Morgunblaðið - 11.09.1965, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLADID
Laugardagur 11. sept. 1965

Útgefandi:
Framkvæmdast j óri:
Ritstjórar;
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Askriftargjald kr. 90.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konróð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
SKAMMSÝNI
DE GAULLE
Hveitikaup og gullsala
Sovétríkjanna
T|e Gaulle, Frakklandsfor-
** seti, hefur upp á síðkastið
amast í vaxandi mæli við for-
ustu Bandaríkjanna meðal
vestrænna lýðræðisþjóða. —
Hinn gamli herforingi hefur
alið með sér drauma um nýja
stórveldisaðstöðu Frakklands,
og lagt sérstakt kapp á að
þjóðir Vestur-Evrópu skip-
uðu sér undir forustu hans.
En þótt de Gaulle sé um
marga hluti merkur maður og
sérstæður persónuleiki hefur
honum lítt orðið ágengt í þess
um efnum. Frakkland hefur
að vísu eignazt sína atóm-
bombu. En það hefur ekki
breytt þeirri staðreynd að
lýðræðisþjóðir Vestur-Ev-
rópu halda áfram að setja
traust sitt á forustu Banda-
ríkjanna um varnir hins
frjálsa heims. Þau eru lang-
samlegasta traustasti varnar-
múrinn gegn ofbeldisöflum
hins alþjóðlega kommúnisma.
Charles de Gaulle mætti og
minnast þess að tvisvar á
þessari öld hafa Bandaríki
Norður-Ameríku bjargað
Frakklandi frá hruni og und-
irokun. í tveimur heimsstyrj-
öldum hafa Bandaríkjamenn
sent heri sína til Vestur-Ev-
rópu til þess meðal annars að
bjarga Frakklandi. Þessar
staðreyndir standa skráðar á
spjöldum veraldarsögunnar
og verða aldrei afmáðar
þaðan.
Enginn áfellist de Gaulle
þótt hann vilji veg þjóðar
sinnar, hinnar glæsilegu
frönsku menningarþjóðar,
sem mestan. En vegur frönsku
þjóðarinnar verður sízt meiri
við það að forseti hennar hót-
ar að rjúfa það varnarbanda-
2ag frjálsra þjóða, sem stöðv-
að hefur framsókn kommún-
ismans í Evrópu og átt ríkan
þátt í að vernda heimsfriðinn.
Bollaleggingar de Gaulle um
það nú, að Frakkland kunni
að hætta þátttöku í NATO ár-
ið 1969 eru vægast sagt mjög
óhyggilegar og lítt til þess
fallnar að bæta aðstöðu Frakk
lands, eða auka traust á
frönsku þjóðinni.
De Gaulle er orðinn gamall
maður. Hann getur ekki sagt
fyrir um það í dag frekar en
aðrir hvernig umhorfs kann
að verða í heiminum eftir 4
ár. Margt breytist á skemmri
tíma. Eitt er þó nokkurn veg-
inn víst, það að allar lýðræð-
isþjóðir Vestur-Evrópu og
Norður Ameríku verða að
halda vöku sinni. Þær verða
að standa sem fastast saman
um varðveizlu friðar og mann
réttinda í heiminum. Reynsl-
an sannar að slík samstaða
er þess ein megnug að halda
ofbeldisöflunum í skefjum
og treysta grundvöll friðar og
réttlætis í veröldinnL
ÆSKAN OG
SKÓLINN
■Vngstu börnin eru byrjuð í
skólanum. Þúsundir lít-
illa telpna og drengja fara
heiman að frá sér að morgni
og koma heim úr skólanum
eftir nokkurra klukkustunda
nám og starf. Þessir ungu
nemendur eru fjöregg ís-
lenzku þjóðarinnar. Á upp-
eldi þeirra veltur framtíðin.
íslendingar hafa á síðustu
árum lagt hart að sér til þess
að geta byggt upp fullkomna
og glæsilega skóla. Árangur-
inn af því hefur orðið sá, að
æskan býr víðs vegar um land
við betri aðstöðu til náms og
starfs en nokkru sinni fyrr.
Á einstökum stöðum brestur
þó verulega á að húsnæðismál
skólanna séu komin í skaplegt
horf. Aðstaða barna og ungl-
inga í strjálbýlinu til barna-
skóla og framhaldsnáms er
heldur engan veginn nægi-
lega góð. Á þessu ríkir skiln-
ingur og óhætt er að fullyrða,
að engin ríkisstjórn hafi verið
jafn athafnasöm í bygginga-
málum skólanna og núver-
andi stjórn.
Miklu máli skiptir einnig
að Kennaraskólinn hefur feng
ið glæsilegt og fullkomið hús
næði og aðsókn að honum er
nú tekin að aukast. Ætti það
að vera trygging fyrir því að
ráðið yrði á næstunni fram
úr þeim tilfinnanlega skorti á
kennurum, sem ríkt hefur
allmörg undanfarin ár.
Kjarnr málsins er að einskis
má láta ófreistað til þess að
æskan verði fyrir hollum
uppeldisáhrifum í skólunum,
og að hún fái þar góða og lif-
andi fræðslu. Þjóðfélag fram-
tíðarinnar á íslandi krefst
vel menntaðra og vel uppal-
inna borgara. Þess vegna
hljóta að vera gerðar vaxandi
kröfur til skólanna. Einstakl-
ingar og heimili verða að geta
sett trarust sitt á þá. Þeim hef-
ur verið fengið hlutverk, sem
mildð veltur á að sé vel rækt.
EINS og fyrir tveimur ár-
um hafa Sovétríkin nú
snúið sér til Kanadamanna
um hveitikaup og veitt
hluta gullforða síns inn á
heimsmarkaðinn til að
greiða fyrir hveitið. Eftir
hinn mikla uppskeruhrest í
Sovétríkjunum 1963, töl-
uðu ráðamenn í Moskvu
digurbarkalega um, að þeir
hefðu lært hvernig koma
mætti í veg fyrir að slíkt
endurtæki sig. Nú kenna •
þeír að vísu slæmu tíðar-
fari um rýra uppskeru, en
ljóst er, að þeim hefur ekki
tekizt að notfæra sér nægi-
lega vel reynsluna frá 1963.
Það er ekki aðeins í Sovét-
ríkjunnm, sem uppskeran er
slæm í ár, heldur er hún það
einnig í löndum Evrópu,
beggja vegna járntjaldsins.
Samkvæmt útreikningum sov
ézkra sértræðinga, nemur
hveiti’.ppskeran í landi þeirra
að þessu sinni 60 milljónum
lesta. Sl. ár var hún 74 millj.
sem teljast má í meðallagi.
Ástandið er sýnu betra nú en
hörmungaárið 1963, þegar upp
skeran var aðeins 49 milljónir
lesta, en þó er það ekki nægi-
lega gott til þess að unnt sé að
fullnægja síauknum kröfum
íbúa Sovétríkjanna og standa
við skuldbjndingarnar gagn-
vart erlendum ríkjum eins og
t.d. A-Kvrópuríkjunum og
Kúbu.
í Úkraníu og Kazakhstan
hafa þurrkar spillt uppsker-
unni, en í Mið-Rússlandi og
Eystrasaltslöndunum eru það
kuldar og votviðri.
Um helmingur hveitiupp-
skeru Sovétríkjanna verður að
þessu sinni notaður í sveitun-
um til manneldis og sem út-
sæði. Borgarbúar þurfa 35
þús. lestir sér til matar og
Rússar hafa skuldbundið sig
til að flytja út að minnsta
kosti 5 miilj. lesta. Af þessu
er ljóst, að alls verða þeir að
að hafa undir höndum 70
millj. lesta af hveiti. Þeir hafa
þegar samið við Kanadamenn
um kaup á 5,3 milljónum lesta
og Argentír.u um 2,2 milljón-
ir, en yíirstandandi eru samn
ingar við Frakka um kaup á
töluverðu meira magni. Að
þessu sinni hafa Rússar ekki
snúið ?ér til Bandaríkja-
manna e.ins og Krúsjeff gerði
Síldveið-
arnar
SÓLARHRINGINN frá fimmtu-
dagsmorgni til föstudagsmorg-
uns var ekki gott veiðiveður á
síldarmiðunum austur af landinu
og við Jan Mayen. Allgott veður
var þó 110—120 sjómílur NAaA
frá Raufarhöfn, en þar lóðuðu
nokkur skip á síld.
Fyrrgreindan sólarhring til-
kynntu 23 skip afla, samtals
19.923 mál, en hjá nokkrum skip-
um er um að ræða afla frá 2—3
1963. Taiið er, að ástæðurnar
til þess séu fyrst og fremst
tvær, önnur stjórnmálalegs en
hin efnahagslegs eðlis. Sagt er
að Rússar hiki við að leita til
Bandaríkjmanna af ótta við að
Kínvet jar noti það til árása á
þá í ljósi ástandsins í Víetnam
og einnig vegna þess að
Bandaríkjamenn krefjast þess
að mmnst helmingur alls
hveitis, sem Rússar kaupi af
þeim, sé fluttur með banda-
rískum skipum. Þetta hækkar
hveitiverðið töluvert, því að
farmgjöid bandarískra skipa
eru mun hærri en sovézkra
og kaupskipafloti Sovétríkj-
anna hefur ekki nægileg verk
efni.
Til bsss að greiða fyrir
hveitið, sem keypt er erlend
is, hafa Sovétríkin orðið að
veita h'.uta guilforða síns inn
á heimsmarkaðinn. Vegna
hinna slæmu áhrifa, sem
þetta hefur á greiðslujöfnuð
landsirs, er sennilegt, að Rúss
ar veríi að minnka fjárfest-
ingu á sviði iðnaðar, draga úr
aðstoð við erlend ríki og jafn
vel minnka vopnaframleiðsl-
una.
Gullvinnsla og stærð gull-
forða Sovétríkjanna er leynd
armál, en ekki er unnt að
halda leyndu hve mikið gull
Rússar selja úr landL Sl. sex
ár haía þeir selt gull fyrir
upphæð. sem nemur um 10
milljörðum Isl. kr. árlega.
Stalín lagði mikla áherzlu
á að auka og betrumbæta
sólarhringum. Skipin eru þessi
(afli í málum):
Bjarmi EA 1300, Akurey RE
1030, Jörundur II RE 460, Guð-
mundur Péturs ÍS 1008, Guðbjörg
GK 900, Elliði GK 1250, Ingiber
Ólafsson II GK 1100, Dagfari ÞH
800, Arnfirðingur RE 1100, Sig-
urður Jónsson SU 450, Hólmanes
SU 940, Ólafur Magnússon EA
1000, Skagfirðingur SK 700, Víð-
ir II GK 200, Gunnar SU 1100,
Jón Kjartansson SU 1630, Hamra
vík KE 730, Gullfaxi NK 600,
Helga RE 450, Guðbjartur Krist-
ján ÍS 1000, Ólafur bekkur ÓF
930, Snæfugl SU 800 og Ingvar
Guðjónsson SK 450.
gullvinnsluna í Sovétríkjun-
um. Honn sendi t.d. gullsér-
fræðinginn, prófessor Sere-
browsky, til Bandaríkjanna
til að kynna sér gullvinnsluað
ferðir og fékk fjölda erlendra
gullsérfræðinga, þar á meðal
175 Bandaríkjamenn, til að
heimsækia Sovétríkin og leið
baina Rússum. Árið 1936 voru
Sovétríkin fremst í röðum
gullvir.nsiurikja heims og
unnu þá 600 þús. manns við
vinnsluna. Vinnuaflið var ó-
dýrt, fyrst og fremst menn,
sem dæmdir höfðu verið í
nauðungarvinnu. Á þessum
árum voru helztu gullvinnslu
svæðin í Úral og V-Síberíu,
en nú er gullvinnslan orðin
mest í A-Síberíu.
Samkvæmt lögum Sovétríkj
anna verður alltaf að vera til
gullforði fyrir 25% af seðla-
útgáfunni. En hve mikill er
gullforði Sovétríkjanna? Það
vita fáir, en samkvæmt áreið
anlegum heimildum í London
nemur gullframleiðsla þeirra
tæpum 23 milljörðum ísl kr.
á ári.
Hveitikaup Sovétríkjanna
þessu ári og gullsalan, sem
af þeim leiddi, hefur lækkað 1
gullverðið á heimsmarkaðin- 1
um. Gullsalan hefur þegar
haft góð áhrif bæði í Bret-
landi og Bandaríkjunum. Gull
forði Bandaríkjamanna hefur
aukizt í fyrsta skipti í lang-
an tíma og sterlingspundið er
orðið stöðugra. Gullsalan hef
ur róandi áhrif á gjaldeyris-
markaðinn, sem heild og
minnkar trúlega þann sam-
drátt, sem margir höfðu ótt-
azt að yrði á heimsverzlun-
inni. ;
40 FÓRUST
Róm, 8. sept. (NTB): —
Paolo Emilio Tavaiani, inn-
anríkisráðherra Ítalíu, skýrði frá
því í dag að ljóst væri að 40
menn hefðu farizt í óveðrinu þar
í landi fyrr í þessum mánuði auk
þess, sem fimm væri enn saknað.
Þá sagð ráðherrann að tjón á
járnbrautum og vegum væri met
ið á 17 milljónir dollara (kr. 730
millj.) og að hið opinbera hefði
varið fimm milljónum dollara
(215 millj. kr.) til aðstoðar þeim,
sem verst urðu úti vegna veður-
ofsans.