Morgunblaðið - 05.09.1964, Blaðsíða 17

Laugardagur 5. sept. 1964
MORGUNBLADIÐ
17
— Finnbogi
KAPUUTSOLUNNI
lýkur í dag
(JjuÁrúnarhúJ
í ^J\fapparótícj 27
Framh. af bls. 8
sér strax fyrir fragtlækkunum á
frystiafurðum, unz taxtar þeirra
voru komnir niður fyrir frjálsan
markað.
Eins og kunnugt er, hafa orðið
mikil blaðaskrif að undanförnu
um farmgjaldalækkun Eimskips í
sumar. Hf. Jöklar lækkuðu ekki
sín farmgjöld, enda gjörsamlega
útilokað, ef frystiiðnaðurinn á að
fá viðunandi þjónustu, að flytja
frystiafurðir á lægri taxta. Ég
hef ekki heyrt þeirri staðreynd
andmælt af þeim mönnum, sem
Um málið hugsa af víðsýni og
kunnugleika.
Innan SH eru nú starfandi um
60 hraðfrystihús, staðsett víðsveg
tr um land og framleiða þau flest
oll, allar þær fisktegundir í
pakkningar, sem henta á flesta
þá markaði, eða alla, sem SH sel-
ur sínar afurðir til. Öll þessi
frystihús eiga rétt á jöfnum af-
skipunum og fyrirgreiðslu í hlut-
falli við framleiðslu sína hverju
sinni.
Það hefur komið fram í blaða-
skrifum, að undanförnu, að Eim-
skipafélagið og Jöklar, hvort um
eig, gætu flutt út allar frystiaf-
urðir landsins. Þessi fullyrðing er
hrein fjarstæða.
Það kann að vera, að það sé
fræðilegur möguleiki fyrir því,
að t.d. Eimskip gæti flutt út allar
frystiafurðir okkar, ef þeir gætu
notað sitt lestarrými með jöfnum
afskipunum allt árið og að hægt
væri að lesta í einni höfn á Is-
landi og losa farminn erlendis
líka í einni höfn. En því miður er
málið ekki svo einfalt. Til þess
að frystiiðnaðurinn á íslandi fái
þá þjónustu, sem hann þarf, er
það mín skoðun, að meira þurfi
að koma til, en samanlagður
frystiskipafloti Eimskips og
Jökla, hversu mikið sem nefndir
aðilar vildu gera til að halda í
horfinu, þar sem þeir hafa jafn-
hliða önnur verkefni, sem þeir
þurfa eðlilega að sinna. Það er
því mín skoðun, að það sé mikið
ábyrgðarleysi að læða þeirri
hugsun inn hjá landsmönnum, að
frystiskipin í landinu séu þegar
of mörg. Að mínu viti væri æski-
legt, að bæta við tveim skipum
á stærð við Hofsjökul, með það
fyrir augum, að frystiiðnaðurinn
fái nauðsynlega þjónustu, líka
um mesta annatímann. Það væri
ekki óeðlilegt að á þeim tíma,
sem minnst er að gera fyrir frysti
skipin, væri e.t.v. hægt að taka
þátt í frystiflutningum í þágu
annarra þjóða og skapa þjóðinni
gjaldeyristekjur og gæti það orð-
ið eins hagstætt og margt það
annað, sem rætt er um sem úr-
ræði til gjaldeyrisöflunar.
Það má öllum vera það ljóst,
og skal nú stuttlega að því vikið,
hversu ómetanlegt það er fyrir
frystiiðnaðinn, að hafa ráð á
frystiskipum Jökla og um leið þá
öruggu þjónustu, sem þau veita.
Hlutverk þeirra í þróun frysti-
iðnaðarins er of mikið, til að það
megi gleymast, hreint út sagt,
frumskilyrði -fyrir þennan mjög
svo þýðingarmikla atvinnuveg
þjóðarinnar.
Eins og áður er að vikið, er
framleiðsla SH mjög fjölbreytt
og verkefnin í útflutningnum eft-
ir því. Til að mæta þeim þörfum,
hefur það margoft komið fyrir,
að skip Jökla hafa orðið að
hverfa frá aðkallandi verkefnum
erlendis, vegna þess, að afurða-
sala SH þurfti á skipunum að
halda svo fljótt heim, til þess að
geta staðið við gerða samninga,
og komið sínum afurðum á mark-
*ð á tilsettum tíma. Menn hljóta
að skilja að slíka þjónustu geta
ekki aðrir veitt, enda ekki til þess
setlast, enda skilningur fyrir því,
•ð hlutverk annarra skipafélaga
er aðallega á öðrum stöðum, en
nú orðið er þjónusta við frysti-
Iðnaðinn ígripavinna, þó slíkt sé
á engan hátt vanmetið, eins og
•íðar mun komið að.
Ég tel rétt sé, að það komi
fram, að Hf. Jöklar eiga nú þrjú
•njög fullkomin frystiskip. Það
gefur auga leið að Jöklar eru
•Idrei í neinura vandræðum með
að láta þessi skip vinna fyrir sér
á frjálsum markaði. Skip þeirra
hafa nú í sumar fært út sitt verk-
svið og annast flutninga frá
Bandaríkjunum og Kanada til
meginlands Evrópu og virðist það
verkefni sízt óhagstæðara, en að
flytja út íslenzkar sjávarafurðir
frystar.
Yfir sumarmánuðina er jafnan
minnstur annatími í frystiiðnað-
inum, svo sem kunnugt er. Þess
vegna er það athyglisvert, að
þessi litla breyting á skipum
Jökla, sem að framan greinir,
svo og það, að þeir selja sitt
minnsta skip, verður þess vald-
andi, þrátt fyrir það, að Eimskip
gerði allt, sem í þeirra valdi stóð
til að veita SH þjónustu, að ekki
var hægt aö afskipa framleiðslu
frystihúsanna nógu fljótt. Það
þýðir, að sum hraðfrystihúsin
urðu að draga mjög úr fram-
leiðslu sinni, vegna þrengsla í
frystigeymslum sínum.
Af framanrituðu má mönnum
vera það ljóst, að það er lífs-
spursmál fyrir frystiiðnaðinn, að
hafa náið samstarf við bæði þessi
skipafélög, sem nú ráða yfir
frystiskipunum. Er í engu of
sagt, þó fullyrt sé, að auka þurfi
verulega þjónustu við frystiiðn-
aðinn, heldur en hitt, þar sem
öllum ábyrgum mönnum er ljóst,
sem svo greinilega er rakið hér
að framan, að frystiiðnaðurinn í
landinu er sífellt vaxandi. Sömu
sögu er að segja frá mörgum öðr-
um löndum. Þess vegna ber að
halda vöku sinni, og stefna áfram
í rétta átt, en átelja harðlega á-
byrgðarlaus blaðaskrif manna,
sem lítið virðast þekkja inn á
vandamál höfuðatvinniTvegar
þjóðarinnar, sem öll lífsafkoma
hennar stendur og fellur með.
Umbúðarþarfir frystiiðnaðarins
og deilurnar um stofnun
umbúðarverksmiðju
Kassagerð Reykjavíkur (KR)
er eitt af þeim fyrirtækjum, sem
framleiðir fyrir innlendan mark-
að mjög myndarlega vegna þess,
að fyrirtækið hefur notið þess að
hafa hér stóran markað innan-
lands, sem er að stærstum hluta
vegna stöðugt aukinnar þarfar
frystiiðnaðarins fyrir mikið magn
af vönduðum og góðum umbúð-
um, eins og frystiiðnaðurinn hef-
ur gert krö^ur til vegna sam-
keppninnar á erlendum mörkuð-
um. Auk þess L rur þessu fyrir-
tæki verið vel sljórnað og af
dugnaði, að mínum dómi. Það er
skoðun mín, að jafnframt því sem
þetta fyrirtæki hefur haft mikið
hagræði af þessum miklu við-
skiptum við frystiiðnaðinn, þá
tel ég að það hafi orðið frystiiðn-
aðinum til framdráttar, að slíkt
fyrirtæki skyldi verða til í hönd-
um duglegra manna innanlands.
Hins vegar tel ég, að það hefði
orðið frystiiðnaðinum ennþá
meira til framdráttar, ef fyrir-
tækið hefði orðið til í eigu okkar
sjálfra, frystiiðnaðarmanna.
Það hefur komið fram í um-
ræðum og deilum um þessi mál,
að KR hafi ekki notið tollverndar
á vöru sinni og að við hefðum
getað þess vegna keypt umbúðir
frá útlöndum, ef það hefði verið
okkur hagstæðara. Hér er ekki
rétt með farið. Það er að vísu
rétt, að það eru ekki verndartoll-
ar á umbúðum utan um freðfisk-
inn, hins vegar naut KR algjörr-
ar haftaverndar um fjölda ára á
meðan þeir áttu við að glíma
byrjunarörðugleika, eins og flest
fyrirtæki hljóta að hafa, meðan
þau eru á byrjunarstigi. Þessi
haftavernd varð á tírhabili frysti-
iðnaðinum mjög til erfiðleika
vegna þess, að þótt KR vildi oft-
ast sýna fullan vilja á því að
fylgjast með tímanum og fram-
leiða vörur sínar eftir stöðugt
auknum kröfum um gæðastand-
ard, þá kom það iðulega fyrir, að
þegar við vorum að keppast við
að komast í fremsta flokk á
bandaríska markaðnum, að okkur
væri synjað um að kaupa umbúð-
ir frá útlöndum, þar sem þær
væru fáanlegastar sem vandað-
astar. En á þeim tíma var SH í
harðri samkeppni að vinna sig
inn á bandaríska markaðinn, og
stefndi að því að komast fram úr
í vöruvöndun. En til þess varð
að hafa fyrsta flokks fisk, sem
við oftast höfðum. Auk þess varð
að vanda til verkunar, vinnunnar
og pakkninganna (umbúðanna)
og hafa umbúðir sem voru sam-
bærilegar við það bezta fáan-
lega á heimsmarkaðnum. Þrátt
fyrir það, að stundum hafi orðið
tafir á að Kassagerðin kæmi til
fulls á móts við þarfir okkar, þá
var þetta samt leyst með það til-
tölulega litlum töfum af þeirra
hálfu, að okkur tókst að ná til-
settu marki, þótt það yrði
seinvirkara heldur en, ef um-
búðaframleiðslan hefði verið í
eigin höndum.
SH hefur á undanförnum árum
átt gífurleg viðskipti við KR.
Sem dæmi um þessi viðskipti má
benda á, að árið 1963 námu þau
samtals 41,8 millj. kr. Á því ári
var heildarútflutningur SH 928
millj. króna. Af þessu geta menn
séð, hversu veigamikill þáttur
umbúðirnar eru. Framleiðendur
hafa illa getað unað við hina ein-
hliða verðákvörðunaraðstöðu KR,
auk þess sem þjónusta fyrirtækis-
ins hefur oft á tíðum ekki getað
komið til fulls nægilega fljótt til
móts við kröfur þeirra. Því var
það, að þeir létu framkvæma
verkfræðilega athugun á fram-
leiðslu- og kostnaðargrundvelli
tiltekinna umbúða, þ.e. 75% þarf-
anna. Athugun þessi leiddi m.a.
í ljós, að með stofnun eigin fyrir-
tækis væri unnt að lækka um-
ræddar umbúðir í verði um ca.
20%, auk þess sem þjónustuþörf-
in væri betur tryggð. Ákváðu
þeir því að stofna til eigin um-
búðaframleiðslu.
Gegnir það mikilli furðu þegar
mikið er talað um athafnafrelsi
og frjálsræði, að svo til öll blöð
þjóðarinnar skuli leyfa sér að
ráðast að 60 aðilum, sem fram-
leiða útflutningsafurðir fyrir tæp
lega 1000 millj. kr., fyrir það eitt
að ætla að stofna til fyrirtækis,
sem kostar ca. 10 milljónir króna.
Það er 1% af árs útflutnings-
verðmæti þeirra, eða sem svarar
andvirði fimm meðalstórra ein-
býlishúsa í Reykjavík.
Enda varð samstaða þessara
aðila, sem að SH stóðu svo til
algjör þrátt fyrir það, að þar eru
meira og minna aðilar, sem til-
heyra öllum stjórnmálaflokkum
og hafa flest rekstursform, sem
þekkt eru á fyrirtækjum sínum.
Þetta hlýtur að undirstrika
hversu málið er þýðingarmikið
og nauðsynlegt fyrir þessa aðila.
Lokaorð
Ég hef nú gert grein fyrir því í
stórum dráttum, hversu mikla
bjartsýni ég hef um fiskveiðar og
fiskiðnað íslendinga, þannig að
það á að geta verið mjög bjart
framundan hjá þjóðinni í þessum
málum. Þó langar mig til að bæta
því við, sem ég tel að eigi eftir
að vera stór þáttur í efnahagsaf-
komu íslendinga, þ.e. fiskirækt
alls konar, í vötnum, ám og sjó,
sem þegar er nú kominn vísir að.
Kallaðir hafa verið saman fær-
ustu vísindamenn veraldar til
þess að ráða fram úr þeim vanda-
málum, sem skapast við stöðugt
aukna fæðuþörf sívaxandi íbúa-
fjölda jarðarinnar. f því sam-
bandi hefur komið fram, að helzt
væri von um að komast verulega
að því marki með meiri notkun
auðæfa hafsins sem næringar-
gjafa. Þá er það skoðun mín,
þegar það er vitað, að þessir
menn hafa í huga gróður hafsins
í hafinu og á hafsbotninum sjálf-
um, að þessi gróður mun ekki
síður vera í ríkara mæli en ann-
ars staðar í hafsvæðinu í kring-
um ísland, og því muni það síðar
meir geta orðið arðvænn atvinnu
vegur íslendinga, að framleiða
verðmæta vöru úr þessum auð-
lindum. Þrátt fyrir alla þá bjart-
sýni, sem ég hef látið koma fram
um afkomumöguleika okkar fs-
lendinga, eru þó fyrirvarar á öll-
um hlutum, og ég stilli mig ekki
um það í lok þessarar greinar að
gera fyrirvara, að vitanlega verði
að vara forráðamenn þjóðfélags-
ins og fjármála, svo og þjóðina
alla við, að enginn gnægtarbrunn
ur er ótæmandi, sé farið um hann
eyðandi hendi takmarkalausrar
kröfugerðar allra aðila. Það er
því nauðsynlegt, að forráðamenn
þjóðarinnar og fjármála, svo og
þjóðin öll hafi fullan skilning á
þörfum og vandamálum hvers
tima.