Morgunblaðið - 03.04.1965, Blaðsíða 6

6
MORG UNBLAÐIÐ
Laugar'dagur 3. apríl 1965
Þorsteinn Arnason
læknir, — In memorian
MÖNNUM bregður jafnan harka
lega, þegar dauðinn vitjar vina
þeirra með óvæntum hætti. Slíkt
er engin ný saga, en þó sínýr
veruleiki þeim, sem fyrir verð-
ur. Svo varð mér, er ég spurði
skyndilegt andlát míns góða forn
vinar og bekkjarbróður, Þor-
steins Árnasonar, læknis. Fregn-
in kom eins og högg. Minningar
margar og ljúfar streymdu að
mér, minningar frá liðnum dög-
um, fullum af sólskini. Þær urðu
enn skýrari og litauðgari, þegar
þær bar við dökkan grunn sakn-
aðar og trega, en um leið kær-
ari og hjartfólgnari vegna þess,
að þær verða ekki fleiri, — enn
meiri helgidómur, sem ég mim
varðveita til æviloka sem eins
hins bezta, sem lífið hefir veitt
mér. Gott var að eiga vináttu
hans, tryggð og trúnað og mikil
mannbót að kynnum við slíkan
mann. Nú stöndum við vinir hans
hljóðir á auðri ströndinni og
sendum honum hlýja og heila
þökk, meðan við horfum á eftir
nökkvanum svarta, sem flytur
hann til ókunna landsins.
Þorsteinn Árnason fæddist í
Blaine, Washingtonríki í Banda-
ríkjunum 20. september árið
1923, en fluttist barnungur til ís-
lands með Hlíf systur sinni og
foreldrum þeirra, Heiðbjörtu
Björnsdóttur frá Veðramóti og
Árna Danielssyni, sem síðan hafa
búið á höfuðbólinu Sjávarborg í
Skagafirði. Þar ólst Þorsteinn
upp við öll algéng sveitastörf.
Fundum okkar bar fyrst sam-
an, þegar hann tók próf utan-
skóla upp í 2. bekk M.A. vorið
1937, en traustum vináttubönd-
um bundumst við fyrst, þegar
við vorum í 4. bekk. Hafa þau
vináttubönd eigi rofnað síðan,
þótt samfundir hafi strjálazt
nokkuð hin síðari ár. Þorsteinn
gat sér þegar hið mesta orð sem
afburða námsmaður, enda varð
allur námsferill hans mjög glæsi-
legur, bæði í menntaskóla og síð-
ar 1 háskóla. Latínumaður var
hann með yfirburðum og yfirleitt
mikill tungumálagarpur, en var
þó mjög fjölhæfur og jafnvígur
á hinar sundurleitustu náms-
greinar. Minnið var líka trútt og
kappið mikið. Hann las yfirleitt
hægt og af ótruflaðri athygli,
kunni þá fremur sjaldgæfu list
einbeitingarinnar og útilokunar
umhverfisins, sem nauðsynleg er
til mikils árangurs í námi hvers
konar.
Þorsteirin var líka allra manna
hjálpfúsastur við þá, sem miður
voru staddir í námi, og taldi ekki
eftir sér að lesa með öðrum
bekkjarsystkinum, ef hann var
þess beðinn. Oft mátti sjá hann
í frímínútum ganga afsíðis með
einhverjum félaga sínum og
hlaupa með honum yfir náms-
efni næstu kennslustundar, ef
svo bar við, að sá hinn sami var
illa lesinn eða þótti eitthvert
atriði fullhart undir tönn. Þegar
svo bar undir, var Þorsteinn
manna vísastur til að greiða úr
vandræðum, enda vissi ég ekki
til, að hann neitaði neinum um
þann greiða.
Ekki var þó öllum hent að lesa
með Þorsteini próflestur, því að
þá byrjaði hann venjulega klukk
an sex á morgnana og hélt áfram
linnulítið til klukkan átta á
kvöldin að minnsta kosti. Eink-
unnir hans voru að jafnaði í
réttu hlutfalli við lesturinn. Þó
var Þorsteinn fjarri því að vera
einkunnasjúkur, hin góðu og
vönduðu vinnubrögð hans áttu
aðeins orsök í eðli hans sjálfs
og vilja til að rækja skyldu sína
við skóla sinn og sjálfan sig, til
að leggja alúð við verk sitt og
leysa það af hendi með hreinni
og góðri samvizku. Oft var hann
sár, ef honum þótti vinum sínum
vera gefnar of lágar einkunnir á
prófum, en lét í ljós undrun yfir
sinni eigin velgengni, sem hon-
um fannst óverðskulduð. Hygg
ég þó, að hann hafi verið einn
um þá undrun.
Meðan þau systkinin, Hlíf,
Þorsteinn og Haraldur, voru í
skóla á Akureyri (og raunar
einnig síðar í Reykjavík), hélt
Heiðbjört móðir þeirra heimili
fyrir þau á vetrum, lengst af í
Lækjargötu 4. Þangað kom ég oft
á þessum árum, ,og þangað var
alltaf jafngott að koma. Þar ríkti
hlýr og léttur blær glæðværðar,
en um leið var þar í heiðri höfð
reglusemi og vinnusemi, iðkaður
lestur góðra bóka og skemmtileg
umræðuefni á takteinum. Oft
komum við þar saman nokkrir
félagar til lestrar undir næsta
dag eða vorpróf. Þá var lesið af
kappi, enda undi Þorsteinn ekki
öðru, en stundum var brugðið
á leik og flogizt hressilega á þess
á milli til að veita umframorku
líkamans útrás. Svo var hlegið á
eftir, þegar við stóðum upp aft-
ur og tókum til við lesturinn, þar
sem frá var horfið, löðursveittir
eftir átökin og einni eða tveimur
skyrtutölum fátækari.
Oft hittumst við þar líka í
tómstundum okkar og tókum upp
ýmislega skemmtan. Stundum
• ÓKEYPIS ÞJÓNUSTA
í fyrradag sagði ég frá nýj-
ungum í símamálum — og þar
á meðal kom það fram, að ný
tækni mun gera bandarískum
húsmæðrum fært að hringja
heim til sín og setja bakarofn-
inn í gang með því að velja
ákveðið númer.
Kunningi minn hringdi í mig
og spurði hvort ég héldi að
þessi tækni yrði bráðlega tekin
í notkun hér, en ég fullvissaði
hann um, að áreiðanlega yrði
það ekki á næstunni og hann
varð mjög feginn.
Hann sagði nefnilega, að það
væri svo algenigt að fólk hringdi
í vitlaust númer, að hinar og
þessar kerlingar gætu verið
búnar að setja öll hans heimilis
tæki í gang án þess að nokkur
fengi rönd við reist, ef þvílík
uppfinning yrði tekin í okkar
þjónustu. Það væri bókstaflega
hægt að setja allan bæinn á ann
an endann — jafnvel óviljandi,
ef hægt yrði að stjórna heimils-
þreyttum við kappræður um
pólitík, eilífðarmálin og ýmisleg
mannleg vandamál. Gerðumst
við þá stundum bæði nokkuð
háværir og stórorðir, því að ekki
voru alíir einatt á sama máli.
Þorsteinn hafði þá þegar mynd-
að sér ákveðnar og eindregnar
skoðanir um mörg meginmál og
varði þær skoðanir einarðlega.
Fyrir kom, að Þorsteinn hélt yfir
okkur hinum hvassar siðaprédik-
anir, ef honum þótti við gerast í
einhverju hirðulitlir um nám eða
líferni. Þótti þá sumum hart und-
ir að búa, enda maðurinn þung-
höggur í orðum, en urðu þó að
játa réttmæti og sannindi orða
hans, er hann fékk lokið upp
augum þeirra og þeir sáu villu
sína.
En ef til vill'eru mér minnis-
stæðastar stundirnar, þegar hann
sagði okkur frá ýmsum einkerini-
legum mönnum og atvikum heim
an úr Skagafirði og fór með vís-
ur og kviðlinga þaðan, en þeirra
kunni hann ógrynni. Þorsteinn
átti líka sjálfur óvenjuskemmti-
lega kímnigáfu, sem hann kunni
jafnan að beita á þann hátt, að
engan særði. Hagmæltur var
hann í bezta lagi og kvað marg-
an glettinn gamanbrag um okk-
ur bekkjarsystkinin. Hann var
afar orðauðugur og bar glöggt
og vel ræktað skyn á blæbrigði
í stíl og orðavali, enda gjörhug-
ull um þau efni, sem hann fékk
áhuga á, en þau voru meir á
sviði andans en efnisins. Vart
hefi ég fengið skemmtilegri sendi
bréf en bréfin frá Þorsteini,
geislandi af gamansemi, víðsýni
og skarplegum athugasemdum.
Frásagnargáfa hans var stórmik-
il, hvort heldur var í rituðu
máli eða mæltu, og hann kunni
þá list að gera eftirminnilegan
atburð úr ómerkilegu atviki, ef
honum sýndist, fá menn til að
tækjum og öðru slíku gegn um
síma.
Þetta var skarplega athugað,
en ég geri ekki ráð fyrir að fólk
þurfi að óttast of öra þróun í
símamálum okkar. Það er líka
ofur einfalt að losna við sím-
ann, ef þörf krefur. Aðeins að
komast í fimm krónu skuld við
Landssíma íslands — þá loka
þeir umsvifalaust símanum og
er óhætt að fullyrða, að fáir eða
engir þættir í þjónustu símans
séu jafn fúslega af hendi leystir.
Og ég held að ég megi fullyrða,
að þetta sé líka eina ókeypis
þjónustan, sem síminn veitir við
skiptavinum sínum.
• NIÐURDREPANDI
Maður nokkur, árrisull og
léttur í lund, hringdi og spurði
hvort það væri yfirlýst stefna
útvarpsins að gera út af við
landsmenn reglulega á hverjum
morgni með þessari leiðindatón-
list, sem þá væri yfirleitt flutt.
Og hann bætti við: Er útvarp-
veltast um af hlátri, án þess að
honum stykki bros sjálfum.
Þessum áhrifum náði hann ekki
með grófyrðum eða gífuryrðum,
eins og mörgum hættir til, held-
ur einmitt með hlédrægu lát-
leysi og fíngerðum smekk um
val réttra orða af gnótt sinni.
En bak við gáskann og gaman-
semina bjó fremur dulur alvöru-
maður, sem ógjarna flíkaði til-
finningum sínum við aðra en
vini sína. Þeir voru ekki margir,
en hann batt við þá órofa tryggð.
Að loknu stúdentsprófi vorið
1942, en því lauk hann með
glæsilegri einkunn, tók Þorsteinn
að leggja stund á læknisfræði
við Háskóla íslands og sóttist
það nám með ágætum. Reyndist
hann þar hinn sami eljumaður
og afburðamaður við nám og
hann hafði verið í menntaskóla,
enda varð árangurinn eftir því.
Á þessum árum hittumst við oft
og áttum saman mér dýrmætar
stundir, þó að leiðir hefðu að
nokkru skilizt, þar sem við nám-
um nú hvor í sinni háskóladeild.
Alltaf var jafngott að eiga Þor-
stein að glöðum og reifum fé-
ið fyrir landsmenn alla, eða ein-
ungis sniðið fyrir þá, sem velja
efni þess?
Mér varð svarafátt, því ekki
veit ég fyrir hverja útvarpið er
sniðið. Auk þess hlusta ég sjald
an á morgunútvarpið og er ekki
dómbær á meltanleika þeirrar
tónlistar, sem þar er flutt.
En maðurinn hélt áfram:
Menn virðast aldrei ætla að
hætta að rausa um Keflavíkur-
sjónvarpið, en persónulega er
ég mótfallinn því. En enginn
minnist lengur á Keflavíkurút-
varpið. Það er ekkert undarlegt
þótt ungt fólk stilli fremur á
Keflavíkurstöðina en að hlusta
á íslenzka útvarpið á mongnana.
Ég vil hlusta á eitthvað létt og
hressandi í mongunsárið — og
er ég þó enginn unglingur. En
þeir þreytast aldrei á að spila
þessa leiðindavellu. Kannski
gallalaus hljómlist ef farið væri
út í einhverja skilgreiningu á
lélegri og góðri hljómlist. En
þetta er ekki það, sem okkur
laga og trúnaðarvini, sem allt var
segjandj.
Eftir embættispróf gegndi Þor-
steinn héraðslæknisstörfum á
ýmsum stöðum, Selfossi, Klepp-
járnsreykjum og Kirkjubæjar-
klaustri, og fór auk þess náms-
för til Bandaríkjanna og vann
þar á sjúkrahúsi í Cincinnati,
Ohio. Loks varð hann héraðs-
læknir í Neskaupstað árið 1952
og gegndi því embætti til ársins
1964, en varð þá að láta af þvi
m.a. vegna afleiðinga alvarlegs
bifreiðarslyss, sem hann varð
fyrir austur þar. Þá slasaðist
hann mjög og varð aldrei heill
maður eftir. Eftir að hann sett-
ist að fyrir austan, bar fundum
okkar sjaldan saman, en þeir
urðu því meiri fagnaðarfundir.
Þorsteinn var mjög vel látinn
læknir,, og það hafa sagt mér
læknisfróðir menn, sem til hans
þekktu, að hann hafi verið sér-
stakur snillingur við að greina
sjúkdóma, svo að það mundu
fáir leika eftir honum.
í Neskaupstað gekk Þorsteinn
árið 1953 að eiga konu sína,
Önnu Jóhannsdóttur, sem lifir
mann sinn ásamt fjórum ungum
börnum þeirra, Klöru, Árna,
Þorsteini og Daníel. Dóttur
eignaðist Þorsteinn, áður en
hann gekk í hjónaband, Elísu
Björgu, sem nú er 13 ára og
alizt hefir upp hjá móður sinni
og stjúpa á Húsavík.
Eftir að sýnt var, að Þorsteinn
mundi ekki ná þeim bata eftir
slysið, að hann gæti gegnt em-
bætti lengur, fluttist hann sL
sumar með fjölskyldu sína heim
til æskustöðvanna i Skagafirði
og settist að í Sjávarborg, en
stundaði jafnframt læknisstörf á
Sauðárkróki. Á bernskuslóðun-
um, sem hann unni um önnur
héruð fram, þar sem er „sól-
heimur ljómandi, varðaður blá-
fjöllum“, kvaddi vinur vor þenn-
an heim aðfaranótt hins 24. marz,
og þar verður hann lagður til
hinztu hvíldar í dag.
Við bekkjarsystkinin, stúd-
entahópurinn frá M.A. 1942,
kveðjum nú hjartfólginn vin og
félaga, Ijúfmennið og tryggða-
Framhald á bls. 8.
lamgar til að heyra á morgn-
ana. Nei, niðurdrepandi væl.
Maðurinn sagði miklu fleira,
en það var allt í sama dúr. Ég
held að hann sé farinn að stilla
á Keflavík eða Luxembourg á
morgnana.
• ALMENNINGSSALERNI
Og svo var það enn einn,
sem hringdi og bað mig að
koma því á framfæri, að nýlega
væri búið að hressa upp á al-
menningssalernin í Bankastræti.
Sagði hann, að þar væri nú allt
sérlega snyrtilegt og mjög menn
ingarlegt og ættu borgaryfir-
völd þakkir skyldar fyrir fram-
takið. Sagðist maðurinn vonast
til að borgarbúar gætu gengið
um þessi salerni eins og siðað
fólk og stillt siig um að vinna
spjöll og krafsa á veggi — og
tók ég undir það með honum.
Svo sannarlega rekumst við á
almenningssalerni, sem ekki
eru lík því að mennskir hafi
gengið þar um. Þess vegna er
ástæða til að hvetja menn til að
ganga vel um almenningssal-
erni, því umigengnisvenjur á
slíkum stöðum eru engú síður
mælikvarði menningarstigsins
en magn útgefinna bóka.
6 v
12 v
24 v
B O S C H
bakljós, ökuljós, stefnuljós
og bremsuljós.
BRÆÐURNIR ORMSSON hf
Vesturgötu 3. — Sími 11467.