Morgunblaðið - 15.07.1965, Qupperneq 10

10
MORGUNRLADID
Fimmt.u<3agur 15. júlí 1965
STORKOSTLEG FERÐ OG LÆROOMSRIK
Geimfara leiðangurinn
til Öskju. með ágætum
Væntanlegir geimfarar baffa -sig í Grjótagjá. ,
FRÁ-ANRÉSI INDRIÐASYNI
OG KJARTANI THORS
Herðubreiðarlindum
og Akureyri, 14. júlí.
— Við erum allir á einu
máli um þaðt að svæðið við
Öskju, þar sem geimfararnir
hafa verið við athuganir, sé
hið ákjósanlegasta, sem hugs-
ast getur, sagði dr. Alfred
Chidester, jarðfræðingur, fyr-
irliði leiðangurs bandarísku
Geimferðastofnunánnar, er við
hittum hann að Tnáli í sælu-
húsinu í Herðubreiðarlindum
í gærkvöldi. bar höfðu leið-
angursmenn náttstað í nótt að
lokinni heppnaðri ferð í Öskju
en áleiðis til Keflavíkur héldu
þeir árla dags í morgun.
Chidester hélt áfram:'
— Þetta svæði er stórmerki
legt í jarðfræðilegu tilliti, og
það er hreinasta gullnáma
fyrir þá, sem nema jarðfræði,
Dr. Alfreá Chidester fyrir
framun sæluhúsið í Hcrðu
breiðarlindum. »
ef til vill ekki hvað sízt fyrir
þá sök, að þarna er enginn
gróður. Hvert sem litið var,
mátti sjá eitthvert nýtt jarð-
fræðilegt fyrirbrigði. Við hefð
um getað verið heila viku í
Öskju — og alltaf verið að sjá
eitthvað nýtt. jarðfræðilegt
fyrirbrigði. Tími okkar leyfir
því miður ekki lengri viðdvöl,
en piltarnir voru mjög áhuga-
samir, sökktu sér niður í at-
huganirnar, og hefðu gjarna
viljað vera miklu lengur. Það
er óhætt að segja, að landslag
þarna standi næst því að vera
eins og við gerum okkur í
hugarlund, að það sé á tungl-
inu.
— Ég vildi gjarna nota
þetta tækifæri, sagði Chidest-
er, til að færa jarðfræðingun-
um Sigurði Þórarinssyni og
Guðmundi Sigvaldasyni þakk-
ir fyrir ómetanlega leiðsögu.
Án aðstoðar þeirra hefði þessi
ferð verið óhugsandi. Leið-
saga þeirra var ekki aðeins
fólgin í ábendingum, jarð-
fræilegs elis, heldur önnuðust
þeir einnig skipulagningu ferð
arinnar í samráði við bartda-
ríska sendiráðið og varnar-
liðið á Keflavíkurflugvelli
með slíkum ágætum, að ferðin
til Islands mun seint líða úr
minni. Eins hafa piltarnir haft
orð á því, að blaðamenn hafi
sýnt'einítaka tillitssemi með-
an á athugunum stóð, en
reynsla okkar af blaðamönn-
um er yfirleitt slæm. Þegar
sams konar athuganir fóru
fram í Alaska fyrir stuttu,
voru þær að mestu unnar fyr-
ir gýg sökum áleitni banda-
rískra blaðamanna, serh. voru
eins og gráir kettir í kringum
piltana.
Gerðu skýrslu
um athuganir sínar
Geimfararnir komu frá
Öskju í sæluhúsið við Herðu-
breiðarlindir um náttmál í
gærkvöldi, og höfðu þá lagt að
baki rösklega 40 kílómetra á
tveimur klukkustundum. Það
var þröngt á þingi í sæluhús-
inu, — fullskipaður langferða-
vagn frá Guðmundi Jónassyni
var nýkominn úr ferð yfir
Sprengisand, nokkrir Þjóðverj
ar voru þarna á eigin snærum
svo og smærri ferðahópar.
Alls dvöldu þessa nótt í hinu
litla en vistlega sæluhúsi um
70 manns.
Þegar eftir komu geimfar-
anna í Herðubreiðarlindir, var
fundur settur með þeim og
jarðfræðingunum. Það var
hálfrokkið í salnum niðri, þar
sem þeir sátu við stórt lang-
borð. Allt um kring voru for-
vitnir áhorfendur, sem fannst
heldur en ekki búbót að komu
geimfaranna. Þeir stóðu í öll-
um gættum og höfðu ennfrem
ur raðað sér í stigann, sem
liggur upp á skörina. Ef þeir
hafa skilið allt það sem geim-
förunum og jarðfræðingunum
fór á milli, hafa þeir án alls
efa orðið margs vísari um
jarðfræði Öskju. Geimfararnir
gáfu skýrslur um athuganir
síðan, en eins og skýrt hefur
verið frá, áttu þeir að skýra
í höfuðdráttum frá því, hvern-
ig Askja hefði orðið til, þeir
áttu að finna skyldleika milli
vikurgoss í Öskju 1875 og
myndun öskjuvatns, þeir áttu
að gefa skýringu á því, hvað-
an askah hefði komið og úr
hvaða efni hún væri gerð.
Þegar hvert geimfaraefni
hafði skilað sínu áliti, var
rætt um, hvort rétt hefði ver
ið athugað. íslenzku jarðfræð
ingarnir úrskurðuðu, hvort
svo hefði verið. í mörgum til
yikum reis upp ágreiningur
milli geimfaranna og jarð
fræðinganna varðandi viss
jarðfræðileg atriði, en jarð-
fræðingarnir færðu jafnan
svo gild rök fyrir sínu máli,
að hinir urðu undan að láta.
Það var mikið rökrætt á
þessu þingi, sem var hið fjör-
ugasta. Var sýnt, að geimfar-
arnir höfðu haft bæði gagn
og gaman af athugununum.
Athuganir þeirra furðulega
glöggar.
Við leituðum álits Guð-
mundar Sigvaldasonar, jarð-
fræðings, á árangri af athug-
unum geimfaranna.
Hann sagði:
— Athuganir þeirra voru
furðulega glöggar miðað við
hinn skamma tíma, ’sem þeir
höfðu til þeirra, einkum þeg-
ar þess er gætt, að þeir höfðu
aldrei séð svæðið né heyrt
þess getið. Myndir af svæð-
inu teknar úr lofti, höfðu þeir
að vísu, en þær fengu þeir
í hendur í bílunum á leiðinni
að Öskju. Þeir höfðu af þeim
sökum ekki hugmynd um, að
til væru frásagnir um það,
hvernig umhorfs var eftir gos
ið 1875. Það er með öltu ó-
víst, hvort nokkur hefði kom
izt að betri niðurstöður, ef
þessar samtímafrásagnir
væru ekki fyrir hendi.
— Tilgangurinn með þess-
um athugunum er sá, að gera
þá hæfa til að gegna sínu
hlutverki, þegar þeir verða
sendir út í geiminn. Verði
þeir sendir til tunglsins,
verða þeir að gera þar iarð-
fræðilegar athuganir. Til þess
að þær athuganir komi að
gagni, þurfa þeir að sjálf-
sögðu að hafa góða undir-
stöðuþekkingu. Margir álí'.a,
að gígir á tunglinu séu eftir
loftsteina, 'og það þýddi lítið
að senda mann til tunglsins,
sem ekki þekkti loftstein frá
venjulegu jarðnesku bergi,
þess vegna hefur verið lögð
mikil áherzla á að veita þeim
eins góða þjálfun í jarðfræði
athugunum og unnt ær, en
20% af æfingum geimfara»
efna eru jarðfræðilegs eðiis,
Eftir því sem ég hef kom zt
næst, hafa þeir haft mikla á-
nægju af dvölinni í Öskju.
Þeir telja það ákjósamlegasta
svæði til jarðfræðiatihugana,
sem hugsast getur, en áður
hafa þeir kannað svipuð
svæði á Hawai, í Alaska og
nokkrum fylkjum Bandaríkj.
anna, m.a. Oregon. Þessir pilt
ar hafa því fengið allgóða
undirstöðu í jarðfræ'ði eftir
tveggja ára nám í þeirri grein,
Þröngt á þingi.
Laust eftir miðnætti var
gengið til náða í sæluhúsinu
í Herðubreiðarlindum. Úti Var
ausandi rignimg og loft þrút-
ið. Herðubrei’ð var algerlega
horfin sjónum bakvið svartan
skýjahjúp. Því—var það, að
fólk vildi heldur láta fyrir
berast inni í sæluhúsinu þótt
þröng væri á þinigi, en s.lá
upp tjöildum. Nutu sæluhúss-
gestir skipulagshæfileika Sig-
urðar Þórarinssonar, jarðfræð
ings, þegar ganga skyldi til
náða. Hann' staðhæfði, að oft
hefðu mikl'U fleiri sofi'ð í sælu
húsinu og hvatti fólk til að
þjappa sér saman á gólfinu,
þannig að öHum tókst að
Tveir geimfaranna á hlaupum. — í baksyn sér á Herðubreið.