Morgunblaðið - 22.06.1965, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
ÞriSjufíagur 22. júnf 1965
SVIPMYNDIR UR LIFI BROSIOS
• Frá bernskudögum
Bernskuminningar? Auðvitað
á ég margar minninigar frá
bernsku. Frá því að ég var smá-
drengur, hef ég alltaf haft áhuga
á því, sem var að gerast í heim-
inum. Til dæmis man ég vel eftir
því, hve stríðið milli Rússa og
Japana gagntók mig. Þótt ég
væri þá aðeins átta ára, þekkti
ég nöfn herforingjanna, sem
tóku þátt í bardögum. Ég man
eftir Togo aðmíráli, sem sigraði
Rússa í Port Arthur og Tsou-
shima árið 1905, og Rojesteven-
sky, hinum óheppna andstæðingi
hans. Dag frá degi fylgdist ég
með atburðum við umsátrið um
Port Arthur, kínversku borgina,
sem Rússum var seld á leigu ár-
ið 1896, Japanir unnu 1905,
Rússar náðu aftur á sitt vald
1945, og Kínverjar fengu loks
aftur 1954. Stjórnmálaátök í fæð-
ingarborg minni, Torino, komu
einnig róti á ímyndunaraflið,
þvi að faðir minn var þar í fram-
boði til borgarstjórnar á bræð-
ingslista frjálslyndra og ka-
þólakra. Hann náði kosningu, og
enn heyri ég fajgnaðarlæti fjöld-
ans glymja í eyrum mér, þegar
niðurstöðutölurnar voru kunn-
gerðar. 1 upphafi þessarar ald-
ar gnæfði nafn og persónuleiki
Giovannis Giolittis upp úr
ítalskri stjórnmálabaráttu. Það
var hann, sem kom á nýjum
kosningalögum árið 1912, en þau
veittu ítölsku þjóðinni því sem
næst almennan kosningarétt.
„Giolittisminn“, þjóðfélagslegar
umbætur og aukið lýðræði gagn-
tóku huigi æskumanna á ítalíu á
þeim árum. Ég þarf vlst ekki
að taka fram, að jafn æsandi
andrúmsloft í stjórnmálum fór
ekki beinlínis vel saman við nám
ið, og er það ein ástæðan fyrir
því, að ég á ekki sérstaklega
glöggar endurminningar frá veru
minni í lagadeild háskólans í
Torino. Ekki bætir það úr skák.
að ég var enn við nám 1914, þeg-
ar heimstyrjöldin fyrri skall á.
Það var ekki fyrr en tveimur ár-
um síðar, í ágúst 1916, að ítalir
fóru í stríðið gegn Þjóðverjum,
eftir grimmilega rimmu milli
„hlutleysissinna“ og „þátttöku-
sinna“, þótt Austurríkismönnum
hefði verið sagt stríð á hendur
árið 1915. Ég hafði farið í liðs-
foringjaskólann í Caserta sem
sjálfboðaliði, og var síðan liðs-
foringi í Alpasveitum (hinum
frægu „Alpini") öll styrjaldar-
árin. Fyrst barðist ég í Cadore,
nálægt Cortina d’Ampezzo, sem
nú er helzti vetraríþróttastaður-
inn í Dolómítafjöllum, síðan var
ég sendur til Monte Grappa, eftir
ósigurinn við Caporetto, og að
lokum til vígstöðva í Tonale-
skarði, þar sem ég féll í hendur
Austurríkismanna. Ég var þrjá
mánuði í fangabúðum. Þar átti ég
illa daga, ekki vegna slæmrar
meðferðar, heldur vegna þess að
allsherjarskortur var á matvæl-
um. Styrjöldin 1914-1918 hafði
djúp áhrif á mig andlega. Þátt-
taka mín í henni kenndi mér sér
í lagi, að allir menn, hverrar
þjóðar sem þeir kunna að vera,
geta til skiptis verið alteknir ör-
væntingu og fullir hugrekkis.
# Doktor í lögum —
blaðamennska,
stjctrnmál
Doktorsritgerð mín í lögum
fjallaði um endurbætur í land-
búnaðarmálum, en þær voru þá
knýjandi nauðsyn oig viðkvæmt
vandamál. í henni voru skil-
greindar og athugaðar ráðstafan-
ir til þess að skipta landi jafnt
milli bænda, og bent á ýmiss
konar hættu, sem forðast skyldi.
Meðal þeirra, sem dæmdu dokt-
orsritgerð mína hæfa, var Luigi
Einaudi, hinn framúrskarandi
SKÖMMU eftir að ítalinn
Manlio Brosio tók við em-
bætti framkvæmdastjóra Atl-
antshafsbandalagsins, átti Jean
de Madre, ritstjóri tímaritsins
„NATO-letter,“ viðtal við
hann, þar sem rifjaðar voru
upp ýmsar endurminningar
frá löngum, viðburðaríkuro
og glæsilegum starfsferli fram
kvæmdastjórans. „Morgun-
blaðið“ birtir hér nokkra
kafla úr frásögn Brosios, sem
voru svör við ýmsum spurn-
ingum blaðamannsins.
hagfræðingur og stjórnspekingur
sem var forseti ítalska lýðveldis-
ins á árunum 1948 til 1955. Mér
fannst ekki nauðsyn bera til þess
að beina lífshlaupi mínu í neinn
ákveðinn farveg, þótt ég stæði
með þessa doktorsgráðu--------
Miig langaði alls ekki til þess að
festa mig, heldur vildi ég fá að
reyna sitt af hverju, svo að ég
steypti mér út í blaðamennsku,
viðskipti, lögfræðistörf og stjórn-
mál. í Feneyjum kynntist ég m.a.
stjórn og rekstri stórra gisti-
húsa.
Einn bræðra minna kynnti mig
fyrir stofnanda „Rivoluzione Lib-
erale“, Piero Gobetti. Þetta var
fiokkur æskumanna, sem ekki að
eins frjálslyndir studdu, heldur
og margir kaþólskir og sósíalist-
ar. Me?T hryggð í huga hafði ég
orðið vitnj að því, hvernig fas-
Framkvæmdastjóri NATO, þegar
hann var einn hinna frægu
„AIpini“ (í ítölsku Alpasveitun-
um) í heimsstyrjöldinni fyrrL
istar voru smám saman að ná
völdunum í sínar hendur, og var
þegar orðinn virkur félagi í
Frjálslynda flokknum. Piero
Gobetti var frábær maður, gædd-
ur fágætri andlegri orku, vilja-
krafti og sterkri skapgerð, sem
hafði ótrúleg áhrif á ólíkasta fólk
á öllum aldri, af öllum stéttum
og úr hvers konar umhverfi. Fas-
istar gerðu hann útlæigan, og
hann dó ungur í París árið 1926.
Hann er grafinn í Pére-Lachaise-
kirkjugarðinum þar. 1 Frjáls-
lynda flokknum var ég talinn í
hópi þeirra, sem hneigðust til
vinstri, en í „Frjálslyndri bylt-
ingu“ var ég álitin hægri sinni.
• Gegn fasistum
Leiðtogi sósialista, Matteotti,
var myrtur árið 1924. Þá komu
lýðræðisflokkarnir á ftalíu á fót
Andfasistanefndinni. Ég var full
trúi „Rivoluzione Liþerale" í
henni. Meðal nefndarmanna, sem
unnu þar ásamt mér gegn sameig
inlegum óvini, voru stjórnmála
menn eins og Giuseppe Saragat
og Attilio Piccioni. Brátt leið að
því, að fasistastjórnin leysti upp
alla pólitíska andstöðuhópa. Ég
var kvaddur á fund lögregluyfir-
valdanna, þar sem fingraför mín
voru tekin, og mér var ráðlagt
að draga mig alveig út úr stjórn-
rr.álum, nema ég vildi lenda í al-
varlegum vandræðum. Upp frá
þessu var ég grunaður maður.
Njósnað var um sérhverja hreyf-
ingu mína, og ég átti æ örðug-
ara með að hitta aðra, sem voru
einnig ríkisstjórninni andstæðir.
Þótt okkur væri með öllu ókleift
að efna til raunverulegrar neð-
anjarðarhreyfingar, heppnaðist
okkur þó að vissu marki ap hafa
samband okkar á meðal. Á yfir-
borðinu háfði ég tekið upp fyrri
störf sem málafærslumaður í
Torino.
Ég umgekkst Benedetto Croce
og Luigi Einaudi töluvert. Croce
var eigi'nlega hugsuður („le
maitre á penser“) frjálslyndra.
Ég heimsótti hann í hvert skipti,
sem hann kom til Piedfinont, til
þess að dveljast um helgar í
Viu, Meana eða Pollone. Þegar
útlitið var einna svartast, öðlað-
ist ég alltaf nýja von við að hitta
hann. Ég naut þess einnig að
hitta Luigi Albertini að máli,
sem stofnaði stórblaðið „Corriere
della Sera“ (Kvöldboðberann),
Ugo La Malfa, einn af leiðtogum
Lýðveldisflokksins, oig Sergio
Fenoaltea, aðstoðarframkvæmda
stjóra NATO í pólitiskum mál-
efnum frá 1952 til 1955 og nú
sendiherra ítalíu í Washington.
Allir, sem tóku þátt í and-
spyrnuhreyfingunni í síðustu
heimsstyrjöld, vita fullvel, hve
það var hættulegt og erfitt starf.
Ég átti sæti í Hinni leynilegu
þjóðfrelsisnefnd Rómaborgar,
sem hafði þau hlutverk að sam-
eina lýðræðisleg öfl í borginni,
aðstoða bandamenn með því að
trufla og skemma samgönguæðar
Hitlershersins bak við víglínuna
og þjálfa væntanlega stjórnmála-
menn og aðra, sem áttu að taka
við ítalíu eftir stríðið. Mestur
vandi var okkur á höndum, þeg-
ar bandamenn gerðu landgöngu
við Anzio árið 1944. Skæruliðarn
ir héldu, að nú væri frelsun Róm
ar yfirvofandi, og margfölduðu
aðgerðir sínar. Þegar ljóst varð,
að vonir okkar voru einum of
Manilo Brosio og kona hanis, Clotilde, í
staðnum í Farís síöastliðið sumar.
ítalska sendiherrabú-
skæruliðanna f hendur Þjóð-
verja. Þar ber helztan að nefna
Montezemolo ofursta, fyrirliða
eins af skæruliðahópum konungs
sinna, sem nazistar kvöldu til
bana.
# Ráðherra í 4 ríkis-
stjórnum
Þegar Mússólini var fallinn í
júlí-mánuði 1943, var ekki eftir
neinu að bíða. Ég hóf þegar að
nýju störf mín í Frjálslyhda
f.okknum. Ég var kosinn fram-
kvæmdastjóri flokksins, þegar
Róm hafði verið frelsuð. Árið
1944 gegndi ég stöðu ráðherra án
sérstakrar stjórnardeildar í hin-
um tveimur ráðuneytum, sem
Bononi myndaði, hvort á fætur
öðru, og árið 1945 varð ég vara-
forseti ríkisráðs við stjórnar-
myndun Parris. Að lokum var
ég útnefndur varnarmálaráð-
herra í fyrstu ríkisstjórn De
Gasperis. Allt voru þetta sam-
steypustjórnir með öll sjúkdóms-
einkenni og veikleikamerki eftir-
stríðsáranna á ítalíu, sem ein-
kenndust af því, hve margar ólík-
ar stjórnmálaskoðanir komu upp
á yfirborðið og öðluðust fjölda-
liylli. Oft var erfitt að halda
uppi málefnalegum umræðum i
þessum ríkisstjórnum, en allir
flokkar áttu á athyglisverðum
að skipa. Við vorum allir nógu
miklir raunsæismenn til þess að
verða ekki of vonsviknir, þótt
fegurstu draumar okkar, sem okk
ur hafði dreymt á valdatímum
fasista, næðu ekki þegar í stað
fram að ganga. Þegar öllu var
á botninn hvolft, þá vorum við
að losna úr hræðilegri styrjöld.
snemmbornar, og féllu margir og við þurftum að vinna upp

Manlio Brosio (fremstur í hópnum til hægri) afhendir Nikulási Svemik, þáverandi forseta
Æðstaráðs Sovétríkjanaia, embættisskilríki sin, þegar hann varð sendiherra ítala í Moskvu ’47.
tuttugu ár, sem lýðræðinu höfðu
glatazt.
# Fimm ár í Moskvu
— ferðazt um Sovét-
ríkin
Það var í október 1946, að
Pietro Nenni, sem þá var utan.-
ríkismálaráðherra, hringdi til
mín í Torino, til þess að segja
mér, að hann væri að hugsa um
að skipa mjg sem sendiherra I
Moskvu. Ég hefði ekki orðið
meira hissa, þótt ég hefði verið
beðinn að fara til tunglsins. Auð-
vitað fékk ég áhuga á tilboðinu,
því að hér var um að ræða sendi-
herrastöðu hjá einu stórvelda
eftirstríðsáranna. Nenni sagði
skömmu síðar af sér, en Sforza
greifi, eftirmaður hans í ríkis-
stjórn De Gasperis, staðfesti skip
unina, og ég fór til Moskvu 1
janúar 1947.
Ég dvaldist í höfuðhorg Sovét-
ríkjanna á einkar merkilegum
tíma frá pólitísku sjónarmiði séð,
þ.e.a.s. þegar kalda stríðið, sem
Stalín hóf, var að komast í al-
gleyming. Allir kannast við
Kóreustríðið, samgöngubannið
við Berlín og valdaránið í Tékkó-
Slóvakíu, en þessir atburðir
höfðu sérstaklega mikil áhrif á
líf og starf erlendra sendimanna
í Moskvu. Ég verð að segja fyrir
niig, að ég trúði því aldrei, að
til nýrrar heimsstyrjaldar kæmi,
og ég er vissulega ánægður nú
yfirþví, að mat mitt á ástandinu
skyldi reynast rétt. Helztu innau
landsatburðir í Sovétríkjunum,
meðan ég dvaldist þar, voru
dauði Zdanovs og hvarf Vossnes-
enskís. 1 starfi mínu fór ekki hjá
því, að ég hefði bein kynni af
allmörgum sovézkum leiðtogum,
og þá einkum þeim Molotoff,
Mikojan, Vychinsky, Zorin, Gro-
myko, Malik, Bogomolov, Vino-
dradoff og Kozireff (nú sendi-
herra Sovétríkjanna í Róma-
borg). Þótt viðræður við þá
væru ekki alltaf auðveldar, fóru
þær vel og kurteislega fram. Ég
varð að lifa að vissu marki ein-
anigraður, eins og aðrir vestræn-
ir sendimenn í Moskvu, en ég
fékk tækifæri til þess að tengj-
ast mörgum starfsbræðrum í öðr-
um sendiráðum vináttuböndum.
Margt lærði ég á þeim ferðum
mínum, sem mér var leyft að
fara um Sovétríkin. Ég komst
'"S Framhald á bls. 2L