Morgunblaðið - 13.04.1965, Síða 17

Þriðjudagur 13. apríl 198S
MORCUNBLADIÐ
17
Dr. Jakob Magnússon;
Hugleiöing um spærling og
meiri fiölbrevtni í fiskveiðum
Á UNDANFÖRNUM árum hefir
verið bent á það, bæði í ræðu
og riti, hve æskilegt væri að
auka fjölbreytni í íslenzkum
fiskveiðum, en þær hafa verið
mjög einhæfar fram til síðustu
ára. Hefir í því sambandi verið
bent á ýmsar leiðir, meðal ann-
ars með því að fara að nýta teg-
undir eins og t.d. spærling, sem
hingað til hafa verið látnar af-
skiptalausar.
Það var því sérstakleiga ánægju
legt að lesa viðtal við Einar Sig-
urðsson útgerðarmann í Morgun-
'biaðinu 7. þ.m. um veiði og
vinnslu á spærling. Það eru vissu-
lega gleðitíðindi að sjá, að áhugi
manna er að vakna fyrir nýtingu
þessa litla fisks og væntanlega
ikorna fleiri á eftir.

Spærlingurinn (Gadus esmarki
L.) er smávaxinn fiskur af þorsk-
fiskaættinni. Vitneskja okkar um
lífsferil hans er af skornum
skammti, enda ekki aðrar athuig-
anir frá eldri tímum á honum
hér við land en þær, sem Bjarni
Sæmundsson gerði á sínum tíma.
Hann segir m.a. um spærlinginn:
„....og svo mikil er mergðin af
Ihonum, að hann yfirgnæfir ef til
vill aðrar tegundir ætthvíslarinn-
ar i því tilliti“. Margt bendir til,
að þessi tilgáta sé rétt. Fyrir all-
löngu kom mætur togaraskip-
stjóri að máli við mig um þetta
og benti á, að svo væri mergðin
mikil af þessum fiski hér við
S- oig SV-landið (t.d. á Selvogs
banka) í marz-apríl, að ekki
væri vandi að fylla skipin af
þessum fiski á skömmum tíma.
Hafa sjómenn því eðlilega margir
hverjir haft mikinn hug á nýt-
ingu þessa fisks.
Þar sem eldri rannsóknir voru
af mjög skornum skammti, þótti
vissulega timabært að hefja at-

Dr. Jakob Magnússon
öllu eldri, Vöxturinn er all hrað-
ur fyrstu 2—3 árin, en þá fer
fyrsta hrygning fram. Aðalhrygn-
ing fer fram í marz-apríl. Meiri-
hluti stofnsins hrygnir í fyrsta
sinn, þegar fiskurinn er 2 ára,
um 25—30% þagar hann er 3 ára
og aðeins 2—3% 4 ára. Megin-
þorri hans hrygnir sennilega að-
eins tvisvar. Þannig deyr þorri
stofnsins er fiskurinn hefir náð
4—5 ára aldri.
Þessar staðreyndir benda til
þess, að hér sé um fiskstofn að
ræða, sem all mikils megi af
vænta:
1. Skammlífur fiskur, en mergð-
in mikil,
2. Hrygnir ungur og kemur því
fljótt í gagnið,
3. Hann deyr ekki allur strax
að lokinni fyrstu hrygigning'u eins
en ætla má, að sá hlutinn, sem
eftir er, dreifist vestur með land-
inu og dfagi sig aftur út í djupið.
Hefi ég þó orðið var við allmikið
af honum á bönkunum vestur af
landinu, á haustin. Veiði mun
vænlegust yfir hrygnimgartím-
ann, og þá ekki siður í uppsjávar
veiðarfæri, því athugulir sjó-
menn hafa fylgzt með því, að
hann stígur upp í sjó um nætur,
allt upp á 20 m. dýpi, en slær sér
á botninn á daginn. Botnveiðar-
færi gætu meira að segja verið
varhugaverð, því vænta má, að
víða sé ungviði ýmissa nytja-
fiska, t.d. ýsu, við botn þar sem
spærlingurinn slær sér niður.
Hvað þetta atriði snertir verður
að fara með gát, og hætta tafar-
laust veiði með veiðarfærum
sem taka til botns, þar sem ung-
viði annarra fiska er fyrir, því
ekki geta þau smogið svo litla
möskva, sem þurfa að vera fyrir
spserling.
Þótt hér hafi að gefnu tilefni
aðeins verið rætt um spærling,
þá eru ýmsar aðrar tegundir hér
við land, sem vissulega gætu ver-
ið góð búbót í, svo sem gulllax
og kolmunni, og hefi ág áður
vikið nokkuð að þeim tegundum
ásamt spærlingi á öðrum vett-
vangi. Hér við land eru allmargar
fisktegundir, sem lítið eða ekk-
ert hafa verið nýttar, en útgerð
og fiskiðnaður byggir afkomu
sína svo til eingöngu á örfáum
Veskið kom
óskeiniiiil
úr fönn
Bæ, á Höfðaströnd. 7 apríl.
, SÆLUVIKAN er í fullutn
gangi, en læknar segja að
I inflúenzan breiðist ört út, víða
| liggur allt heimilisfólk á bæj- ^
t!
Spærlingur
huganir á þessari tegund. Tók ég
þær því upp, og hefi sinnt þeim
í hjáverkum á undanförnum ár-
wm eftir því sem tækifæri hafa
gefizt. Hefi ég þá haft í huga,
hvers vænta má af þessum stofni.
Ennfremur er það mikilvægt fyr-
ir síðari tíma, ef rannsóknir hafa
farið fram á fiskstofni, áður en
liýting hans hefst. En að því hlaut
að draga með spærlinginn, þar
®em nútíma veiði- og vinnsluað-
ferðir gera mögulega nýtingu
flestra fisktegunda.
Spærlingurinn er smávaxinn
fiskur og fæst að jafnaði ekki
mikið af honum í venjulegar
vörpur, þrátt fyrir mergðina, því
hann smýgur mjög möskva. Sýn-
ishorn þau, sem ág hefi aflað mér,
eru því nokkuð valin hvað þetta
snertir. Hann verður sennilega
ekki stærri en 25 cm., en þorrinn
•£ sýnishornunum hefir verið
17—21 cm. (90%). Hængarnir
eru minni en hrygnurnar og er
því að jafnaði lítið um þá í sýn-
ishornunum. Spærlingurinn er
skammlífur fiskur. Elzti fiskur-
inn, í sýnishornunum var 6 ára,
eg mun spærlingurinn vart gerast
og almennt hefir verið álitið.
Slíkum stofni er ekki eins mik-
il hætta búin vegna mikillar
véiði, og þeirra tegunda, sem
hægt vaxa, þar sem hann vex
hratt fyrstu árin og kemur ungur
í gagnið. Árlegar sveiflur eru að
vísu algerlega ókunnar. En menn
verða hins vegar að vera við því
búnir, að miklar sveiflur igeti
orðið í veiðum frá ári til árs.
Því það liggur í augum uppi, að
góð eða léleg klakár, þ.e. sterkir
eða veikir árgangar geta haft af-
drifarík áhrif á veiðar, þar sem
þær verður að bera uppi nær ein-
göngu af 2—3 árgöngum.

Spærlingurinn er sennilega
fyrst ag fremst djúp- og miðsæv-
isfiskur, sem lifir mikinn hluta
ársins út í hafi, en kemur upp á
bankana hér SV-lands í miklum
torfum þegar fer að líða að
hrygningu og slær sér þá oft á
botninn. Að lokinni hrygningu
hverfur hann að mestu aftur,
mikill hluti hans deyr sennilega,
tegundum. Það er vissulega sízt
að amast við þvi, að hinar fáu
og gjöfulu tegundir séu nýttar
eftir föngum, en það má ekki
leiða til ofmikillar einhæfni í
fiskveiðum okkar. En við höfum
þráfaldlega rekið ökkur á, að
þessar tegundir beta brugðizt um
lengri eða skemmri tíma. Og þá
hefir hingað til lítið verið að-
hafzt til að reyna annað til að
tryggja afla. Það er því mjög þýð
inigarmikið atriði fyrir íslenzkan
sjávarútveg, að reyna að auka
fjölibreytnina, láta ekki góðærin
glepja þannig fyrir sér, að ekk-
ert sé hugsað til mögru áranna.
Eg hygg því, að einhverju fé frá
góðu árunum væri vel varið til
að kanna og opna möguleika til
fjölbreyttari veiða, sem grípa
mætti til, er þörfin er brýnust.
Ekki býzt ég við, að standa myndi
á sjómönnum að gera sitt til að
koma fiski á land, ef tryggt væri,
að þeir gætu komið honum í verð.
Það er því ekki sízt á sviði fisk-
iðnaðar og viðskipta, sem þörf
væri fyrir að gera átak: að gera
verðmæta markaðsvöru úr þess-
um fiski. Að óreyndu trúi ég ekki
öðru en að gera mætti ljúffenga
neyzluvöru til manneldis t.d. úr
gulllaxinum, svo dæmi sé nefnt.
En þær þrjár tegundir, sem hér
hefir verið minnst á gætu vafa-
lítið gegnt mikilsverðu hlutverki,
ef rétt og skynsamlega er á mál-
unum haldið.
. um.
í nóvember var Valgarð,
' Björnsson, læknir á Hofsósi I
I á leið til Ólafsf jarðar í hríðar
| veðri. Hann varð að moka íí
. sköflum á heiðinni til að kom-

ast áfram. Við moksturinn
) týndi hann peningaveski með
| talsvert miklu fé, auk minnis-
, bókar, sem honum þótti mik-
ill skaði að vera án. Nú eftir
I 4 mánuði, þegar verið var að
(moka lágheiðina, fannst vesk-
I ið og minnisbókin og kom
, óskemmt úr fönninni — B.J.
Leiksýningar
á Veslf jörÓtim
ísafirði, 9. apríl.
LEIKFÉLAG Flateyrar hefur
tvær sýningar á ísafirði um hel'g-
ina á leikritinu „Biedermann og
brennuvargarnir" eftir Max
Frisch. Félagi'ð hefur sýnt þetta
leikrit um alla Vestfirði, og hef-
ur það hvarvetna vakið mikla
athygli.
Leikfélag Þingeyrar frumsýndi
nýlega gamanleikinn „Brúðkaup
og - bótúlismi“ eftir Kennetih
Horme, höfund að „Elsku Rut“.
Leikstjóri er Sævar Helgason frá
Keflavík. Frumsýningin var
mjög vel sótt og leiknum vel
tekið. Á morgun, laugardag,
verða tvær sýningar á þessum
gamanleik á Suðureyri, og um
kvöldið verður sýning í félags-
heimilinu í Bolungarvík. — H.T.
Fleiri tækju upp f járbúskap
ef löndin leyfSu
Fréttabréf úr Hollum
Mykjunesi, 22. marz 1965.
ÞEGAR litið er til baka í góu-
lok, verður ekki annað sagt, en
veturinn hafi verið nokkuð
misviðrasamur. Snjór og hörkur
framan af, hlýindi og stillur á
þorranum, en norðanátt og kuldi
oft ríkjandi á góunni. Jörðin er
nú mjög gaddfreðin, en klaki
ekki mjög djúpur. Auðséð er þó
að seint muni vora í þetta sinn,
og er nú ólíkt ástand eða í fyrra,
en þá var hægt að vinna að
mangháttuðum framkvæmdum
svo til allan veturinn, jafnvel
steypuvinnu og jarðvinnslu.
Sauðfé hefur verið þungt á
fóðrum í vetur, og hafa mikil
hey gefizt. En svo vel vildi til
að heybirgðir voru óvenju mikl-
ar til á haustnóttum. En held-
ur munu hey vera létt til fóð-
urs víða, þar eð tún spruttu
mjög úr sér vegna óhagstæðs
tíðarfars.
í góðviðrinu á dögunum spillt
ust sumir vegir mjög af aur-
bleytu og það svo sumsstaðar,
að þeir urðu nánast ófærir öll-
um farartækjum. Þannig fór
um lanigan kafla af svonefndri
Hagabraut hér í Holtum, sem
búin er þó að vera í þjóðvega-
tölu hálfan annan áratug. Flesta
vetur hafa þessir mjóu vega-
kaflar farið niður og viðhaldið
verið lítið eða ekki neitt. Verð-
ur nú ekki við það uriað öllu
lengur, því að frumskilyrði þess,
að byggð haldist í einni sveit,
eru góðar samgöngur. Hér í
Holtum er vegaviðhaldið nokk-
uð dýrt, jarðvegur er hér yfir-
leitt djúpur og góður ofaníburð-
ur óvíða. En umferðin eykst og
farartækin þyngjast. Þetta eru
staðreyndir, sem ráðamenn þess
ana mála verða að taka fullt til-
lit til. Þess vegna er það ósk
okkar að þessum máium verði
í sumar' komið í betra horf en
verið hefur á undanförnum ár-
um.
Nokkur tíðindi eru það, að
rætt er nú um það í fullri al-
vöru, að stefna til minkaeldis á
nýjan leik hér á landi. Satt að
segja hefði maður nú haldið að
nóg væri komið af því ævintýri,
Ekki verður það tjón nú metið
til fjár, sem villiminkurinn er
búinn að valda þjóðinni. Sjálf-
sagt er það of mikil bjartsýni
að láta sér detta í hug að þess-
um hvimleiða skaðvaldi verði
útrýmt með öllu, en staðreynd
er það, að honum hefur til
muna fækkað hér um slóðir nú
í seinni tíð.
Nokkurt alvörumál er þá nú,
að ýmsir bændur eru í þann
veginn að bregða búi, án þess
að nokkur vissa sé fyrir því að
jarðirnar byggist að nýju. Ýms-
ar ástæður valda því vitanlega
að menn bregða búi, en algeng-
asta ástæðan er sú, að hjónin
eru farin að reskjast og börnin
farin og vilja ekki taka við. Er
þetta sívaxandi vandamál, sem
ekki mun auðvelt að ráða bót á,
Nú virðist það ofarlega í mörg-
um að hætta kúabúskap og
mjólkurframleiðslu. Er það
bæði til að vera frjálsari við
störfin og svo líka hitt að mjólk
urverðið er of lágt til að það
freisti manna til framleiðsl-
unnar. Og vist er það, að ef
löndin leyfðu, mundu mangir
fleiri taka upp sauðfjárbúskap
eingöngu.
Byggingarframkvæmdir munu
ekki verða miklar hér í vor, og
er það hvort tveggja að mikið
hefur verið byggt undanfarin
ár og svo hitt, að útlit er fyrir
að seint muni vera, og öll verk
verða því seint á ferðinni. Véla-
kaup eru aftur á móti all mikil.
M.G.
Kynnisför
til Færeyja
FÉLAGIÐ Ísland-Færeyjar hefur
ákveðið að beita sér fyrir hóp-
ferð (flugferð) til Færeyja í byrj
un júlí-mánaðar næstkomandi ef
næg þátttaka fæst. Flogið verð-
ur til Færeyja 1. júlí og heim
aftur 8. júlí.
Dangana 3. og 4. júlí verður
haldið í Þórshöfn norrænt mót,
og hafa forstöðumenn boðið ís-
lendingum og Norðmönnum þatt-
töku. f sambandi við það verða
fjölbreytt hátíðahöld, þar sem
m.a. koma fram færeyskir, norsk-
ir og e.t.v. íslenzkir þjóðdansa
flokkar. Dagana 5. og 6. júlí verða
síaðn skipulagðar ferðir um eyj-
arnar.
Hinum íslenzku þátttakendum
verður séð fyrir ódýrri gistingu.
Flugfar báðar leiðir kostar rúm-
ar 4000 kr., en alls er gert ráð
fyrir að ferða- og dvalarkostn-
aður verði 6000-6500 kr. á mann.
Áskriftarlisti liggur frarpmi í
Bókaþúð Ménningarsjóðs, Hverf-
isgötu 21.