Morgunblaðið - 15.07.1965, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLADID
Fimmtudagur 15. júlí 1965
Einar Þórðarson og frú Guðríður Eiríksdóttir.
(Ljósm. Mbl. Ól. K. M.)
Einar Þórðarson
BINAR ÞÓRÐARSON, Stór-
holti 21, sem margir Reykvík-
ingar þekkja úr starfi hans
sem afgreiðslumaður Smjör-
líkisgerðanna, dyravörður í
Nýja Bíói, slökkviliðsmaður
og við fleiri störf, er 85 ára
í dag. Morgunblaðið hefur átt
samtal við Einar af þessu til-
efni.
Foreldrar Einars voru hjón-
in Margrét Jónsdóttir og Þórð
ur Jónsson, Efra Seli á Stokks
eyri. Þórður stundaði búskap
og sótti sjó og þótti auk þess
smiður góður. Hann dó, er
Einar var 10 ára, hinn 6. í
röðinni af 14 systkinum.
— Það var hart í ári þá,
sagði Einar, og erfitt að draga
björg í bú. Rófur voru mat-
jurtirnar, sem ræktaðar voru
á Stokkseyri. Kartöflur voru
ekki komnar í tízku. Þegar sjó
sókn brást, var borðað hrossa
kjöt og rófur, eða þá að farið
var í verzlun Lefolii og tekinn
saltfiskur að láni til næstu
vertíðar.
— Mér var komið fyrir hjá
hjónum nokkrum, strax eftir
dauða föður míns, en tekin
úr fóstrinu aftur og þá sendur
til móðurbróður míns austur
í Holt. Fjórtán árá fór ég svo
upp í Hrunamannahrepp í
vinnumennsku til' Hróbjarts
Hannessonar á Grafarbakka.
Þar var ég í 10 ár og leið vel.
Mér finnst ég hvérgi hafa átt
heima í gamla daga, nema
þar. Hróbjartur hafði orð á sér
fyrir vinnuhörku, en mér þótti
hann alltaf drengur góður og
hinn bezti húsbóndi.
— Hvenær fórst þú fyrst á
sjó?
— Þegar ég var 16 ára. Það
var þá siður að senda vinnu-
menn á vertíð. Höfðu þeir þá
skrínukost frá húsbónda sín-
um, hálfan annan sauð, harð-
fisk frá vetrinum áður og
kaffi. Húsbóndinn fékk hálfan
vertíðarhlut okkar, en hinu
héldum við. Ég reri 11 ver-
tíðir frá Þorlákshöfn á tólf-
rónu skipi hjá Páli Grímssyni.
Brimlending var í Þorláks-
höfn og er ég tók að stálpast
var ég gerður að því, sem þá
var kallað framámaður. Þetta
starf var í því fólgið að standa-
í stafni og varpa sér útbyrðis
um leið og skipið tók niðri,
halda við stefnið og í kaðal-
inn, til að gæta þess, að hvorki
ræki skipið of langt upp né
sogaðist út' aftur.
— Varstu svo í vinnu-
mennsku hinn hluta ársins?
— Já, að undanteknu tíma-
bilinu frá 11. maí, eða vertíð-
arlokum, og fram að Jóns-
messu. Þá fóru margir í land-
vinnu til Reykjavíkur, en mér
líkaði svo vel á sjónum, að
ég fór alltaf á vorvertíð, Á
sjónum var gott að vera fyrir
fríska stráka og þar fékk mað-
ur alltaf í sig. Stundum var
ég á skútum frá Reykjavík,
eða smábátum á Suðurnesjum.
Tvö vor var ég hjá Bjarna á
Vatnsleysu og þá voru fisk-
veiðar lítið stundaðar. í stað
þess eltum við uppi enska
trollara og sníktum hjá þeim
85 ára
þann fisk, sem þeir hentu
annars. Þeir vildu ekki annað
en flatfisk og smáýsu. Þorski
og stórri ýsu hentu þeir venju
lega. Fyrir þennan feng lét-
um við Englendingana hafa
sútuð skinn, hænsni og brenni
vín. Bjarni á Vatnsleysu borg
aði vel. Hjá honum fékk í 40
krónur í kaup, í stað 36 króna
sem þá tíðkuðust fyrir þetta
timabil.
— Hvernig- stóð á því að þú
fórst frá Grafarbakka?
— Ég fór úr vistinni, þegar
Hróbjartur brá búi. Gestur á
Hæli bauð í mig 200 krónur
á ári og tvö hestfóður. Þetta
þótti einkennilega hátt boðið
í strákling. Á Hæli kynntist
ég Guðríði Eiriksdóttur, konu
minni. Hún kom að Hæli
skömmu á eftir mér. Margrét
Gísladóttir frá Ásum, kona
Gests og Guðríður voru syst-
kinadætur. Á Hæli vorum við
í 2 ár, unz við fluttumst til
Reykjavíkur 1907, þar sem við
giftum okkur 12. maí, 1908, og
hófum búskap í Sauðagerði
hjá Gísla föður Margrétar.
— Hvaða vinnu stundaðir
þú fyrst í Reykjavík?
— Fyrst var ég á Eyrinni,
síðan hjá Milljónafélaginu, þá
vann ég við að leggja vatns-
leiðslur í göturnar og gas. Ég
vann nokkurn tíma í Gasstöð-
inni líka, þangað til konan
mín kom þangað og sá hvernig
aðbúnaðurinn var þar, þá
bannaði hún mér að vera þar
lengur. Eftir það var ég at-
vinnulaus og gekk eitt sinn í
öngum mínum niður að sjó eft
ir Frakkastígnum. Þar hitti ég
Norðmenn, sem voru að
bræða grút. Þeir keyptu lifur
af erlendum skipum. „Er ekki
hægt að fá vinnu hjá ykkur?“
spurði ég. Þeir tóku vel í það,
og ég var hjá Norðmönnunum
eitt sumar. Þá kom Gunnar
heitinn Gunnarsson niður eft-
ir til mín og spurði, hvort ég
hefði ekki séð pakkhúsmann
hans. Ég kvaðst hafa séð eitt-
hvað á floti úti á sjó nokkru
áður, hrinti út báti og fann
karlinn dáinn í sjónum. Upp
úr þessu æxlaðist það svo, að
ég réðist til Gunnars í pakk-
húsið. Þetta-var 1911 og þarna
vann ég til ársins 1917.
— Hvenær tókstu fyrst þátt
í starfsemi Slökkviliðsins?
— Það var árið 1909, á
páskadag. Þá brann hús Guð-
jóns Samúelssonar á horm
Kárastígs og Skólavörðustígs.
Allir verkfærir men í bænum
voru kallaðir út. Mynduð var
tvöföld röð eftir Klapparstígn
um niður að sjó. Eftir annarri
röðinni vorU handlangaðar
tómar strigafötur, en fullar eft
ir hinni. Ur þeim var svo
hvolft í slökkvidæluna.
— Hver var versti eldur,
sem þú tókst þátt 'í að
slökkva?
— Ætli það hafi ekki verið
1915, þegar sem flest hús’ í
miðbænum brunnu. Það var
hræðilegur eldUr. Við vorum
við slökkvistarfið frá því kl.
3 um nóttina og fram á næsta
kvöld. Á eftir var okkur boðið
í snaps í húsi stórtemplars, án
þess þó að hann vissi af því.
Ég var í slökkviliðinu fram í
síðasta stríð.
— Hvert fórst þú, þegar
Gunnar hætti kaupmennsku?
— Þá réðist ég til Carls
Hoepfners og var hjá honum
í 10 ár, eða til 1927. Sama ár
og ég byrjaði hjá Hoepfner,
tók ég að mér dyravörzlu í
Nýja Bíói, sem þá var til húsa
í Hótel ísland. Því starfi
gegndi ég í 33 ár.
— Hefur þú nokkurntíma
orðið veikur?
— Já, einu sinni alvarlega.
Ég fékk sullaveiki árið 1927
og var frá vinnu í næstum
eitt ár. Þegar ég loksins komst
á fætur keypti ég mér vöru-
bíl og fór að keyra hann, þang
að til ég gerðist sölu- og pakk-
húsmaður hjá Magnúsi Schev-
ing Thorsteinsson í smjörlík-
isgerðinni Ljóma, árið 1932.
Þar og síðar hjá afgreiðslu
smjörlíkisgerðanna var ég í 30
ár, eða þangað til ég varð 82
ára. Magnús og allir eftir-
menn hans hafa reynzt mér
eins vel og hugsast getur.
— Máttir þú nokkurn tíma
vera að því að iðka íþróttir á
yngri árum?
— Það var nú heldur lítið.
Ég fékk aldrei neina leikfimi-
kennslu og var því ekki nógu
liðugur glímumaður. Þó kom
ég eitt sinn á verzlunarmanna-
mót í Kópavogi, ég held að
jihð hafi verið 1907. Jónatan
Þorsteinsson hafði lagt alla
keppendurna í glímunni. Ég
átti ekkert glímubelti og var
á hræðilega víðum buxum.
Strákarnir otuðú mér út í það
að glíma við Jónatan. „Hann
verður ekki lengi að skella
þessum á víðu buxunum á
hrygginn", sögðu áhorfendurn
ir, en reyndin varð önnur, því
að ég lagði hann tvisvar.
— Hefur þú farið til út-
landa, Einar?
— Já, við höfum einu sinni
farið utan hjónin. Það var
þegar ég varð áttræður. Þá
buðu smjörlíkisgerðirnar okk-
ur í Norðurlandaferð með
Heklunni.
Einar og Guðríður eignuð-
ust 8 börn og ólu auk þess
upp hið níunda. Tvö þeirra
dóu í æsku, en hin eru Ólafur
Hafsteinn, kennari við Gagn-
fræðaskóla Austurbæjar, Þor-
steinn, íþróttafulltrúi ríkisins,
Sigríður Hulda, gift Þorbirni
kaupmanni í Borg, Ragnheið-
ur Ester, gift Sigfúsi Sigurðs-
syni, verzlunarstjóra á Sel-
fossi, Guðríður Ingibjörg, gift
Þórhalli Þorlákssyni, heild-
sala, Hrafnhildur Margrét,,
sem lézt í fyrra og var gift
Hermanni Bridde, bakara-
meistara, og loks fóstúrdóttir-
in, Hörn Harðar, sem er gift
Gunnari Ragnars, stud. oecon.
— Við höfum verið mjög
heppin með börnin okkar og
tengdabörnin, sagði Einar að
lokum. Afkomendurnir okkar
eru líka komnir hátt á sjö-
unda tuginn, bætti hann við
stoltur. Þau ætla að fara með
okkur gömlu hjónin í ferða-
lag á afmælisdaginn minn,
svo að við verðum ekki heima
þá og getum því miður ekki
tekið á móti gestum.
Ferðahandbókin
4. útgáfa með fylgiriti er nefnist
„Gönguleiðir"
4. ÚTGÁFA er nýkomin í bóka-
búðir. Bókin er aukin mjög og
endurbætt og er í henni að finna
fjölda nýmæla, enda er bókin
sjálf 24 blaðsíðum stærri en í
fyrra. Þá er til viðbótar að telja
16 síðna fylgirit, þannig að alls
er stækkun bókarinnar 40 síður.
Bókinni fylgir einnig nýtt Shell-
vegakort, sem einmitt er að
koma á markað þessa dagana.
Gætir einnig margra nýjunga
á vegakortinu. Ferðahandbókin,
fylgiritið Gönguleiðir og hið nýja
Shell-kort eru í haganlega gerðri,
tveggja hólfa plastmöppu, sem
ferðafólk getur auðveldlega not-
að til þess að geyma ýmis fleiri
gögn í.
Mörg nýmæli eru í bókinni.
Nefna má t. d. leiðarlýsingu eftir
Gísla Guðmundsson, sem nefnist
Leiðir um Austurland. Lýsir Gísli
þar leiðum allt frá Jökulsá á
| Fjöllum til Jökulsár á Breiða-
merkursandi. Fyrir er í bókinni
leiðarlýsing eftir sama höfund og
tekur hún yfir Mýrar, Snæfells-
nes, Dali og Vestfirði. Fylgja
þessum lýsingum sérkort af
Vestur- og Austurlandi, þar sem
vegir eru sýndir og erfiðustu
vegamót afmörkuð og þau jafn-
framt sýnd á sérkortum. öll eru
þessi sérkort ný, þeim hefur ver-
ið breytt með tilliti til fenginnar
reynslu.
Fylgiritið, sem nú er með bók-
inni, nefnist Gönguleiðir og er
samið af Sigurjóni Rist. Fylgi-
ritið er 16 síður og skiptist í lýs-
ingar á gönguleiðum í öllum
iandshlutum. Er þar að sjálf-
sögðu stiklað á stóru, ferðafólki
gefnar þýðingarmestu leiðbein-
ingar varðandi val gönguleiða.
Mun þeim er hyggja á göngur án
efa mikill fengur að leiðsögn
Sigurjóns.
Kaflinn Bifreiðaslóðir á Mið-
hálendinu, sem einnig er eftir
Sigurjón Rist hefur höfundur
gjörbylt og endurskoðað frá rót-
um, sökum hinna miklu breyt-
inga, sem átt hafa sér stað í
samgöngumálum hálendisins, og
þeirrar reynslu sem fengist hefir
í notkun þessarar lýsingar á
usdanförnum árum. Kaflanum
fylgir nýtt Miðhálendiskort og er
það prentað í tveimur litum.
Gerir litaskiptingin það kleift að
flokka bifreiðaslóðirnar eftir
gæðum og auðveldar það notkun
kortsins.
Hið almenna vegakort frá
Shell, sem fylgir bókinni, er nú
merkt bókstöfum lárétt, en tölu-
stöfum lóðrétt. Eru þær merk-
ingar notaðar víða í Ferðahand-
bókinni til þess að auðvelda
fólki leit á kortinu.
í Ferðahandbókinni er auk
þess, sem á undan er talið, að
finna fjölmargar upplýsingar,
sem koma fólki að gagni, hvort
heldur, sem það er að undirbúa
ferðaiag eða er á ferðalagi, enda
er kjörorð útgefanda: Fariff meff
svarið í feröalagið, 1 bókinni eru
t. d. aðvörunarorð frá lögregl-
unni, Bifreiðaeftirlitinu og Slysa-
varnarfélaginu. Sýnd er hin nýja
aðferð við lífgun úr dauðadái,
listi er yfir sundlaugar, gömul
hús, bggða og minjasöfn, skrá
yfir sæluhús, reglur um hrein-
dýraveiðar og friðun fugla. Listi
yfir alla íslenzka fugla, sérstak-
lega ætlaður þeim sem stunda
hina vinsælu íþrótt fuglaathug-
anir, veiðimenn finna ýmislegt
við sitt hæfi, svo sem minnis-
lista veiðimannsins og kafla um
lax og silungsveiði eftir Þór
Guðjónsson, veiðimálastjóra. Seg
ir veiðimálastjóri frá því mark-
verðasta er varðar veiðimál og
telur jafnframt upp helztu veiði-
árnar og veiðivötnin og greinir
frá eigendum og leigutökum.
Finna má í bókinni upplýsingar
um sjóstangaveiði, vegalengda-
töflur hæðir fjallvega, ljósatíma
ökutækja, umdæmisstafi bifreiða,
upplýsingar um Félag ísl. bif-
freiðaeigenda, áætlanir langferða
bifreiða, flugvéla, skipa og póst-
báta. Ferðaskrifstofurnar greina
frá sumarstarfinu, skrá er yfir
öll gisti- og veitingahús með
upplýsingum um starfsemi hvers
og eins. Þá er að finna í bókinni
útsölustaði olíufélaga og gasút-
sölustaði. ítarlegasti og stærsti
kafli bókarinnar ber heitið
kauptún og kaupstaffir. í þessari
útgáfu fylgja teikningar með nær
hverjum kaupstað eða kauptúni,
gerðar af Ragnari Lárussyni. Er
það gert til þess að draga at-
hygli ferðafólks að ýmsu því
markverðu, sem hver staður hef-
ur upp á að bjóða. Kauptúna-
og kaupstaðakaflinn er saminn
í samráði við forráðamenn við-
komandi staða og er í honum að
finna flestar þær upplýsingar,
sem ætla má að fólk þurfi á að
halda. Er það of mikið upp að
telja, en til gamans má geta þess,
að kaflinn greinir jafnt frá bif-
reiðaverkstæðum sem tannlækna
stofum og hestaleigum sem hár-
greiðslustofum.
Frágangur bókarinnar er allur
hinn vandaðasti. Gísli B. Björns-
son gerði káputeikningu, prentun
annaðist Prentsmiðja'n Edda, en
myndamót gerði Litróf hf.
ATHUGIB
að borið saman við úlbreiðslu
er langtum odýrara aff auglýsa
i Morgunblaðinu en öðrum
blöðum.