Morgunblaðið - 11.11.1964, Blaðsíða 17

Miðvikudagur 11. nóv. 1964
MORGU NBLAÐIÐ
17

Rætt um hreppstjúra
Stjórnarfrumvapp til nýrra jarð-
ræktarlaga væntanlegt
Á DAGSKRÁ Efrí deildar í gær
var fyrst til umræðu frumvarp
stjórnarinnar um hreppstjóra en
auk þess tvö minni frumvörp í
tengslum við það, þ. e. a. s. frv.
um breyting á meðferð einka-
mála og frv. um breyting á skipta
lögum. í Neðri deild var á dag-
Skrá frv. um síldarverksmiðjur
ríkisins, frv. um orlof, frv. um
hafnargerðir og frv. um jarðrækt
arlög.
' • EFRI DEILD
Hreppstjórar.
JÓHANN HAFSTEIN dómsrnála
ráðherra fylgdi úr hlaði stjórnar
frumvarpi um hreppstjóra. Fara
hér á eftir nokk
ur helztu atriðin
úr ræðu hans.—
Elzta félagslega
heildin í þjóðfé-
lagi okkar er
[ hreppurinn. Grá
j gás, sem er elzta
j lögbók fslend-
inga, hefur nokk
ur ákvæði um
skipan hreppa og hlutverk
þeirra. Með setningu tíundarlag
anna 1097 var og aukið við hlut
verk hreppanna, er þeim var fal
in forysta í framfærslumálum
þeirra tíma.
Siálfstjórn hreppanna var bá
m;ög mikil eða alger innan til-
tekinna marka, sem landslög
settu, því ekkert stjórnvald var
yfir þá sett fyrstu aldirnar eftir
að land byggðist. í þessu var
m.a. fólgið hið sérstæða einkenni
íslenzka þjóðveldisins forna.
Hrepparnir voru því undir-
st°ða og uuphafið að sveitar-
Stjórn hér á landi.
Við setningu Jónsbókar árið
1280 voru flest ákvæði Grágásar
svo og eldri lagasetningar um
framfærslu og aðra starfsemi
hreopanna tekin upn í hana. Fór
svo um aldir, að ákvæði Jóns-
bókar um hlutverk hreppanna
hAldust óbrevtt að heita má allt
til ársins 1781. f>að ár var sú
brevting gerð, að með konungs-
bréfi var allt vald í ýmsum mál
efnum hreppanna svo sem í fram
færslumálum, fengið í hendur
s-,'slumönnum. en hreopstiórar
fóru með það vald í umboði
iþeirra. Síðan varð lítil brevtinv
á skipan hreppsmála. þar til á
á»-inu 1907. er ný sveitarstjórnar
lög voru sett.
HöggjSf um sveitarstiórn á fs-
lardi hefur verið mjög dreifð. bar
tit nýlega, að sett voru heildar-
lög um þau efni. Komu bau til
framkvæmda 1. jan. 1962. Ekki
höfðu bau lög þó bein ákvæði
tim störf hrepostjóra og er bví
na"ðs:vnlegt að set'a þau nú.
bað er ekki ófróðlegt að rifia
uoo bessi atriði, sem vetið hefur
verið, vegna þess að hér er fjall-
eð um einn beirra tiltö’ulega fáu
þátta f stiórnarfa>-smálum okk-
ar. sem á sér óslitna ævaforna
e>fðavenju. bótt nú á dö"um sé
et'órn sveitarmálefna að vísu
að miklu levti í höodum oddvit-
anna og hreoosnefnda. eru otörf
hrepostjóranna enn a^r þýðing-
armikil fyrir dreifbvlið.
Segia má, að nú á dögum bresti
að mestu lagaákvæði um störf
hreppstjóra. Helztu ákvæðin, sem
f gildi eru um þau, eru í reglu-
gerð frá 29. apríl 1880, en sem
vænta má er sú reglugerð eigi
lengur í sem beztu samræmi við
starfsháttu nútíma þjóðfélags.
En á hinn bóginn er þó ljóst,
að enn eru búskaparhættir og
byggðaskipan okkar slík, að æski
legt er að viðhalda áfram þeirri
skipan, að hreppstjórar annist til
tekin, óhjákvæmileg störf í þágu
framkvæmdavaldsins og í þágu
almennings. Er því nauðsyn á
því, að setja nýjar reglur um
störf hreppstjóra og að aðhæfa
þau sem bezt nútíma aðstæðum
og reyna þá jafnframt að hag-
nýta störf þeirra sem bezt, en
kunnugt er að fjöldi góðra og
hæfra manna skipar þessar stöð-
ur í dag.
Hefur því orðið að ráði að
semja frumvarp til laga um
hreppstjóra, en launabót sú, sem
fékkst til handa opinberum starfs
mönnum hefur eigi nema að
hluta náð til hreppstjóranna.
Rakti ráðherrann síðan efni
frumvarpsins og gerði grein fyrir
því. Sagðist hann vona, að með
þessu frumv. kæmist á betri skip
an í þessum málum, ekki hvað
sízt hvað varðar launamál
hreopstjóra.
Ólafur Jóhannesson (F) kvað
það vel farið, að þetta frum
varp væri komið fram. Ákvæðin
um hreppstjóra væru orðin
miög úrelt og
því væri brýn
nauðsyn á endur
bótum. Fann
hann það helzt
að frumvarpinu,
að ákvæðin um
valdsvið hrepp-
stjóra mættu
vera fyllri og
ítarlegri.
Jóhann Hafstein sagði, að það
væri gott, að fram hefðu komið
ábendingar um, að gera mætti
frumvarpið fyllra. Samráð hefði
verið haft við tvo sýslumenn um
frumvarpið, þá Björn Fr. Biörns
son og Ásgeir Pétursson. Tveir
hreppstjórar sætu í deildinni og
væri gott að heyra álit þeirra
um frumvarpið.
Var síðan samþykkt að vísa
frumvarpinu til 2. umr. um alls-
herjarnefndar.
Þá voru tekin til umræðu tvö
fylgifrumvörp með ofangreindu
frumvarpi, þ.e.a.s. um breyting á
einkamálalögum og um breyting
á skiptalögum og var samiþykkt
að vísa þeim til allsheriarnefnd
ar og 2. umr.. eftir að dómsmála
ráðherra hafði gert grein fyrir
þeim.
• NEDRI DEILD
í upphafi fundar þar var frá
því skýrt, að Pétur Pétursson
tæki sæti á Alþingi fyrir ATbýðu
flokkinn, sem varamaður Bene-
dikts Gröndals, sem er á förum
til útlanda.
Sildarverksmiðjur rikisins.
Frumvarp stjórnarinnar um
breytingu á lögum um Síldarverk
smiðjur ríkisins, þess efnis, að
numin verði úr lögum forkaups
réttur samningsbundinna við-
skiptavina fyrir öðrum um mót-
töku síldar hjá Síidarverksmiðj
um rikisins, var til 3. umræðu
og var það afgreitt til Efri deild-
ar.
Orlof.
Guðlaugur Gislason (S) for-
maður félags- og heilbrigðismála
nefndar ræddi um frumvarp rikis
stjómarinnar um hækkun orlofs
úr 6% í 7%. Lagði hann til, að
frumvarpið yrði samþykkt ó-
breytt til 3. umr. og var það
gert.
Hafnargerðir.
Gísli Guðmundsson (F) gerði
grein fyrir frumvarpi Framsókn
armanna, sem þeir hafa flutt um
hækkun ríkisframlaga til hafn-
argerða.
Segir í þessu frumvarpi, að
framlag ríkissjóðs til nokkurra
helztu mannvirkja á sviði hafn-
argerða skuli vera 65% af kostn-
aði. Þá slffuli ríkisstjórninni vera
heimilt að ábyrgjast fyrir hönd
ríkissjóðs lán til greiðslu á 35%
af kostnaði framangreindra
mannvirkja.
Emii Jónsson sjávarútvegs-
málaráðherra sagði m.a., að það
hefði torveldað til þessa, að
ríkissjóður hefði hingað til verið
á eftir með sitt framlag til hafn-
argerða á móti sveitarfélögun-
um. Nú hefði verulega úr þess-
um málum bætt, með því að
gert væri ráð fyrir því á fjár-
lögum, að veita 20 millj. kr. til
þessara mála. Þá upplýsti ráð-
herrann, að endurskoðun hafn-
ariaga stæði fyrir dyrum.
Gisli Guðmundsson sagðist
vera ánægður með, að hafnar-
lögin væru í athugun og að
vænta mætti frumvarps til nýrra
hafnarlaga.
Jarðræktarlög.
Ágúst Þorvaldsson (F) gerði
grein fyrir frumvarpi um breyx-
ingu á jarðræktarlögum, sem
Framsóknarmenn hafa lagt
Syrpa um sýningar
Listiasafn íslandrs:
Að undanförnu, mieðan prent-
arar hvíldu sig, hefur ýmislegt
gerzt í sýninigairlífi Reykjavíkur
borgar. Fyrst sfeal nefna þá eftir
tektarverðu sýningu, sem nú er í
Listaisafni íslands. Þar gefur að
líta þau verk, sem saifnið hefur
keypt undanfarin fjögur ár og
ekki hafa hangið þar á veggjum
áður. Það má sjálfsagt lengi um
það deila, hvaða verkum skúli
bætt við Listasiafnið, en eitt má
fullyrða, að méir hefur verið
vandað til kaupa á listaverkum
fyrir Listasafn íslands nú sein-
ustu árin, en áður var, meðan
innkaup til safnsins voru í hönd
um ráðs, sem hafði vægaist sagt
of mörgum efnum að sinna og
átti að vera jafnvígt á alla
menningu þessairar þjóðar. Nú
hafa sérfróðir menn aninazt inn-
kaup, og sést það greinilega á
því, hvað keypt hefur verið. Ég
haifði óskerta ánœgju af að heim
sækja Listasafn fslands og sk/rða
þessa sýningu, og eiftir því sem
ég bezt veit, hefur aðsókn að
safninu stóraukizt, síðan þessi
sýning var opnuð. Það væri á-
nægjulegt, ef starfsemi safnsins
lifnaði svo við, að maður ætti
árlega von á einhveri sýningu,
sem sæmdi því hlutverki, sem
saifninu er að sjáifsögðu ætlað.
Listasöfn eiga að vera lifandi
þáttur í þjóðlífinu. Um allan
heim keppasf listasöfn við að ná
til sem flestra með lifandi sýn-
inguim í öllum hugsianlegum stíl-
um og frá öllum tírnum. Maður
opnar varla erlent blað svo að
ekki séu fregnir af miklum við-
burðum um allar álfur í mynd-
list, og það mætti segja mér,
að aldrei hefði myndlistin átt
athygli eins margra og raun ber
vitni á vorum tímum. Það er
skemmtilegt að líta inn á Lista-
safn íslands þessa dagana.
Kiallarinn:
Svo nefnist nýtt sýningairhús-
næði í Hafinarstræti 1. Það er
sérstaklega skemmtilegur stað-
ur Gamall vörukjallari hefur
verið gerður vistlegur og aðlað-
andi á sérlega einfaldan hátt,
og sannarlega væri skemmtilegt
að sjá veruleiga góða sýningu í
þesisum húisakynnuim. Þar er sýn
ing á málverkum eftir Gísla Sig-
urðsson, og fara verk hans sér-
lega vel í þessu umhverfi. Þetta
er ekki ósmekkleg sýning, en
heldur ekki stórbrotin eða hríf-
andi. Gísli hefur sýnt rokkrar
myndir áður, og ef ég man rétt,
þá hefur hann mikið breytzt.
Litir hans eru mjúkir í brúnum
og hvítum tónum, en vamtar
þann kraft og spenmu, sem gerir
málverkið lifandi og rmagmað.
Gísli stílfærir fyrirmyndir sínar
lipurlega, en samt er ég ekki
viss um, að hann geri sér fulla
grein fyrir því hvað er aðalat-
riði í myndbyggingu hvers
verks. En eims og ég hef þegar
saigt, fer þessi sýning ágætlega í
þe.ssum skemmtil.ega kjallara.
Sem sagt ég tókst á loft við að
sjá innréttingunia á þessu hús-
nœði hjá Sigiurði Karlssyni.
Ricbnrd Valtingojer:
í 3ogasailnum var ungur Aust-
urríkismaður með sýningu, Ric-
hard Valtingojer, Það var ekki
stórlhstleg sýning, en hún hafði
memningarblæ. Valtin.gojer not-
ar ákaflega milda liti, og það eru
ekki neinir lúðrair, sem blásið er
í. Þessi verk orkuðu rólega og
eimföld, en það vantaði eitthvað,
til að maður kæmist í verulega
snertingu við, hvað listamiaður-
inn vildi segja.
Galíery 16.
Tveir ungir men,n hafa opnað
sýningarstað á Klapparstíg 16 og
nefna aðsetur sitt Gallery 16.
Þar eru verk eftir fjölda lista-
mianna til sýnis í nofcalegum
húsakynnum. Staðurinn er
skemmtilegur, og það ætti að
vera möguleiki á því fyrir þessa
ungu menn að bygigja þama upp
verulegta miðstöð fyrir myndlist.
Það vantar einmitt hér í borg
stað þar sem hægt er að velja
úr verkum listamanna, sem
vinna að list simni, oft á hinn
ó'íkasta hátt. Menn sem stundia
listsköpun, en framleiða ekki
eingöngu það sem hæfir óþrosk-
uðum og lágkúrulegum smekk
fjöldans. Vonandi tekst þessum
ungum mönnum að koma fyrir-
tæki sínu þamnig fyrir, að þeir
vAini þá sjálfsögðu glímu við
gamla Miammoin, sem æitíð fylgir
slíkum fyrirtækjum til að byrja
með. Gallery 16 er skemmtileg-
ur staður og þar er hægt að setja
upp ágætar sýningar, hvað stærð
snertir. Fróðlegt verður að fylgj
ast með þróun þessara nýju sýn
ingarstaða. Það er auðvitað und
ir því komið hvaða list verður
sýnd á þe9sum stöðum, hvernig
á þá verður litið í framtíðinni.
Þetta er ágæt byrjun, en mikið
og margt er sett á léreft á þessu
landi og a'llt rrjorar í vaifpsömum
hlutum, svo meir sé ekki sagt.
Vilhjálmur Bergsson:
Þetta er þriðja sýning Vil-
hjáims Bergssonar, sem hann
heldur nú í Listamannaskálan-
um. Því miður tekst honum ekki
að sannfæra mig um listgildi
verlca sinna að þessu sinni, frem
ur en áður. Ég verð bókafcaflega
fram. Sagði hann m.a., að Al-
þingi og ríkisstjórn yrðu að gefa
gaum þeim atvinnuvegi, sem
gerði okkur kleift að búa í land-
inu, en það væri landbúnaður-
inn, því að ef hans nyti ekki við,
þá væri ekkert afl bmuöryggi til
í landinu.
Ingólfur Jónsson landbúnaðar-
ráðherra sagði, að það hlyti að
hafa farið fram
hjá Ágústi, að
ríkisstjórnin
hefði áður verið
búin að lofa því
að gera gang-
skör að nýjum
jarðræktarlög-
um og nú væri
verið að vinna
að frumvarpi til
þeirra. Væri þetta frumvarp
samið í samráði við bændasam-
tökin i landinu og myndi það
verða flutt næstu daga.
Hann sagði ennfremur, að
þegar Framsóknarmenn létu af
völdum, þá hefði orðið að flytja
inn smjör, en nú á þessu ári
hefðu verið flutt út 500 tonn af
því og þyrfti sennilega að flytja
út meira. Þannig væri landbún-
aðarframleiðslan stöðugt að
aukast.
Framhald á bls. 23.
að játa, að ég veit ekki, hvað
han,n er að fara að þessu sinni.
Svo ólíkur er ha.nn nú frá því er
hann sýndi síðast. Sýning sú er
hann héit í Ebgasalnum fyrir
nokkru var litsterk og unnin á
allt annan hátt en þau verk
er hann sýnir nú. Vilhjálmur
málar nú allt í dökkuim litum,
aðallega svörtu og eftir minni
kokkabók, hefur hann ekki það
vald yfir þeim erfiða lit svörtu,
sem til þarf, svo að hljómurinn
verði hreinn og skær. Súrreal-
listísikár sýnir virðast hafa náð
taki á Vilhjálmi o.g færa þær
mér heldur ekki neina ánægju.
Þessi sýning olli mér nokkruim
vonbrigðum. Það er ekki
skemmtistarf að rifca þamnig um
ungan listamann, sem er í sköp-
un, en það væri bjarnargreiði
við lista'manninn að vera með
falskt smjaður og hól. Hér er
eitthvað á ferð. sem Vilhjálmur
verður að taka til nániari athug-
unar, ef hann ætlar sér ár-
angur í framtíðinni.
Ásgerður Búadóttir:
Mynclvefnaður eftir Ásgerðl
Búadóttur er þessa stundina í
Bogasalnuim. Hún er þegar orðin
þekkt fyrir vefnað sinn, c»g á-
stæðulaust að kynna hana les-
endum b aðsins. Ásgerður stund
ar vefnað sinn af miklu f jöri, og
ekki er langt síðan hún hélt sýn
ingu á verkuim sínuim.
Þetta er aðlaðandi sýning, og
manni líður vel í návist þessara
teppa. Litirnir eru bæði mjúkir
og sterkir, samsettir af smekk-
vísi og hagkvæmni, en formið er
ekki sérlega frumlegt eða áhrifa
ríkt, er skyldara mynstri en
formi í grl'imetrískri myndibygg-
ingu. Ásgerður velur sér rólega
hrynjandi formsins fremur en
andstæðu formsins. Hún gerir
teppi sín á eimfaldan hátt, og
það kemur fyrir, að maður sakni
þess, hve spennan er lítil i sjálfri
byggingu verksins. Ég hafði
ánægju af að skoða þeasa sýn-
ingu. Um tæknilegia h'ið málsins
þori ég ekki að dæma. Þar er
ég of ókunnugur aðferðuim og
efni, en ég efa ekki að Ásgerður
veit hvað hún er að fara. Sauða
litirnir íslenzku, ætla að verða
lsinglífir í vefnaði okkar hér á
landi. Það sér maöur á verkum
Ásgerðar Búadóttur.
Að lokum má geta þess til
gamains, að sýningar í þessari
borg fara fjölgandi ár frá ári,
og er það fyrir sig ánægjulegf.
En auðvitað er ekki allt gull sem
glóir, og þar sem myndiist er
stunduð að nokkru ráði, verður
alltaf misjafn sauður í mörgu
fé. Nútíminn hefur ma.rgt að
bjóða. og það getur verið að
aildrei fyrr haifi vandimn að
hafna og velja, verði jafn mikill
og nú fyrir hinn almenma áhorf
anda.
Valtýr Pétursson.