Morgunblaðið - 19.02.1965, Blaðsíða 19

1 Föstudagur 19. febrúar 196S
MORGUNBLAÐIÐ
19
—Ingibjörg 100 ára
Framhald af bls. 10.
tveggja ára og átti þar heima til
13 ára aldurs, er foreldrar mínir
fluttust að Melum. Ég man því
vel eftir ömmu minni frá því ég
var lítill drengur. Bær foreldra
minna og bær ömmu á Steinstúni
voru sambyggðir. Var því dag-
lega mikill samgangur milli heim
ilanna. Alltaf vorum við systkin-
in velkomin inn til hennar og
vildi hún allt fyrir okkur gera,
sem hún vissi að okkur mætti
verða til góðs. Yngstu börn henn-
ar, frændsyskini okkar, þau, sem
heima voru á þessum árum, voru
okkur líka sem beztu systkini og
leikfélagar, enda þótt þau væru
nokkru eldri. Eftir að við fluttum
að Melum, reyndum við sem oft-
ast að koma að Steinstúni og
heimsækja ömmu okkar, sem allt
af hafði verið okkur svo góð og
sem okkur þótti svo vænt um.
Frá þeim árum, er ég átti heima
á Steinstúni, eru bernskuminn-
ingarnar ljúfar og bjartar og mun
ég ekki reyna að lýsa þeim hér.
Amma mín var björt yfirlitum
með mikið ljóst hár fram eftir
öllum aldri, í meðallagi há, en
grannvaxin, létt í hreyfingum og
dugleg að hverju sem hún gekk.
Venjulega var hún glöð og kát.
Hún var söngelsk og hafði lag-
lega söngrödd. Mikið kunni hún
af kvæðum og ljóðum og kenndi
okkur systkinunum ýmis þeirra.
Góð vinátta var milli bæjanna í
Norðurfirðinum svo ekki bar þar
skugga á. Ömmu minni þótti
vænt um nágrannakonur sínar,
og mátu þær hana mikils. Böm
þessara nágranna komu oft að
Steinstúni og tók hún þeim alltaf
vel, enda var hún í eðli sínu barn-
góð og kunni að umgangast börn,
svo að þau hændust að henni.
Mikill var dugnaður hennar
meðan hún var upp á sitt bezta.
Meðan börn hennar voru ung
varð hún oft að taka að sér hirð-
ingu á öllum skepnum heimilis
ins langtímum saman, þegar mað-
ur hennar var á hákarlaskipum
og við önnur störf fjarri heimil- unar
inu. Þetta gerðist á hverjum
vetri. Voru þó aðstæður erfiðar,
því fjárhúsinu voru niðri í Firði
og því örðugt að komast á milli í
vondum veðrum. Fór henni
þetta allt vel úr hendi, unz synir
hennar komust á legg og gátu
tekið þessi störf að sér í fjarveru
afa míns.
Aldrei féll henni verk úr hendi,
er hún var inni og margan sokk-
inn og vettlinginn mun hún hafa
prjónað á leiðinni á engjernar á
sumrin. Það lítur ekki út fyrir að
þessi mikla vinna hafi háð henni
eða stytt aldur hennar, enda var
hún heilsugóð og fremur hraust
langt fram á elliár, gekk um bein
og hressileg og fylgdist með öllu
sem fram fór.
Ekki man ég eftir að hún hafi
farið burt úr sveitinni til læknis-
eðgerðar nema einu sinni. Fékk
hún þá illt í fingur og varð að
fara til Hólmavíkur til rannsókn-
ar. Reyndist þetta vera bein- eða
beinhimnubólga svo slæm, að
taka varð af henni fingurinn. Þar
var hún í nokkrar vikur, unz hún
var gróin sára sinna. Þetta var í
tíð Magnúsar Péturssonar, héraðs
læknis. Seinna hefur hún fengið
slæmar byltur. Er hún var á sjö-
tugsaldri datt hún af hestbaki
fram við Árnesstapa og fótbrotn-
eði. Var hún flutt 'heim til foreldra
minna, sem þá áttu heima á Mel-
tim og var hún hjá okkur þar til
brotið var gróið. Er hún var kom-
In á tíræðisaldur laskaðist hún í
mjöðm. Var þá haldið, að hún
svo gömul mundi ekki komast á
fætur aftur, en það fór á annan
veg, því með þrautseigju og dugn
aði barðist hún við að stiga í fæt-
urna strax og hægt var. Tókst
henni þannig að komast upp úr
þeirri legu og gekk um að lokum
sem ekkert væri.
Kraftar þessarar öldruðu konu
eru nú óðum að þverra, sjón og
heyrn er orðin dauf, en enn reyn-
ir hún þó að klæðast dag hvern
og halda sér þannig í lengstu lög
frá að fara alveg í kör. Hætt er
samt við að það verði ekki til
langframa úr þessu og að lífs-
ganga hennar verði brátt á enda.
Þeirrar stundar 15íður hún í von
og trú, án allrar æðru eða kvíða.
Hún heldur barnatrú sinni allt til
enda og hefur alltaf treyst því,
að það sé æðri kraftur, sem leiði
mann gegnum lífið.
Á þessu sérstæða merkisafmæli
mun ekkert barna hennar (nema
Gísli, sem heima á í Steinstúni)
geta heimsótt hana. Þau eru
dreifð í ýmsar áttir og fjarlægð
og misjöfn vetrarveður, hindra
samgöngur við þessa afskekktu
sveit. En hugur þeirra og ann-
arra afkomenda hennar og forh-
vina, mun á þessum degi leita
heim að Steinstúni, heim til henn
ar, með þakklæti fyrir allt hið
góða á liðnum árum og heillaósk-
um í sambandi við afmælið.
Um leið og ég þakka þér,
amma mín, fyrir alla ástúð þína
og umhyggju mér til handa, óska
ég að æðri máttur veiti þér þrek
og gleði til hinztu stundar, svo
ævikvöldið megi verða þér bjart
og fagurt
Ingvar Agnarsson.
Dav/ð Ó.
Framh. af bls. 12
geta frystihúsanna setur takmörk
við því hversu mikið þar er unnt
að vinna.
Bráðabirgðatölur liggja fyrir
um hagnýtingu síldarinnar allt ár
ið 1964 og sýna þær eftirfarandi
í samanburði við árið 1963 (þús.
lestir):
erlendan markað, en annars var
landað hér heima aðallega um
vor- og sumarmánuðina.
Alls nam afli togaranna á ár-
inu um 64 þúsund lestum og var
þar af landað erlendis um 33 þús.
lestum. Stunduðu 35 togarar yeið
ar og þar af má telja, að 29 hafi
haft eðlilegt úthald. Var þett 7
skipum færri en árið áður, en
hinsvegar var úthald togaranna
yfirleitt samfelldara nú og heild-
1964 %. 1963 %
ísvarin síld . . 0 5.8 1.5
Til frystingar 26.0 4.8 37.7 9.3
Til söltunar .. 56.6 10.4 76.6 19.2
Til bræðslú .. 459.1 84.8 274.7 70.0

Breytingar á hagnýtingu síld- arúthaldstíminn því ekki tu
áður hefir verið. í síðasta lagi í
lok september hefir vertíð austan
lands og norðan verið lokið og
ávallt meginhluti flotans haldinn
heim alllöngu fyrr.
Jakob Jakobsson, fiskifræðing-
ur, sem stjórnar síldarrannsókn-
unum og leitarskipunum, hefir þó
bent mönnum á, að mögulegt
væri að stunda síldveiðar fram
eftir hausti. Það var þó ekki fyrr
en nú, að menn fengust til að
sinna þessu. Kom og í ljós, að
hægt var að stunda veiðarnar
með góðum árangri, allt til árs-
loka. Hafði það þeim mun meiri
þýðingu að þessu sinni vegna
þess, að veiðarnar við Suðvestur-
land brugðust að mestu og gátu
einkum hin stærri skip bætt sér
upp það tjón með því að stunda
veiðarnar á austursvæðinu. Hefir
með þessu verið' skráður nýr þátt
ur í sögu síldveiðanna við ís-
land og er vart að efa, að þessar
haustveiðar geta átt.eftir að hafa
mikla þýðingu í framtíðinni.
Enda þótt veiðin væri með
nokkrum frátökum um sumarið
og haustið, aðallega vegna mis-
jafns veðurs, þá veiddist meiri
síld á þessari vertíð en nokkru
sinni fyrr, eða sem svaraði nokk-
uð yfir 3 millj. mála.
Síldin var venju fremur mis-
jöfn að stærð um sumarið og
breyttist með eðlilegum hætti
nokkuð til hins verra að því er
arinnar verða yfirleitt mun meiri
frá ári til árs en að því er tekur
til þorskveiðanna. Koma þar til
mismunandi gæði síldarinnar svo
og, að markaðir fyrir frysta og
saltaða síld geta takmarkað það
magn, sem hagnýtt er á þann
hátt. Hið síðara átti þó ekki við
árið 1964, en þá stafaði minnk-
andi hagnýting síldarinnar til
frystingar og söltunar í fyrsta
lagi af því, að síldin, sem veidd-
ist um sumarið við Austurland
vár yfirleitt óhagkvæm til sölt-
og síldveiðarnar við Suð-
vesturland brugðust að mestu um
haustið en einmitt á því svæði
eru mestir möguleikar til fryst-
ingar á síld og söltun varð þar og
einnig miklu minni en ráðgert
hafði verið. Sá hluti síldaraflans,
sem fór til bræðslu var því með
mesta móti á þessu ári.
Togararnir
Útgerð togaranna var með
sama hætti og verið hefir undan-
farin ár, en afli þeirra fer enn
minnkandi og hefir verið svo frá
ári til árs nú um skeið. Til þesr.
liggja tvær meginorsakir. í fyrsta
lagi hefir þess gætt í vaxandi
mæli á togaramiðum á Norður-
Atlantshafi nú undanfarin ár, að
afli færi minnkandi bæði að því
er snertir þorsk og þó einkum
karfann. í öðru lagi hafa togar-
arnir íslenzku verið útilokaðir
frá ýmsum þeim veiðisvæðum
hér við land, þar sem þeir áður
máttu veiða á og fiskur er oft
mikill.
Hinir miklu erfiðleikar togara'
útgerðarinnar stafa m.a. af þessu
aflaleysi en ýmislegt fleira kem-
ur þar til. Það er öllum ljóst, sem
nálægt þessari útgerð koma, að
stærð áhafna skipanna og vinnu-
fyrirkomulag um borð er miðað
við allt aðrar aðstæður, hvað afla
magn snertir, en nú er orðið og,
að það gæti verið hagur bæði á-
hafna og skipaeigenda að breyta
þar til.
Þá eru flestir togararnir orðnir
það gamlir, að rekstur þeirra af
þeim sökum verður óhagkvæmur.
Þann tíma ársins, sem ísfisk-
markaðirnir í Bretlandi og Þýzka
landi gátu tekið á móti fiski,
stunduðu togararnir nær undan-
tekningarlaust ísfiskveiðar fyrir
muna styttri en þá.
Alls fóru togararnir 249 sölu-
ferðir með ísfisk til útlanda á ár-
inu, 113 til Bretlands og 136 til
Þýzkálands. Verðlag á ísfiskmörk
uðunum var yfirleitt hagstætt þó
jafnan sé það nokkuð syeiflu-
kennt. Meðalverð yfir árið mun
hafa verið sem næst kr. 9.20 pr.
kg. í Bretlandi en um kr. 8.50 í
Þýzkalandi. Þetta gefur þó ekki
fullkomlega til kynna réttan
samanburð á þessum mörkuðum
því tollar og kostnaður við lönd-
un o. fl. er misjafnt. Tollur á
brezka markaðnum er 10% allt
árið af öllum fiski, en í Þýzka-
landi er þetta misjafnt eftir árs-
tímum og tollfrjálst tímabil, sem
svo er nefnt, síðustu fimm mán
uði ársins en utan þess tíma
verður að greiða nokkru hærri
toll en í Bretlandi.
Síldveiðarnar
. Eins og áður segir jókst síldar-
‘aflinn verulega á árinu og nam
nú meira en 55% af heildarafl-
anum.
Eftir mjög lélega haustsíldar-
vertíð 1963 hófst síldveiði við
austanvert Suðurland, aðallega
vestan Ingólfshöfða, í janúar, en
þar hafði ekki verið stunduð síld
veiði áður. Hélzt sú veiði fram
febrúar. Vegna fjarlægðar veiði-
svæðisins frá þeim vinnslustöðv-
um, sem voru tilbúnað að taka á
móti síldinni, sem voru aðallega
á Suðvesturlandi, nýttist þessi
veiði verr en ella, en auk þess
kom það til, að síldin var æði
misjöfn að gæðum, aðallega
blönduð að stærð.
Sumarsíldveiðarnar hófust að
þessu sinni fyrr en áður hefir
verið, því fyrsta síldin veiddist
þegar um mánaðamótin maí/
júní.
Þátttaka var nú meiri í veiðun-
um en verið hafði á fyrra ári, eða
243 skip á móti 226.
Fernt var það, sem einkenndi
þessa vertíð. Undanfarin ár hefir
sá hluti sumaraflans, sem veiðzt
hefir vestan Langaness farið
minnkandi en Austfjarðamiðin
orðið þeim mun gjöfulli. Á þess-
ari vertíð varð þróunin sú, að
því nær öll veiðin fékkst austan
Langaness.
Þá var þessi vertíð lengri en
Söltun Bræðsla Frysting
Þús. upps. Þús. Þús. uppm.
tunnur mál tunnur
1. júní til 30. sept 347 2.141 38
1. okt. til 31. des 10 578 18
Alls: 357 2.719 56
Hagnýting síldaraflans við Suður- og Vesturland
Söltun Bræðsla Frysting
Þús. upps. Þús. Þús. uppm.
tunnur mál tunnur
1. jan. til 31. maí 23 442 96
1. júní til 30. sept 24 5
1. júní til 30. sept., Vestm. — 184 4
1. okt. til 31. des 38 31 95
Alls 61 681 200
fitumagn snerti er á leið haustið. Vegna þess aðallega, að stærð-
Var um að ræða mikið af síld, arsamsetning sumarsíldaraflans
sem var of smá fyrir söltun og var óhagstæð, eins og áður segir,
olli það erfiðleikum. Hinsvegar var ekki unnt að salta meira en
var síldin yfirleitt feit um sum- raun varð á, sem leiddi til þess
arið. að nokkuð skorti á, að saltað
inga á síld um langar vegalengd-
ir, sem getur átt eftir að hafa
stórkostlega þýðingu, ekki aðein*
fyrir veiðiflotann og síldarverk-
smiðjurnar heldur einnig aðrar
vinnslustöðvar, svo sem söltunar-
stöðvar og frystihúsin. Er og uppi
nú mikil hreyfing í þá átt að feta
í spor þessarar tilraunar og eru
það einkum síldarverksmiðjurn-
ar á Suðvesturlandi sem það gera.
Eins og áður segir varð síld-
veiðin við Suðvesturland með
eindæmum rýr að þessu sinni. Að
vísu var tíðarfar mjög óhagstætt
lengst af en síldarmagn virtist
einnig lítið á miðunum.
Eins og síldveiðarnar eru nú
stundaðar má heita, að um sam-
fellda vertíð sé að ræða, ef frá
er talið tímabilið síðari hluti
vetrar og fram í vorbyrjun, en
þá hefir hingað til ekki verið um
teljandi síldveiði að ræða. Það er
því erfitt að skipta aflanum á
veiðitímabil einkum þegar það er
svo, eins og var á þessu ári, að
sömu skipin voru að veiðum til
skiptis á mismunandi svæðum
eins og var um sumarið og að
nokkru leyti um haustið.
Um sumarið veiddist talsvert af
síld við Vestmannaeyjar, en sum
skipanna voru ýmist þar eða við
Austurland. Taflan hér á eftir er
því aðallega gerð til að sýna skipt
ingu aflans eftir því hvernig hann
var hagnýttur.
Hagnýting síldaraflans við Norður- og Austurland:
Hið þriðja atriðið, sem vert er
að minnast, við þessa vertíð er sú
tilraun, sem gerð var með flutn-
inga á síld með tankskipi. Upp-
bygging síldariðnaðar um allt
land hefir mjög knúð á með að
finna leið til að flytja síldina til
vinnslustöðvanna frá veiðisvæð-
unum, sem oftast eru takmörkuð
við einn landshluta í einu. Slíkir
flutningar hafa að vísu verið
stundaðir frá 1960, þar sem síld-
inni hefir verið umhlaðið í flutn-
ingaskip á höfnum á Austur-
landi, aðallega til flutninga á
hafnir á Norðurlandi. Að þessu
sinni var gerð tilraun með að
setja dælu í tankskipið Þyril og
dæla síldinni úr veiðiskipunum á
miðum úti. Með þessu móti spar-
ast þeim veiðiskipum, sem losna
við síldina á þennan hátt, sigl-
ingatíminn til hafnar og á miðin
aftur, sem getur oft verið heill
sólarhringur eða jafnvel meira.
Gefur auga leið hversu mjög
aflamöguleikar flotans geta auk-
izt við þetta. Síldin var svo flutt
til síldarverksmiðjunnar í Bol-
ungarvík, en það var fyrirtækið
Einar Guðfinnsson í Bolungarvík,
sem gerði þessa merku tilraun,
með aðstoð ríkisins, en verkfræð-
ingarnir Haraldur Ásgeirsson og
Hjalti Einarsson stóðu fyrir
tilrauninni. Virðist ekki á
á því vafi, að með þessu var sýnt
fram á nýjan möguleika til flutn-
væri upp í fyrirframgerða samn-
inga. Hið- sama gerðist að því er
Suðvesturlandssíldina snerti, en
þar var það aflaleysið, sem varð
þess valdandi. Saltsíldarfram-.
leiðslan varð því allverulega
minni en efni stóðu til og leiddi
til þess, að hlutfallslega meira fór
til bræðslu en ella. Frysting varð
einnig til muna minni en ella
hefði orðið.
Hvalveiðar.
Hvalveiðarnar voru með svip-
uðum hætti ogxáður. Lauk ver-
tíðinni síðari hluta september
og hafði þá staðið frá síðari hluta
maímánaðar, eða alls rúmlega 17
vikur.
Alls veiddust 444 hvalir og var
það 5 hvölum fleira en árið áður
en 39 færra en verið hafði árið
1962.
Skiptist veiðin þannig á teg-
undir (tala hvala) 1964 1963
Langreyðir .. 217 283
Búrhvalir. .. 138 136
Sandreyðir 89 20
Framleiðsla helztu afurða úr
hvölum var sem hér segir:
Lýsi
Kjöt
Mjöl
1964 1963
lestir lestir
. 3215 3436
. 2227 2234
. 1974 2389
- Hafið hér litið 1SPEGILINN? -