Morgunblaðið - 16.06.1965, Blaðsíða 19

/ Miðvikudagur 16. júnf 1965
MORGUNBLAÐIÐ
19
Árbók Ferðafélagsins
ARBÖK MCMLXV. Norður-
Þingeyjarsýsla, Tjörnes og
Strönd eftir Gísla Guðmundsson.
160 bls. 52 ljósmyndir og 2 upp-
drættir, 7 litmyndir. Útg: Ferða-
félag íslands. Reykjavík 1965.
Einar Benediktsson ólst að
nokkru leyti upp í Þingeyjar-
sýslu, svo sem kunnugt er.
Hann hreifst af náttúrufegurð
Ihéraðsins og orti kvæði um
ýmsa sérkennilaga og merkilega
staði þar um slóðir. Flestir eru
Iþeir staðir í norðursýslunni.
Þannig orti Einar um Ásbyrgi,
£31áskógaveg, Dettifoss, Grettis-
ibseli og Hljóðakletta. Öll eru
þau kvæði stórbrotin. En yrkis-
efnin eru þeirra verð. Þau eru
ekki síður mikilfengleg.
íslenzkt landslag býður ekki
ells staðar upp á mikla tilbreyt-
ingu. En í Norður-Þingeyjar-
sýslu ber margt fyrir augu. Þar
hefur náttúran stillt upp flestum
sýnishornum, sem fyrirfinnast í
fslenzku landslagi. Þar eru
hrjóstrug klungur og víðáttu-
miklar sandauðnir. Þar eru skjól
eælir gróðurreitir þar sem vaxa
fleiri tegundir plantna en annars
etaðar á landi hér. Þar eru hrika
leg gljúfur og fallþungir fossar,
eem sóa orku sinni ár og síð,
engum til hagsbóta. Og þar eru
ekki síður indælir blettir, þar
sem ferðamenn geta notið lífs-
ins í súmri og sól.
Norður-Þingeyjarsýsla er 1
raun og veru nyrzta sýsla lands-
ins, því þaðan skagar í haf út
nyrzti tangi þess og snertir sjálf-
an heimskautsbaug. í sýslunni er
líka ein þeirra sveita, sem hæst
liggja yfir sjávarmál á landinu,
það er Hólsfjöllin. Veðurfar í
sýslunni er breytilegt ekki síður
en landslagið. Kalt getur blás-
ið, þegar hann er við norðrið og
ís liggur fyrir landi. Hins vegar
imun óvíða hlýrra, þegar sólfar
er og sunnanátt.
í Norður-Þingeyjarsýslu eru
margir merkismenn upprunnir.
Þar fæddist Skúli fógeti. Og
þaðan voru þeir Kristján Fjalla-
skáld og Jón Trausti. Óhætt er
að segja, að ekki hafi aðrir höf-
undar verið meira lesnir fyrir og
eftir síðustu aldamót. Þegar
Kristján birti kvæði sitt, Detti-
foss, nítján ára gamall, varð
hvort tveggja frægt á samri
stund, skáldið og yrkisefnið. ís-
lenzkum skáldum hafði ekki áð-
ur hugkvæmzt að yrkja um
fossa.
Jón Trausti skrifaði sögur sín-
ar af svo miklum frásagnar-
þunga og svo miklu andriki, að
aðrir hafa ekki hingað til gerzt
honum fremri í þeim efnum.
Nú hefur Ferðafélag íslands
gert héraði þessara manna skil
að sínu leyti, því árbókin, sem
út er komin, fjallar einmitt um
Norður-Þingeyjarsýslu. Höfund-
Ur er Gísli Guðmimdsson.
Árbækurnar hafa nú komið út
samfellt í þrjátíu og sjö ár. Það
er þegar mikið safn og — dýr-
mætt. Flestar eru bækurnar góð-
ar, fáeinar ágætar. Nokkurn veg
inn fast form hefur skapazt um
gerð þeirra, þannig að þær eru í
vissum skilningi hver annarri
iíkar. Þar fyrir er ekki vanda-
iminna að semja þvílíkt rit, svo
vel sé. Þar verður margs að
gæta. Ritið verður að vera ná-
kvæmt. Þó má það ekki vera
bvo nákvæmt, að ókunnugur sjái
þar ekki skóginn fyrir trjám.
Bók Gísla Guðmundssonar inni
heldur hvort tveggja, leiðarlýs-
in.gu og héraðslýsingu. Inn í
lýsingarnar eru svo felldar frá-
sagnir um landnám, auk þjóð-
sagna og munnmæla, sem tengd
eru viðkomandi stöðum.
En fyrst og fremst er ritið
leiðarlýsing. Höfundur fylgir
veginum, byrjar ferðina vestur
á Tjörnesi og heldur austur á
Langanesströnd (fyrrnefnda
sveitin er raunar í Suður-Þing.,
en hin síðarnefnda í Norður-
Múl.). Ferðina endar höfundur
svo uppi á Hólsfjöllum.
Bkki verður annað sagt en
höfundur komizt vel frá þessu
verki. Frásögn hans er lipur og
annmarkalaus. Og varla þarf að
efa, að hún sé traust, þar eð
höfundur er fæddur og uppalinn
í héraðinu og hefur síðan starf-
að í þágu þess um langt skeið.
Helzt þykir mér ábótavant, að
höfundur gerir ekki ávallt nægi-
lega grein fyrir sögnum þeim,
sem hann fellir inn í lýsingarnar,
en segir þær eins og þær væru
sannar, þó um munnmælasögur
sé að ræða. En sá ágalli kemur
ekki að sök, ef lesandinn er hið
Gísli Guðmundsson
minnsta kunnugur slíkum fræð-
um.
Hins vegar þykir mér höfund-
ur helzti hlédrægur, leggja otf
lítið af sjálfum sér í verkið. Þá
sakna ég þess, að svo kunnugur
maður, sem hann hlýtur að vera,
skuli ekki geta fleiri merkra
manna héraðsins, lífs og liðinna.
Norður-Þingeyjarsýsla hlýtur að
hafa átt sína framtaksmenn og
sveitarstólpa ekki síður en önn-
ur héruð. Slíkra manna er ein-
mitt getið í m-örgum árbókun-
um, til dæmis bókum Jóns Ey-
þórssonar um Húnavatnssýslur.
Ferðamenn, sem á annað borð
nenna að leggja bæjanöfn á
minnið, vilja líka vita, hverjir
'hafa gert garðinn frægan.
Sitthvað fleira mætti til tína.
En í heild er verkið samvizku-
lega unnið. Og mest er um vert,
að höfundi hfefur tekizt að gera
það vel læsilegt.
Frágangur bókarinnar er vand
aður, prentun góð, pappír ágæt-
ur.
Að venju eru margar myndir
í bókinni, bæði litmyndir og
svarthvítar. Kápan er einnig
prentuð í litum — í fyrsta sinn.
Langflestar myndirnar eru
teknar af Óskari Sigvaldasyni,
en hann ferðaðist um héraðið
með höfundinum.
Myndir Óskars eru misjafnar,
sumar fyrsta flokks, aðrar lak-
ari. Yfirleitt virðast beztar þær
myndirnar, sem teknar eru í
nálægð, eins og myndin af vall-
argarðinum á bls. 94 og myndin
af hrútnum á bls. 131. Það er
hreint afbragð, hvað sá „strembi
leiti bekri af Öxarfjarðarheiði“
hefur setið vel fyrir. Allgóð er
og myndin frá Hljóðaklettum á
bls. 41.
Hins vegar gef ég lítið fyrir
austursýn af Auðbjargarstaða-
brekku á bls. 14. Sú mynd er
ámóta greinileg og prentmyndir
gerðust fyrir svo sem fimmtíu
árum. Sama er að segja um
myndina af Jökulsárbrúnni á
bls. 138. Sú mynd er í fyrsta lagi
alls ekki nógu skýr. Til dæmis
er vegurinn handan árinnar
næstum ósýnilegur. Ókimnugur
kynni að ætla, að þar væri alls
enginn vegur. I öðru lagi gefur
Anna Katrín Steinsen — Minning
D. 9. 6. 1965.
Haustið 1958 í Kaupmanna-
höfn. Ég átti að kynnast fyrstu
mágkonu minni, Önnu Steinsen.
Ég var taugaóstyrk og gagnrýn-
inþví að mér fannst ekki hver
sem var nógu góð handa bróður
mínum. En jafnskjótt og ég sá
Önnu, hreifst ég af glaðværð
hennar og glæsibrag. Sú hrifning
hefur varað í þau tæpu sjö ár,
sem við þekktumst, og þróaðist
í einlæga vináttu. Á þessum
árum kynntist ég mannkostum
Önnu, tryggð hennar og höfðings
lund, hugrekki og viljastyrk.
Anna var mér alltaf sem bezta
systir. Þar bar engan skugga á.
En nú á sigurhátíð sólarinn-
ar, þegar öll náttúran er að
vakna til lífsins, er h-ún hrifin
á brott. Og þótt allir heimsins
sólargeislar biðji þess, þá vaknar
hún ekki framar til þessa lífs.
Við, sem héma megin stöndum
og spyrjum ráðþrota, hver séu
rök tilverunnar ,eigum aðeins
minningarnar eftir. Það eru
bjartar minningar um góða og
hugrakka konu.
Anna Katrín var fædd í
Reykjavík 17. febrúar 1935, dótt
ir hjónanna Kristensu Sigurgeirs
dóttur og Vilhelms Steinsen
bankafulltrúa. Manni sínum, Þor
valdi Jónssyni, kynntist hún í
Kaupmannalhöfn, og þar voru
þau búsett fyrstu árin. Þau eign-
uðust tvær dætur, Guðrúnu
Mörtu og Elsu Sigríði, sem nú
eru fimm og fjögurra ára. ,
Ég kom oft á heimili þeirra
í Kaupmannahöfn, sem bar
smekkvísi og alúð Önnu vitni.
En markmið þeirra var að flytja
til íslands, og oft ráðgerði Anna
ferðalög og útilegur, sem fara
skyldi í hér heima. Þau fluttu
heim um haustið 1961. Það var
vinum og vandamönnum mikið
fagnaðarefni. Þau eignuðust ind-
ælt heimili og framtíðin virtist
brosa við.
En fyrr en varði syrti að. Fyr-
ir tveim árum kenndi Anna þess
sjiúkdómis. sem dró hana til
dauða. Þessi tvö ár hafa verið
bið milli vonar og ótta. Allan
þennan tíma sýndi Anna fágætt
hugrekki og stillingu. Engan
skyldi gruna, að hún ætti við
dauðans kyöl að stríða. Hún var
eftir sem áður hrókur alls fagn-
aðar í vinahópi, meðan henni var
gefinh máttur til að leyna þján-
ingum sínum. En við getum ekki
gert okkur í hugarlund þá hug-
arkvöl, sem hún hefur mátt líða.
Við sjáum ekki né skiljum til-
gang þessa heims. Okkur virðist
harðýðgi og óréttlæti, að ung
kona er hrifin frá óloknu dags-
verki. Ef til vill er einhver æðri
tilgangur, sem okkur er hulinn.
Ég bið til guðs, að Anna hafi
hlotið þá hvíld og þann frið,
sem hún þráði. Guð styrki föð-
ur og móður, sem nú öðru sinni
sjá á bak dóttur í blóma lífsins.
Guð gefi, að litlu stúlkurnar
verði föður sínum sólargeislar í
lífinu og lini sársasta tregann.
Við skulum reyna að trúa því,
sem þær segja: „Mamma er eng-
ill á himnum hún verður aldrei
gömul og er alltaf falleg."
Annar er horfin. Hún tæmdi
þann beizka bikar, sem að henni
var réttur. Hún nýtur nú einn-
ig launanna, ef nokkurt réttlæti
er til.
„Guð er eilíf ást,
engu hjarta er hætt.
Ríkir eilíf ást,
sérhvert böl skal bætt.
Lofið guð, sem gaf,
þakkið hjálp og hlíf.
Tæmt er húmsins haf,
allt er ljós og líf.“
(Stefán frá Hvítadal.)
E. S. J.
Alsherjar Drottinn erfitt er
að skilja,
alveldi þitt og stjórn þíns
helga vilja.
Ofraun það verður vizku
sljórra manna
veg þinn að kanna.
Líknsami faðir, lát þú okkur
skilja
líknsemd og hjálp æ stjórna
þínum vilja.
Aflið hið mikla er okkar
högum breytir
ást og náð heitir.
Ástríki faðir, okkur dóttur
góða
ástin þín gaf, og var hún
meðal fljóða
yndisleg dóttir elskuleg sem
kona.
Afl okkar vona.
Ástin þín gjöf þá aftur tekið
hefur.
Annað og fegra líf þú henni
gefur.
Föðurást þín er fremri elsku
móður.
Faðir vor góður.
Dæturnar hennar annast þú
og leiðir
eiginmanns vegu sitjórn þín
sífellt greiðir.
Sannlega muntu sorgartár
öll þerra
signaði Herra.
Barn okkar kæra, hvílir við
þitt hjarta.
Huggun þín sendir vorsins
geisla bjarta.
myndin enga hugmynd um stær#
brúarinnar. Ætla mættd, að áia
væri smáspræna og brúin væri
mannvirki af klénna taginu.
Þegar stór mannvirki eru mynd-
uð, þarf að stilla upp einhverj-
um alkunnum stærðum til við-
miðunar, til dæmis fólki eða
bílum.
Litmyndin framan á kápunni
er ljómandi falleg. Þar að auki
er hún gott dæmi um margvis-
lega náttúrufegurð sýslunnar:
silfurtær lækur, sem liðast á
milli grænna harðbala, birki-
kjarr með sólmerluðu, vaxgljáu
laufi, risadrangur í líki ljóns-
hauss — stórkostlegur sfinx;
í bakgrunni gulgrár melur. Yf-
ir hvelfist himinninn, heiður,
blár, djúpur. Mynd þessa tók
Óskar í Hlj óðaklettum.
Á bls. 36/37 er önnur lit-
mynd frá Hljóðaklettum, tekin
af Einari Þ. Guðjohnsen. Sú
mynd er regluleg að formi, allt
að því geometrisk, líkt og ljós-
myndarinn hafi reiknað út hlut-
föllin, um leið og hann tók
myndina. — Einar hittir í mark,
þegar hann hleypir af. En mynd
hans hefði mátt fylla út í síð-
una. Breiðar spássíur eru úrelt
þing.
Þá er þarna litmynd úr Ás-
byrgi, tekin af Sigurði Þórar-
inssyni, myndir af Skinnastað,
Rauðanúp og • Öxarfirði eftir
Óskar og mynd af Melbugsá í
Hólmatungum eftir Magnús Jó-
hannsson.
í öllum þessum myndum er
litadýrð, birta, sveitasæla. Lita-
dýrðin er kannski öllu meiri en
í raunveruleikanum. En það ger-
ir ekki svo mikið til. Fátt vekur
þægilegri tilfinningu en horfa á
góða mynd af fögru landslagi.
Ef eitthvað er notalegra, þá er
það að hafa landið sjálft fyrir
augum og njóta þess.
Erlendur Jónssón
Böl allt er horfið; báðar okkar
dætur
blessast þú lætur.
Við viljum einnig hvíla við
þitt hjarta
hér meðan dveljum, sízt af
öllu kvarta.
Hrekur á flótta sorgarmyrkrið
svarta
sólin þín bjarta.
Kærleikur þinn er okkar
skilning ofar,
algæzku þína gjörvallt skapað
lofar.
Lífsstjórnan þinni lúta tímana
raðir.
Lifandi faðir.
Kveðja frá foreldrum.
Plastbalar
Plastfötur
Galv. balar
Galv. fötur.
Hafnarstræti 21. Sími 13336
Suðurlandsbr. 32. Sími 38776
Keflavík - Suðurnes
Bakpokar; ferðatöskur; ferða
útvörp; filmur og framköllun;
gassuðutæki; gaskútar; mynda
vélar; picnic-töskur; sjúkra-
f kassar; sjónaukar;' sólgler-
augu; sólkrem og sólarolía, —
sólstólar; sóltjöld; svefnpokar;
veiðileyfi; veiðiútbúnaður; —
vindsængur; tjaidborð; tjald-
stólar; tjöld.
KYNDILL
Keflavik