítar-
lega, en hann var haldinn í
Milwaukee, Wiscansin 2. ágúst
1874 í tilefni þess að þá voru lið-
in eitt þúsund ár frá upphafi
íslandsbyggðar. Á þeim árum
mátti þessi borg kallast höfuð-
staður íslendinga vestan hafs,
enda voru þar samankomnir
ýmsir þeirra manna er síðar
gerðust aðal-forystumenn meðal
Vestur-íslendimga: séra Jón
Bjarnason, Jón Ólafsson skáld og
ritstjóri, Ólafur Ólafsson frá
Espihóli, Friðjón Ffiðriksson,
séra Páll Thorláksson, Þorlákur
Jónsson frá Stórutjörnum og Jón
Thorðarson. Fluttu þeir flestir
ræðu á þessari þjóðhátíð og hef-
ir löngum verið vitnað í þær,
en þó sérstaklega i prédikun séra
Jóns. Frú Lára kona séra Jóns,
æfði og stýrði söngnum. Vakti
þessi þjóðminningahátíð mikla
athygli.
Næstu árin eftir 1874 voru ís-
lendimgar í sifelldum nýlendu-
leitum, byggðamyndunum . og
flutningi og mynduðust íslenzk-
ar nýlendur á þessum stöðum á
næstu 16 árum: Nýja íslandi,
Minnesota, Norður Dakota,
Winnipeg, Argyle, Selkirk, Þing-
vallanýlendan í Saskatchewan,
Álftavatnsnýlendan og Shoal
Lake og fl.
Fyrsti íslendingadagurinn
í Kanada
Þegar fastabyggðir höfðu
myndast fóru að heyrast raddir
um að æskilegt væri að íslend-
L.L.B. Forseti dagsins.
ingar tækju upp sérstakan þjóð-
minningadag eins og aðrir þjóð-
flokkar hér í landi; mörgum var
minnistæð þjóðhátíðin í Mil—
waukee.
Árið 1890 var Winnipegbong
orðin höfuðstaður íslendinga í
Vesturheimi. Borgin var í örum
vexti. Árið 1888 voru íbúar henn-
ar um 21 þúsund (nú er tala
Metropolitan Winnipeg 500 þús-
und). Til borgarinnar hafði safn-
ast fjöldi íslendinga, beint frá
Dr. Bjarni Benediktsson,
forsætisráðherra íslands,
flytur aðalræðu dagsins.
íslandi og úr íslenzku byggðun-
um og höfðu þeir fjöruígt félags-
líf sín á meðal. Þeir höfðu stofn-
að íslendingafélag (síðar nefnt
Framfarafélag), söfnuði, Kven-
félag, ' Söngfélag, Bindindisfélag
o.fl. Þeir gáfu út tvö vikublöð,
Heimskringlu og Lögberg og auk
þess Sameininguna.
Meðritstjóri Heimskringlu,
Eggert Jóhannsson hvatti Winni-
peg-íslendinga í blaði sínu 1888
til að efna til þjóðhátíðár. Ekkert
varð þó úr framkvæmdum. 4.
júní 1890 skrifaði Jón Ólafsson
skáld, þá nýorðinn meðritstjóri
Lögbergs, samskonar grein.
Höfðu menn þá hugsað málið og
fékk það nú byr undir báða
vængi og var nefnd kosin til að
undirbúa hátíðahöldin.
í nefndinni voru ritstjórar
vikublaðanna og Sameiningar-
innar og menn frá öllum ís-
lenzku félögunum í bænum:
Einar Hjörleifsson (Kvaran)
Jón ÓJafsson
Eggert Jóhannsson
Gestur Pálsson
Sigurður Einarsson
Jón Blöndal
Sigltryggur Jónasson
Séra Jón Bjarnason
Wilhelm H. Paulson
Jóhannes Gottskáldsson
Signý Pálsdóttir Olson
Dr. S. E. Björnsson
flytur frumort kvæðL
Eleónóra Júlíus
Halldór G. Oddsson
Guðjón Jónsson
Forseti var kjörinn Wilhelm
H. Paulson.
Skrúðganga.
Ktukkan hálf tíu um morg-
uninn 2. ágúst 1890 kom fólkið
saman á balanum sunnan við
Fyrstu lútersku kirkjuna (á
strætahornunum Ross og Nena
(Sherbrook). Var þar skipað í
fylkingar og skrúðganga hafin
kl. 10,30. Fjörutíu leiguvagnar,
allir þeir leiguvagnar sem til
voru í bænum, fluttu konur og
börn, en reyndust þeir langt of
fáir fyrir þann mikla fjölda, svo
að margar konur urðu að í ianga.
Á undan fólkinu gekk hornleika
flokkur hermannaskólans blás-
andi fyrir liði.
Prósessían hélt austur Ross
stræti suður Isabel og austur
Notre Dame, niður á Portage
og ofan á Main St. og austur
Rupert St. til Viotoria Gardems.
Hátíðin,
Skrúðgangan og hátíðin vakti
feikna mikla athygli í Winni-
peg, enda var hún fjölmenn og<
margir íslenzkir gestir úr ný-
lendunum, svo sem Nýja Is-
landi, en þó einkum frá Dakota.
Þar voru og margir boðsgestir
annarra þjóðema, eins og Hon.
Schultz, fylkisstjóri Manitóba,
Mr. Taylor Bandaríkjakonsúll,
Mr. Green Danakonsúll, Mr.
Scartíh M.P., Mr. Bennett toll-
gæzlustjóri, Mr.. Hespester kon
súll Þjóðverja, Mr. Metcalfe
M.P. frá Ontario og fleiri.
Forseti setti hátíðina með
ræðu og mælti bæði á íslenzku
og ensku, og bauð alla
velkomna. Þá lék lúðraflokkur
inn þjóðhátíðarlagið: Ó, guð
vors lands. Næst var flutt og
sungið kvæði Jóns Ólafssonar,
Já, vér elskum tsafoldu. Einnig
mælti Jón fyrir minni íslands í
forföllum Gests Pálssonar. Þá
var lesið og sungið kvæði Ein-
ars Hjörleifssonar (Kvaran) fyr
ir minni Vesturheims; Önnur
lönd n-.'ið e'lifrægð sig skreyta,
en séra Jón Bjamason hélt ræð-
una. Eggert Jóhannsson flutti
ræðu á ensku fyrir minni gest-
anna, en þeir svöruðu með vin-
samlegum orðum í garð íslend-
inga.
Eitthvað mun fleira hafa farið
fram af frumsömdum kvæðum
og ræðum á hátíðinni, auk þess
sem mikið var sungið, ýmsar
íþróttir leiknar svo sem hlaup,
stökk, glímur, kappróður og að
lokum dans kl. 8.
Hátíðin fór hið bezta fram og
heppnaðist vel, enda var góðum
mönnum á að skipa. Hún vakti
ekki einungis íslendinga, stillti
hugi þeirra saman og magnaði
þá nýjum íslenzkum eldmóði,
Hon. Errick F. Willis
flytur „Mlnni Kanada“.
Fjallkonan — Frú Ásgerður Bessason
heldur vakti hún einnig með-
borgara þeirra til fullrar athygli
og kynningar á Islendingum,
sögu þeirra, þjóðerni og ætt-
landi.
Ummæli dagblaðanna.
Manitoba Daily Free Press og
Winnipeg Dai'y Tribune fóru
lofsorðum um hátíðahaldið, en
auk þess fluttu þau bæði ítar-
legar ritstjórnargreinar um ís-
land og íslenzku þjóðina.
Free Press gat hinnar þúsund
ára menninijarsögu íslendinga,
landfundanna fornu, bókmennta
og þjóðskipulags þeirra. Var vik
ið að því hve fljótlega íslending
ar hér hefðu samlagast hérlend
um mönnum og gefið sig að al-
mennum málum, og ekki yrðu
þeir minna metnir fyrir það að
láta sér þykja sóma að þjóð-
erni sínu.
Tribune hafði meðal annars
þetta að segja: „Mörgum af borg
neins slíks mannsafnaðar hér !
landi, sem jafnast hefur á við
þennan að því er snertir hin al-
mennu merki velmegunar og
menntunar og góðrar reglu. Auk
þess sem íslendingar eru að
tölunni einn af hinum þýðing-
armestu þjóðflokkum í Mani-
toba, þá eru þeir jafnframt
meðal hinna menntuðustu og
framfarasömustu" Og svo fer
blaðið fögrum orðum um ein-
kenni og menningu Islendinga
yfir höfuð.
Fólkið úti í nýlendunum las
fréttirnar um íslendingadaglinn
með hrifningu og sp.urði þá,
sem þar höfðu verið, spjörun-
um úr, en hét á sjálft sig, ef
hæigt yrði naasta sumar, að
bregða sér á Íslendingadaginn
í Winnipeg.
Hér fylgir fyrsta kvæðið sem
ort var fyrir minni Ve-tur-
heims:
Önnur lönd með ellifrægð sig skreyta,
ævalöngu dauðum kappa-fans,
út í dimma fornöld lýsa’ og leita
lífsins perlum að og heiðurs-krans.
Þú ert landið þess er dáð vill drýgja,
dýpst og sterkast kveður lífsins brag.
Þú ert land hins þróttarmikla* og nýja.
Þú varst aldrei frægri’ en nú — í dag.
Önnur lönd í kónga-dýrð sig dúða,
dýrast meta fágað líf í sal.
Hér er starfið skærara’ öllum skrúða,
skýrast aðalsmerki snót og hal.
Hér er frelsið lífsins ljúfust sunna,
líka fólksins öruggasta band.
Allir þeir sem frelsi framast unna
fyrst af öllu horfa’ á þetta land.
Vesturheimur, veruleikans álfa,
vonarland hins unga, sterka manns,
fyll þú móð og manndáð okkur sjálfa
móti hverjum óvin sannleikans;
lypt oss yfir agg og þrætu-dýki
upp á sólrík háfjöll kærleikans.
Vesturheimur, veruleikans ríki,
vonarland hins unga, sterka manns!
Einar Hjörleifsson (Kvaran)
urum þessa bæjar, sem ekki er
kunnugt um fjölda og ástæður
hinna ýmsu þjóðflokka, sem hér
eiga heima, hlýtur að hafa ftuid
izt þessi íslenzka prósessía líkj-
ast nokkurs konar yfirnáttúr-
legri opinberun. Að því er stærð
ina snertir, þá var prósessían
ein sú helzta af þeim, sem far-
ið hefur eftir götum Winnipeij-
borgar, og vér minnumst ekki
Árið eftir, 1891, var hátíðin
haldinn 18. júní í Dufferin Park
með sama sniði og áður. Árið
1892 var hátíðin færð aftur ti)
baka til mánudagsins 1. ágúst otg
haldin í Elm Park. Báðar þessar
samkomur voru fjölsóttar, enda
kom þar fram úrval ræðumanna
og skálda, en þó mun fjórði ís-
lendingadagurinn sem haldin var