Morgunblaðið - 15.07.1965, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLADID
Fimmtudagur 15. júlí 1965

Útgefandi:
Framkvæmdastj óri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Augiýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 90.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
STEFNAN I
HÚSNÆÐISMÁL UM
Vandamál sjúkra I Svíþjóð
Almenningur nefnir velferðarríkið
„Þjóðfélag biðraðanna“
Eftir Roland Huntford.
ALMENNINGUR í Svíþjóð
hefur gefið velferðarþjóðfé-
laginu nafnið „þjóðfélag bið-
raðanna“. I>ar í landi er erfitt
að fá sjúkrarúm fyrir nær
alla aðra en þá, sem hættu-
lega eru veikir og margir
sjúklingar, sem ekki þurfa
aðgerð í skyndi, verða að
bíða mánuðum saman, oft á
annað ár. Maður nokkur, sem
ég þekki vel, gat ekki fengið
að leggjast í sjúkrahús fyrr
en hann fékk alvarlegt hjarta
áfall, og hafði hann þó haft
öll einkenni hjartasjúkleika
um langt skeið. Allar tilraun-
ir heimilislæknis til að fá
hann lagðan inn til rannsókn-
ar og hvíldar höfðu reynzt
án árangurs.
Svo alvarlegt er nú ástand-
ið í þessum málum, að borgar
ráðið í Stokkhólmi hefur í
hyggju að kaupa sjúkrahús í
nágrenni Rómaborgar. Hug-
myndin er að senda þangað
sjúklinga, sem þjást af lang-
vinnum sjúkdómum. Allt
starfslið verður ítalskt, en
heilbrigðisyfirvöldin í Stokk-
hólmi bera kostnaðinn.
Meginorsök þess, hvernig
komið er, er sú, að mikill
skortur er á hjúkrunarkonum
og sérþjálfuðum aðstoðar-
mönnum. Nóg er fyrir hendi
af sjúkrahúsum, og yfirvöldin
veita í sífellu mikið fé til
nýrra sjúkrahúsa, sem eru þá
að öllu jafnaði búin beztu
tækjum, sem völ er á.
Margir Svíar vilja kenna
velferðarríkinu um, hvernig
komið er. Há laun flestra
stétta og full atvinna hafa
dregið mikið úr áhuga manna
og kvenna til að taka að sér
hjúk'unar -og önnur sjúkra-
liússtörí. Fáir leggja í læknis-
nám vegna köllunar, eins og
áður fyrr. Læknastarf táknar
nú í flestra augum góðar tekj
ur og virðingu.
Þetta hefur haft sín áhrif
á hjúkrunarkonur. Það er eng-
inn skortur á hjúkrunarnem-
um, en fæstar starfa lengi, ef
þær þá ljúka námi. Frá því
var greint í sænskri tímarits-
grein fyrir skemmstu, að at-
hugun hefði leitt í ljós, að
aðeins um fimmta hver hjúkr-
unarkona, sem lyki námi,
væri enn við þau störf 10 ár-
um síðar.
Flestar giftast. Hjúkrun er
vel virt starf, en hún er einnig
góður undirbúningur undir
hjónaband með læknum. Marg
ar hjúkrunarkonur myndu
óska eftir því að halda áfram
starfi sínu eftir giftingu, en
samsköttun hjóna er slík
byrði, að mjög lítill hluti
tekna eiginkonunnar er eftir.
Því borgar það sig betur
fyrir hana að sitja heima.
Önnur orsök þess, að sjúkra
húsin verða að vísa frá sér
sjúklingum, er sú, að margir
þeirra lækna, sem lokið hafa
námi frá stríðslokum, hafa
ekki viljað opna eigin lækna-
stofur, en kosið aðstoðar-
læknisstöður við sjúkrahús.
Margt fólk, sem annars hefði
kosið að láta stunda sig
heima, verður því að leita
til sjúkrahúsanna.
Það er skiljanlegt, að al-
menningur í Svíþjóð sé óá-
nægður með ástand þessara
mála, því að framlag vinn-
andi fólks er mikið. Um 40 af
hundraði meðaltekna renna
í opinbera sjóði í formi skatta
og sérálaga. Ríkið leggur hins
vegar megináherzlu á ellilaun
og barnalífeyri. Því verða
sérálög að standa að nokkru
leyti undir kostnaðinum við
heilbrigðisþj ónustu.
Þessi sjúkrasamlagsgjöld
fara að nokkru eftir tekjum
manna, og nema frá 600—1800
kr. (ísl.) á ári. Heildarupphæð
sjúkrasamlagsgjalda nægir þó
aðeins til að standa undir
helmingi kostnaðar við heil-
brigðisiþjónustuna, og afgang-
urinn er greiddur af almennu
skattfé. Einstaklingar njóta í
staðinn ókeypis umönnunar á
opinberu sjúkrahúsi í allt að
tvö ár, um kr. (ísl.) 180 á
dag í sjúkralaun og greiddur
er hluti kostnaðar við lyf.
Læknisþjónusta er þó ekki
ókeypis. Ríkið greiðir aðeins
þrjá fjórðu hluta launa lækna.
Allir læknar, bæði þeir, sem
starfa sjálfstætt, og þeir, sem
eru í opinberri þjónustu, taka
greiðslu af sjúklingunum sjálf
um. Takmörk eru þó fyrir því,
hvers læknar í opinberri þjón
ustu geta krafizt, en læknar
með eigin stofur hafa frjálsar
hendur.
Bætt lífskjör hafa mjög auk
ið eftirspurn eftir læknisþjón-
ustu, þ.e. svokallaðir „menn-
ingarsjúkdómar" hafa aukizt,
m.a. taugasjúkdómar. Mest
segja þó til sín ellisjúkdóm-
ar. Hlutfallsleg hækkun fæð-
inga og aukinn meðalaldur
(um 70 ár), hafa breytt aldurs
hlutföllum þjóðarinnar.
Prófessor Gunnar Björk, við
Karolinska sjúkrahúsið í
Stokkhólmi hefur ritað: „Þann
ig verður afleiðingin, að færri
ungir verða að sjá fyrir þörf-
urj> fleiri eldri. Kostnaður við
læknisþjónustu til handa fólki
sem komið er af starfsaldri, er
fjórum sinnum meiri en hlið-
stæður kostnaður við fólk
undir þrítugu“.
Á ýmsan hátt virðast sænsk
ir iæknar nú áhugaminni um
sjúklinga sína en áður, en
áhugameiri um eigin hagi. Á
sumrin fara þeir margir í
tveggja mánaða sumarleyfi,
svo að örfáir læknar verða
víða að sinna miklum fjölda
fólks. Margar sjúkradeildir
eru lokaðar á sumrin, og
sums staðar heil sjúkrahús.
Niðurstaðan virðist sú, að
þótt velferðarríkið hafi að
mestu unnið bug á fátæktinni,
þá hefur það eyðilagt trúfest-
ina — að því er snertir
sænska lækna. Með því að
kaupa sjúkrahús á Italíu eru
sænsku heilbrigðisyfirvöldin
að reyna að koma á jafnvægi
með því að nýta starfskrafta
þjóðar, sem er miklu fátæk-
ari.
(OBSERVER —
öll réttindi áskilin).
Vffirlýsing ríkisstjórnarinnar
um húsnæðismál hefur að
vonum vakið mikla og verð-
skuldaða athygli. Eru þar gef-
in fyrirheit um mjög gagn-
gerðar umbætur í húsnæðis-
málum láglaunafólks, og
einnig nokkrar hækkanir á
almennum lánum Húsnæðis-
tnálastjórnar.
Húsnæðismálin hafa löng-
um verið okkur erfið, og við
höfum aldrei náð tökum á
þeim að nokkru ráði. Bygg-
ingarkostnaður hefur verið
hár hér á landi, og húsnæðis-
kostnaður hefur þess vegna
verið stærri hluti árstekna
manna en góðu hófi gegnir.
í tíð núverandi ríkisstjórn-
ar hefur verulegt átak verið
gert til þess að koma þessum
málum í betra horf og þá sér-
staklega lánamálum húsbyggj
enda. í samræmi við ákvæði
júnísamkomulagsins hafa al-
menn lán Húsnæðismála-
stjórnar verið aukin til mik-
illa muna, og lánskjör eru nú
miklu betri en áður. Nú hefur
ríkisstjórnin gefið fyrirheit
lim nokkra hækkun þessara
lána á næstu árum, en jafn-
framt hefur hún boðað sér-
stakar aðgerðir til þess að
auðvelda efnalitlum meðlim-
um verkalýðsfélaganna að
eignast eigið húsnæði. Þessar
aðgerðir eru á okkar mæli-
kvarða í rauninni mjög rót-
tækar, þar sem gert er ráð
fyrir, að meðlimir verkalýðs-
félaganna eigi kost á lánum
allt að 80% af verðmæti íbúð-
anna til 33 ára. Hér er auð-
vitað um miklar umbætur að
ræða fyrir meðlimi verka-
lýðsfélaganna, og vafalaust
"munu þeir, þegar tímar líða
og þeir kynnast þessum
þætti kjarasamninganna í
framkvæmd, komast að raun
um, að hér hafa þeir fengið
miklar kjarabætur, e.t.v. mik-
ilsverðari kjarabætur en þeir
hafa fengið í mörg ár. Þau
lánakjör, sem meðlimir verka
lýðsfélaganna munu nú njóta,
eru að mörgu leyti svipuð
þeim, sem almennt tíðkast er-
lendis. Og ef við veltum fyrir
okkur, að hverju stefna beri
í lánamálum húsbyggjenda
almennt í framtíðinni, hlýtur
stefnumarkið að liggja ein-
hvers staðar nálægt því, sem
meðlimir verkalýðsfélaganna
munu nú eiga kost á.
Engin getur öfundast yfir
því, að hinir tekjulægstu
þjóðfélagsþegnar eigi nú kost
á sérstökum lánum til þess að
eignast eigið húsnæði, og
menn verða að gera sér ljóst,
að íslenzk þjóð er ekki auð-
ugri en svo, að töluverðan
tíma mun taka að koma þess-
um lánskjörum á almennt, en
að því ber að stefna.
í yfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar er eins og kunnugt er,
gert ráð fyrir að byggðar
verði með sérstökum hætti
1000 íbúðir fram til ársins
1970, og verði 800 þeirra ráð-
stafað til meðlima verkalýðs-
félaganna, en 200 til útrým-
ingar heilsuspillandi hús-
næði. Þessar íbúðir verða
byggðar með fullkomnustu
tækni- og fjöldaframleiðslu-
aðferðum, og verður gerð al-
varleg tilraun til þess að sann
reyna, hversu mikið megi
lækka byggingarkostnaðinn í
landinu á þann hátt. Vonandi
verður þessi tilraun til þess,
að við komumst upp á lag
með að byggja ódýrari íbúðir
heldur en hingað til. Það er
eitt mikilsverðasta hagsmuna
mál allra launþega í landinu
að svo megi verða, og þess
vegna ber að fagna yfirlýs-
ingu ríkisstjórnarinnar í hús-
næðismálum, sem ber vott
um, að húsnæðismálin munu
í framtíðinni verða tekin mun
fastari og alvarlegri tökum en
áður.
BREZKIR VEIÐA
í LANDHELGI!
F'rá því var skýrt í Morgun-
blaðinu í gær, að brezku
þingmennirnir, sem hér eru í
heimsókn, hafi rokfiskað í ís-
lenzkri landhelgi á íslenzku
varðskipi. Þegar menn renna
huganum aftur í tímann til
ársins 1958 og 1959, þegar
landhelgisdeilan milli Breta
og íslendinga stóð sem hæst,
er þessi veiðiferð hinna
brezku þingmanria í ísl&nzkri
landhelgi á íslenzku varðskipi
óneitanlega skemmtilegt og
táknrænt dæmi um, hvernig
viðkvæm og alvarleg deilu-
mál milli þjóða leysast á þann
veg, að báðum aðilum er
sómi að, og aldagömul vinátta
þjóðanna helzt óskert.
Landhelgisdeila Breta og
ísledninga var mjög alvarleg,
þótt til svo alvarlegra átaka
hafi ekki komið í henni, að
slys á mönnum hlytist af, en
óneitanlega leit svo út um
tíma sem vinstri stjórnin
hefði haldið þannig á málun-
um, að erfitt og raunar ókleift
yrði að leysa deiluna, án þess
að vinátta Breta og íslend-
inga biði hnekki af.
Alltof sjaldan eru deilumál
milli þjóða leyst í friðsemd og
af skynsemi. Lausn landhelgis
deilunnar milli Breta og ís-
lendinga er gott fordæmi um
það, hvernig alþjóðleg deilu-
mál á að leysa, og veiðiferð
hinna brezku þingmanna er
skemmtilegt tákn þess, hve
happasæl og farsæl sú lausn
var.
SKIPAÚTGERÐ
RIKISINS
Á það var bent í forustu-
grein Morgunblaðsins í
gær, að hinn mikli greiðslu-
halli ríkissjóðs á síðasta ári
krefðist gagngerðrar sparnað-
arstefnu í fjármálum ríkisins.
í greinargerð f jármálaráðu-
neytisins um afkomu ríkis-
sjóðs er þess m.a. getið, að út-
gjöld vegna samgangna á sjó
hafi farið 20 milljónir króna
fram úr áætlun. Skipaútgerð
ríkisins hefur verið rekin með
vaxandi halla síðustu árin, og
mun rekstrarhalli hennar
hafa numið nær 40 milljónum
króna á síðasta ári, en rúrn-
lega 20 millj. króna árið þar
áður. Að vísu skal þess getið,
að rekstrahallinn er svo mik-
ill á síðastliðnu ári, að nokkru
leyti vegna þess, að ýmis ó-
venjulegur kostnaður lagðist
á Skipaútgerðina, svo sem
flokkunarviðgerðir á skipum
og aðrar miklar viðgerðir, en
samt sem áður er ljóst, að
Skipaútgerð ríkisins er mikill
baggi á ríkissjóði.
Sérstök nefnd hefur verið
skipuð til þess að endurskoða
rekstur Skipaútgerðarinnar
og skal engu um það spáð
hver árangur verður af starfi
hennar. En það er auðvitað
ljóst, að með einhverjum
hætti verður að tryggja lands
byggðinni samgöngur á sjó
með strandsiglingum, án þess
að þær verði ríkissjóði gífur-
leg byrði.
Eðlilegast er, að einhver
þeirra skipafyrirtækja sem
starfandi eru hér, Eimskipafé
lagið eða önnur, taki að sér
þessar siglingar og væri skyn-
samlegt af viðkomandi aðil-
um að hefja könnunarviðræð-
ur í þeim tilgangi.
Alla vega er ljóst, að nýr og
hagkvæmur skipakostur verð-
ur að taka við strandsigling-
unum til þess að bæta þ]ón-
ustu við landsbyggðina í þess-
um efnum og tryggja hag-
kvæmari rekstur en nú er.