Morgunblaðið - 04.11.1964, Blaðsíða 25

MiSvIkudagur 4. nóv. 1964
MORCUNBLAÐIB
25

Inger Larsen, isú er gerði sjó nvarpsþáttinn um handritin .og
hlaut fyrir almennt lof, utan frá formanni handritanefndar-
innar, prófessor Bröndum-Nielsen, sem sagði að þátturinn
hefði sýnt einhliða afstöðu hennar til málsins. Aðspurð hvað
henni fyndist um ummæli p rófessorsins, sagði Inger Larsen,
að sér þætti það vel að verið hjá prófessor Bröndum-Nielsen,
að vita hver væri afstaða hennar til málsins, þar sem hún
hefði aJdrei látið hana í ljós og hefði einungis gert þáttinn
vegna þess hve margar rangar upplýsingar og viflandi væri
að finna í bæklingi handritan efndarinnar um málið og til þess
að veita almenna fræðslu um það.
■ Handalögmál
Framhald af. bls. 10
og móðgandi fyrir íslenzku
þjóSina. „Danir eiga engu að
tapa við afhendingu handrit-
amna“, sagði Jörgen Jörgen-
sen, „en íslendingar allt að
vinna.“ Nú er uppi sú tíð að
allir setja fram kröfur sínar
til alls en fáir eru til þess
búnir að afsala sér einu eða
neinu,“ sagði Jörgensen og
höfðaði til skilnings og
bræðraþels grannþjóðanna.
„Við verðum að starfa í anda
nýrra tíma“ sagði Jörgen Jörg
ensen.
Næstur steig í pontuna
hinn norski gestur fundarins,
próf. 0ivind Fjeld Halvorsen,
dekan eða deildarforseti heim
spekideildar Oslóarháskóla.
Var það með ráðum gert, að
sögn Seidenfaden fundar-
stjóra, til þess að skilja í
milli þeirra Jörgens Jörgens-
ens og próf. 3röndum-Niels-
ens. Sagði norski prófessor-
inn, að sjálfur skildi hann
mjög vel sjónarmið bæði
Dana og íslendimga í málinu
og sama væri eflaiust að
segja um marga starfsbræður
hans og landa. Þó sagðist
hann vera sammála hinurn
dönsku starfsbræðrum sínum
um að hættulegt gæti verið
að búta í sundur safn á borð
við Árnasafn og það gæti
haft alvarlegar afleiðingar.
Einnig þótti honum frumvarp
ið um afhendingu handrit-
anna ekki kveða nógu skýrt
á um hvaða handrit ætti að
afhenda, væri það sér og lönd
um sínum áhyggjuefni. Sagði
Halvorsen, að frumvarpið
gerði ráð fyrir afhendingu
um 1600 handrita, en yfirferð
á handritunum gæfi í skyn
að ekki væri um svo mörg
að ræða. „Ég hefi farið yfir
um 2100 af hinum 2.600 hand-
ritum safnsins og ég get ekki
séð að samkvæmt frumvarp-
inu eigi að afhenda meira en
6-700 handrit. Hvar er skrá-
in yfir þessi 18-1900 handrit
sem Jörgen Jörgensen talar
um?" spurði Halvorsen. Hann
kvaðst einnig óttast afleiðing
ar þær sem afhending hand-
ritanna gæti haft.
Þá var komið að próf. Jó-
hannesi Bröndum-Nielsen,
sem var mjög harðorður í
garð fyrri mælenda og sagði
að erfitt væri að henda reið-
ur á öllu því sem látið hefði
verið flakka þar um kvöldið.
Réðist Bröndum-Nielsen m.a.
á Jörgen Jörgensen fyrir um-
mæli hans um tilfinningar ís-
lendinga, sem ekki mætti
særa bg spurði hvað skyldi
þá segja um tilfinningar
Dana í málinu. Það væri ekki
rétt, að fleiri íslenzkir vís-
indamenn ynnu að handrita-
rannsóknunum en danskir.
Hið raunverulega vísindalega
starf væri ailt unnið á Áma-
safni í Kaupmannahöfn, en
íslendingar hefðu aftur á
moti notað hinn vísindalega
efnisforða til þess að gefa út
nokkrar bækur um handritin
fyrir almenna lesendur. Einn-
ig átaldi Bröndum-Nielsen
harðlega sjónvarpsþátt Inger
Larsen um handritamálið og
var stóryrtur í dómum sín-
um um hann. „Þeir sem eru
fylgjandi afhendingu handrit-
anna, sagði Bröndum-Nielsen,
vita ekki hvað um er að
ræða og það er svo auðvelt
að taka ákivarðnir í málinu,
sem menn ekki hafa hunds-
vit á. Bröndum-Nielsen
kvaðst að vísu hafa lagt það
til sjálfur fyrir langa löngu
árið 1951 að íslendingar
fengju nokkur handrit að
gjöf, en sagðist nú hafa séð
að sér. Framvinda málsins í
heild framkoma íslendinga
og þjóðþingsins hefði leitt
sér fyrir sjónir að það hefði
verið ran.gt. „Ég játa mistök
mín“, sagði Bröndum-Nielsen
og segi við stjómmálamenn-
ina: „Farið og gjörið slíkt
hið sama.“ Stjómmálamenn-
irnir hafa tekið afstöðu til
málsins án þess að kunna á
því viðhlítanleg skil. Oft vísa
þeir bara til fiokksagans —
fari hann og veri! Flokks-
aginn er alvarlegt átumein á
lýðræðinu!“
„Árnasafn er miðstöð al-
þjóðlegra rannsókna á hin-
um fornu handritum, sagði
Bröndum-Nielsen ennfrem-
ur.“ Og á slíka menningarmið
stöð er nú verið að ráðast.
Það er hreinn og beinn fjand
skapur við menninguna." Þá
sagði Bröndum-Nielsen, að
frumvarpið stríddi gegn al-
mennu réttarsiðgæði, afihend-
ing handritanna væri eignar-
nám og ekkert annað og ef af
því yrði, myndi málið sótt að
lögum og lagt fyrir Hæsta-
rétt ef það krefði, til þess
að fá úr því skorið hvort
frumvarpið væri samrýman-
legt stjórnarskránni. Sagði
prófessorinn, að handrita-
nefndin myndi tryggja nægt
fé til að standast straum af
öllum málskostnaði — án
þess að hreyfa við hinum
100.000 króna sjóði Áma-
safns sjálfs. Bröndum-Nielsen
var í essinu sínu á fundinum
og mæltist skörulega. Áheyr-
endur, sem flestir voru ung-
ir námsmenn, létu líka óspart
í ljós aðdáun snia og fögn-
uðu honum hverju sinni sem
homum tókst sérlega vel upp.
Almennar umræður
En þó mönnum hefði ver-
ið heitt í haimsi undir fram-
söguræðunum, einkum ræð-
um stjómmálamannanna, var
það þó ekkert á móts við það
sem síðar varð, er orðið var
gefið frjálst. Fyrstur tók þá
til máls íslendingurinn Stef-
án Karlsson, mag. art, sem
bar til baka umrnæli fyrri
ræðumanna um vanbúnað Is-
lendinga til að taka á móti
handritunum. „Hin nýja hand
ritastofnun í Reykjavík hefur
fjölmennara föstu starfsliði á
að skipa en stofnun sú sem
annast um handritin hér í
Kaupmannahöfn, og fjárráð
hennar eru þreföld á við það
sem hér er. Auk þess mennt-
ast langtum fleiri íslendingar
til þessara vísindastarfa en
Danir“ sagði Stefán og taldi
því ekkert vera því til fyrir-
stöðu að handritin væru af-
hent íslendingum.
Þá talaði Viggo Starcke,
fyrrverandi ráðherra, og
kvaðst hafa til þess umboð
eins mesta bókasafnara Dan-
merkur að segja það, einmitt
á þessum vettvangi, að ef af
afhendingu handritanna yrði,
rnyndi hið mikla bókasafn
hans ekki gefið danska rik-
inu eftir hans dag, eins og
fyrirhugað hefði verið. Ekki
vildi safnari þessi láta nafns
síns getið, en Starcke kvað
safn hans mjög verðmætt, og
sagðist vita um fleiri safnara,
sem væru sama sinnis. Þá
sagði Starcke, að íslendingar
hefðu að sjálfsögðu allan sið
ferðilegan rétt á hinum glæsi
legu bókmenntum sínum, en
bókmenntimar og handritin
væru sitt hvað. Handritin
væru einungis bókfell það,
sem bókmenntirnar væm
skráðar á og þau væru kom-
in í eigu Dana á heiðarlegan
hátt. Bent Nebelong, hæsta-
réttarmálafl.m. talaði næstur
og kvaðst ekki telja að um
eignarnám væri að ræða þar
sem væri afhending handrit-
anna. Vildi Nebelong, að hald
in yrði þjóðaratkvæða-
greiðsla um málið. (Sama
sinnis var einnig lögfræðing-
urinn Thisted Knudsen, þin.g-
maður Vinstriflokksins, sem
bar fram tillögu sama efnis á
stjórnmálafundi annars stað-
ar í Danmörku sama kvöld.
Knudsen er sjálfur andstæð-
ingur afhendingar handrit-
anna.) Talsmaður Vinstri-
flokksins í handritamálinu, Ib
Thyregod, hæstaréttarmálafl.
taldi ekki grundvöll vera fyr-
ir réttarmeðferð málsins og
kvaðst ekki heldur trúaður á
þjóðaratkvæði. Hann gagn-
rýndi fyrri meðferð málsins
og sagðist skyldu stuðla að
því aS þessu sinni væri leit-
að ráða vísindamanna og ann
arra sérfróðra manna um það.
Þá vakti hann máls á því,
hvort afhenda ætti Flateyjar-
bók og Codex Regius, sem
áður hefur mikið verið deilt
um og sitt sýnst hverjum. I.
A. Rimstad, sem talaði af
hálfu Óháðra, var gramur
mjög yfir því að stjómin
hefði gefið loforð um afhend-
ingu verðmæta sem hún ætti
ekkert í. „Við getum ekki
sett danskri vísindastarfsemi
stólinn fyrir dyrnar“ sagði
hann.
Ungur sagnfræðinemi,
Thomas Riis, mælti fyrir
munn 700 námssystkina
sinna og spurði hverjar skaða
bætur myndu greiddar núver
andi eigendum safnsins, ef
handritin yrðu afhent. Taldi
Riis handritin metin á 100
milljónir dala eða 700 millj-
ónir danskra króna, en það
samsvaraði því að hvert
mannsbarn í Danmörku afsal-
agði sér 150 krónum (dönsk-
um) í hendur íslendingum.
„Ef Danmörk gefiur þessa
gjöf, er það missir allrar
þjóðarinnar og ekki aðeins fá
menns hóps manna“, sagði
Riis.
Upphafismaður lagafrunnvarp sins um afhendingu handritanna, Jörgen Jörgensen, fyrrverandi
kennslumálaráðherra og argasti mótstöðumaður afhendingari nnar, próf. Chr. Westergaard-Ni
elsen, héldu áfram að deila löngu eftir að lokið var sjónvarpi frá fundinum og áheyrendur
farnir að tinast úr saiuum.
Dr. Ari!d Hvidtfeldt
kvaðst hafa áhyggjur af álits-
hnekki þeim sem sósíalista-
flokkurinn hetfði beðið í hópi
vísindamanna, þar sem flokk-
urinn virtist telja sig bund-
inn í báða skó af gerræðis-
legum aðferðum fyrrverandi
kennslumálaráðherra Jörg-
ens Jörgensens. Kvað Hvidt-
feldt lagafrumvarpið um af-
hendingu handritanna fyrir
neðan allar hellur.
Síðastur ræðumanna áð-
ur en lokaumræður hófust
var BÖgh dómari við lands-
yfirréttinn, sérfræðingur í al-
þjóðarétti, sem ekki var í
vafa um hvað verða ætti uim
handritin. „Þessar gersemar
eru hér og hér verða þær,“
sagði Bögh, en bauðst aftur á
móti til þess að benda á aðr-
ar leiðir til þess að ráða deilu
íslendinga og Dana til lykta
en alþjóðadómstólinn í Haag
m.a. annars væri þar annar
dómstóll, sjaldan notaður, ar-
bitrage-dómstólinn svokallað-
ur og eins væri hægt að leita
á náðir gerðardcms.
Ræðumenn svara fyrir sig
Komið var fram yfir mið-
nætti, er framsögumenn
fengu loks aftur að taka til
máls. Þá var það sem mjóu
munaði að til handalögmáls
kæmi, er Jörgen Jörgensen
var tilneyddur að lesa alla yf
irlýsingu þá, sem háskólinn
hafði samið og sent honum er
hann var kennslumálaráð-
herra árið 1961 en þar sagði
að það væri skoðun háskól-
ans, að löggjafarvaldið gæti
breytt dánargjöf Árnasafns.
Jörgensen las fyrst einungis
þennan kafla, en þá tók West
ergaard-Nielsen undir sig
stökk, hljóp að ræðupallinum
og sagði: „Þetta er ekki allt
— það stendur meira þama“
og neyddist þá Jörgensen til
að lesta yfirlýsinguna á enda.
Ekki varð þó á móti mælt
skoðun háskólans á rétti iög-
gjafarvaldsins. Þá sagði Jörg
ensen líka, að Bröndum Ni-
elsen gæti ekki ætlast til
þess af öllum öðrum að þeir
skiptu um skoðun, þó hann
gerði það, og auk þess hefði
Bröndum ekki aðeins talað
um „nokkur handrit“ í ritinu
frá 1951. Loks sagði Jörgen-
sen, að andstaðan gegn af-
hendingu handritanna gæti
ekki átt sér mikinn hljóm-
grunn með fólkinu í landinu,
fyrst enginn hefði á málið
minnst í kosningabaráttunni.
Norðmaðurinn Halvorsen
kvaðst ekki myndu blanda
sér í deilur Dana og íslend-
inga, en kvaðst óttast, að
hagsmunir Norðmanna yrðu
fyrir borð bömir við afhend-
inguna úr því sem komið
væri.
Prófessor Bröndum-Nielsen
réðist í lokaorðum sinum
enn á meðferð íslendinga á
handritunum og visaði til
ummæla prófessors Jóns
Helgasonar um nokkur skjöl,
sem áður höfðu verið send til
Islands og beðið var um að
fá aftur, þar sem prófessor
Jón þurfti þeirra við. Sagði
hann, að skjölin hefðu komið
aftur í sömu um/búðum og
þau hefðu verið send i frá
Danmörku,- Greip þá Stetfán
Karlson fram í fyrir Brönd-
um-Nielsen og sagði að þau
ummæli myndi prófessor Jón
Helgason ekki standa við,
þetta væri ekki satt. „Yður
verður ekki kápan úr því
klæðinu, Karlsson“, sagði
Bröndum-Nielsen, „ég hef
þetta frá Helgason sjálfum“.
En Stetfán lét sig ekki oig
sagði: „Prófessor Jón hefur
neitað þessu, skjölin vom
ekki I sömu umbúðum, en
voru endursend í dönsku köss
unum, sem þau komu í og
það er allt annað mál.“ Varð
þá Bröndum-Nielsen að láta
undan síga, muldraði í barm
sér og sagði: Jæja, jæja, við
látum það þá kyrrt liggja“.
Wilhelm Dupont tók einnig
til máls í fundarlok og hanm-
aði að hinir ungu háskóla-
Framhald á bls. 31.