Morgunblaðið - 11.09.1965, Blaðsíða 13

Laugardagur 11. sept. 1965
MOkCUNBLAÐIÐ
13
Patrik O’Donovan, Observer:
FJÁRHAGUR USA ALDREI BETRI EN
ÞAÐ má vel vera, að þeir
sem utan Bandaríkjanna búa,
sjái fram á vandræði og
kreppu þar. En innanfrá
séð lítur þetta öðruvisi út.
Bandaríkin búa nú við
lengsta hagvaxtatímabil á
friðartímum, sem þau hafa
enn haft af að segja. í allri
sögu þeirra fer spretturinn
eftir síðari heimsstyrjöldina,
einn saman, fram úr því, sem
nú á sér stað. Þetta hefur
staðið í 53 mánuði og enn er
ekkert útlit fyrir, að þessi
sigurvinning skipulagðs við
skiptafrelsis sé í neinni aftur
för.
Og þessi útþensla og þessi
velgengni er, að minnsta
kosti að nokkru leyti ástæð-
an til þess, hve vongóð Banda
ríkin snúast við ófriðnum í
Vietnam. Það er ekki auðvelt
að trúa því, að neitt muni
ganga úrskeiðis. Enn einu
sinni eru Bandaríkin betra
land að Ufa í, en áður var.
Síðustu tvö árin hefur hag-
vöxtur landsins, rétt reiknað,
verið 5% á ári. En ef ekki
er gerð leiðrétting fyrir verð
breytingu dollarsins, er vöxt-
urinn 6.5%. Þetta er meiri
hagvöxtur en mestöll Evrópa ,
hefur af að segja og honum
hefur verið náð af landi, sem
er „komið alla leið“ og ætti
því að fara að hægja á sér
og hagur þess að jafnast.
Eins og er, þá er árlegur hag
vöxtur aðeins ofurlítið minni
en helmingur allrar ársfram-
leiðslu Bretlands. Það er einn
ig greinilegt, að Bandaríkin
hafa dregið enn betur fram
úr Rússlandi í efnahagskapp-
hlaupinu. Rússneskar skýrsl-
ur yfir hagvöxtinn þar eru
vægast sagt, vafasamar í
augum amerískra fræði-
manna. Árið sem leið hefur
hagvöxtur landanna tveggja
sennilega verið svipaður, en
hitt er greinilegt, að hótan-
ir hr. Krúséffs um að keppa
við Bandaríkjamenn, eiga
enn eftir að verða að veru-
leika.
Ein undirstaðan undir nú-
verandi styrkleika ,Bandaríkj
anna er það, að launastigarn-
ir hafa ekki farið fram úr
framleiðninni. Og það er eins
konar heppni, sem kaldrifj-
aðir hagfræðingar kunna að
meta.
Þetta virðist fyrst og fremst
vera að þakka stefnu Eisen-
howers forseta. Hann var
mjög íhaldssamur hagfræð-
ingur ,sem taldi það synd að
lifa um efni fram, en leit á
ríkisreikning, sem bar sig
næstum sem einhvern guð-
dóm, og þannig lét hann eft-
ir sig allmikið atvinnuleysi,
sem veikti samningaaðstöðu
verkamannafélaganna. Og
þetta óvenjulega frelsi hafa
eftirkomendur hans hagnýtt.
Sú stefna, sem forsetarnir
Kennedy og Johnson hafa
fylgt, hefur stundum verið
kölluð fölsuð Keynesstefna.
Aðaltalsmaður hennar var
hr. Walter Heller, lærimeist-
ari forsetanna. Hann var for-
maður hagfræðilegrar ráð-
gjafanefndar forsetans, og eft
irmaður hans, hr. Gardner
Aokley, fylgir sömu stefnu.
Þetta er eyðslustefna, sem
í hvaða öðru landi sem væri
yrði kölluð sósíölsk. í stuttu
máli sagt snýst hún gegn
efnahagskreppu með því að
auka eyðslugetu almennings,
með lækkun skatta. Samfara
þessu er mikil eyðslusemi af
hálfu stjórnarinnar, og býsna
mikið kæruleysi um tekju
halla hjá ríkissjóðnum. Þetta
hefur skelft hina íhaldssam-
ari, en það hefur gert sitt
gagn.
Vitanlega hafa verkamanna
félögin tekið að ókyrrast, og
kauphækkanakröfur hafa
komið upp hjá hafnarverka-
mönnum, stáliðnaðinum, bíla-
iðnaðinum og byggingaiðnað-
inum. En eins og er, virðist
allt ganga ótrúlega vel.
En í þessum auði og allsnægt
um, er um þrennt að velja
fyrir þjóðarhag Bandaríkj-
anna. Hægt er að auka enrí
áætlanir forsetans um hags-
bætur þegnunum til handa.
Einnig mætti endurgreiða hin
um einstöku ríkjum úr sam-
eiginlegum sjóði alríkisins.
Þetta er svokölluð „Heller-á-
ætlun“ og virðist hafa verið
vísað á bug af forsetanum.
Loks mætti auka enn skatta-
lækkunina, sem nú nemur
7000 milljónuro dala.
En sannleikurinn er sá, að
ófriðurinn í Vietnam mun
sennilega gleypa allan tekju-
afganginn. fhaldsmenn í báð-
um flokkum hafa gripið tæki
færið og heimtað stöðvun á
hinum víðtæku greiðslum nu-
verandi stjórnar til iýðhjálp-
ar. Þetta eru sömu mennirn-
ir, sem neyddu Kennedy for-
seta til að bíða í 14 mánuði
áður en hann gat komið
skattalækkuninni í gegn. En
nú eru þeir valdalausir. Raun
verulega virðist nú helzt se.u
Bandaríkin geti — fjárhags-
lega að minnsta kosti — ráð-
ið við Vietnam-ófriðinn með
litla fingri vinstri handar.
Loftleiðir óska uppsagnar loft-
við
Samtal við Alfreð Elíasson í sænska
blaðinu „Göteborgs-Tidningen“
SÆNSKA blaðið „Göteborgs
Tidningen“ skýrði svo írá
fyrir nokkrum dögum, að
stjórn íslenzka flugfélagsins
Loftleiða teldi, að ekki væru
lengur fyrir hendi þau skil-
yrði, sem loftferðasamning-
urinn milli íslands og Norð-
urlanda byggðist á og yrði
þess því farið á leit við ís-
lenzku ríkisstjórnina, að hún
segði upp samningnum hið
allra fyrsta.
Kemur þetta fram í viðtali
blaðsins við Alfreð Elíasson,
framkvæmdastjóra Loftleiða, þar
sem hann segir m. a., að lend-
ingarskilyrði þau, sem Loftleið-
um séu nú búin á Norðurlönd-
um, séu ekki lengur viðunandi.
Hins vegar sé það ekki hlutverk
Loftleiða að semja um bætt skil-
yrði við flugumferðaryfirvöld
INorðurlanda, heldur íslenzku
ríkisstjórnarinnar.
í við talinu segir Alfred Elías-
son einkum þrennt hafa breytt
viðhorfinu til samningsins:
1) Flugfélagið „Pan American
Airways“ hefur undanfarið til-
kynnt, að það muni hefja þotu-
flug milli Reykjavíkur og Kaup-
mannahafnar. A þetta er litið
mjög alvarlegum augum hjá
Loftleiðum, sem telja þá sann-
girniskröfu, að félagið fái að
nota beztu flugvélar sínar, Rolls
Royce-skrúfuþoturnar, á þessari
flugleið, ef PAA fái heimild til
þotuflugs áleiðinni.
2) Loftleiðir hafa nú í bygg-
ingu stórt gistihús við Reykja-
víkurflugvöll. Er gistihús þetta,
•— sem á að verða hið fullkomn-
asta að öllu leyti, og fyllilega
sambærilegt við nýtízku gistihús
erlendis, — ætlað sem áningar-
staður ferðamanna á leiðinni
milli Evrópu og Bandaríkjanna.
Er það von Loftleiða að þessi
bætta gistingaraðstaða verði til
þess að freista ferðamanna að
dveljast í Reykjavik lengur en
ella, eða a.m.k. nokkra daga
áður en iþeir haldi áfram för-
inni.
3) Flugfélag íslands er sagt
hafa í hyggju, að festa kaup á
þotu til þess að nota á flugleið-
Mörg mikilvæg mdl
TUTTUGASTA og þriðja þing
Iðnnemasamband íslands verður
sett í dag kl. 1 eftir hádegi í húsi
Slysavarroafélagsins á Granda-
garði. Fyrir þessu þingi liggja
mörg og mikilvæg mái, sem
snerta hagsmuni iðnnema á land-
inu öllu og því kom tíðindamað-
ur Morgunbl. að máli við
Kristján Kristjánsson, varafor-
mann INSÍ og inmti hann frétta
af þeim málum, sem fyrir þing-
inu liggja.
Kristján skýrði frá því m.a.,
að þingið myndu sitja 56 fulltrú-
ar iðnnema víðsvegar af landinu,
en auk þess hefur Alþýðusam-
bandi íslands Og Æskulýðssam-
bandi íslands verið boðið að
senda áheyrnarfulltrúa á þingið.
Heiztu mál þingsins munu
verða skipulagsmál sambandsins,
samningsréttur iðnnema og iðn-
fræðslan í landinu. Varðandi
skipulagsmálin, þá þykja störf
sambandsins nú of bundin við
minni háttar verkefni og því í
ráði að iðnnemafélögin í Reykja-
vík taki að miklu leyti við þeim
svo og útgáfu Iðnnemans, en
sambandsstjórnin geti þá aftur
snúið sér að öðrum mikilvægari
verkefnum svo sem t. d. að reyna
að fá því framgengt, að fulltrúar
iðnnema fái sæti í skólanefndum
iðnskólanna. Er þetta orðið mik-
ið kappsmál iðnnema nú, því að
þeir telja, að menn sem starfað
hafa á hinum almenna vinnu-
markaði í nokkur ár, hafi öðlazt
inni milli íslands og hinna
Norðurlandanna.
Telur Alfreð Elíasson þannig
fyrirsjáanlegar, miklu fyrr en
vænzt hafði verið, svo mikilvæg-
ar breytingar á fluginu um ís-
land, að Loftleiðir neyðist til þess
að óska nýrra samninga fyrr en
ella. Núgildandi samkomulag var
liggja fyrir þinginu
Kristján Kristjánsson,
varafonnaður INSÍ.
skilning og þekkingu á þvi, í
hverju kunnáttu þeirra er ábóta-
vant og myndu þvi hafa margt
til málanna að leggja í skóla-
nefndum iðnskólanna. Telja iðn-
nemar, að nauðsyn beri til að
auka og bæta kennsluna í iðn-
skólunum með margvíslegum
hætti.
Þá er vaknaður mikill áhugi
á meðal iðnnema á því, að full-
trúi þeirra fái sæti í iðnfræðslu-
ráði og mun það mál einnig
verða rætt á þinginu nú. Astæða
þessa er ekki sízt sú, að til þessa
hefur mánaðafjöldi verið lagður
til grundvallar námssamningum,
en iðnnemar vilja fá því fram-
gengt, að í námssamningum
undirritað fyrir rúmu ári, án
sérstakra tímatakmarka, en að
baki því lá sú hugmynd, að því
er segir í viðtalinu, að það gilti
a.m.k. til tveggja ára.
Alfreð Elíasson segir við
Göteborgs Tideningen, að Loft-
leiðir muni í engu breyta sínum
fyrri fyrirætlunum. Félagið muni
halda áfram byggingu gistihúss-
ins, sem áætlað sé, að muni
kosta um hundrað milljónir ís-
lenzkra króna, — og félagið
muni kaupa alls fjórar Rolls
Royce-skrúfuþotur, svo sem á-
kveðið hafi verið. Ennfremur
muni haldið fast við þá ákvörð-
un að lengja véiarnar svo, að
þær geti tekið 190 farþega.
Þá segir Alíreð, að flugum-
verði gert ráð fyrir ákveðnum
fjölda klukkustunda. Þá myndi
eftirvinna iðnnema koma inn á
námssamningstímann og honum
lyki þá að sama skapi fyrr.
Þá sagði Kristján, að samnings
réttur iðnnema væri orðið mikið
baráttumál t. d. að INSÍ taki að
sér að semja um kaup og kjör
iðnnema og yrði þá iðnnemum
skipt niður í flokka eftir starfs-
greinum, þannig að sameigin-
lega yrði samið fyrir alla bygg-
ingariðnaðarnema sér og bóka-
gerðarnema sér o. s. frv. Annar
möguleiki er sá, að sveinafélögin
taki að sér að semja fyrir iðn-
nema í hverri iðngrein fyrir sig.
Þá yrði hins vegar sá ókostur
fyrir hendi, að kjör iðnnema
yrðu mjög mismunandi eftir því,
hve ötul sveinafélögin yrðu í
kjarabaráttunni.
Kristján skýrði frá því, að
nguðsyn væri á meira samstarfi
við önnur æskulýðsfélög og þá
einkum í skólum. Kæmi þar helzt
til greina, að haldnir yrðu sam-
eiginlegir málfundir og kynning-
ar á ýmsu efni. Þá væri komin
fram hugmynd um sérstakan
iðnnemadag, á borð við sjó-
mannadaginn, sem sérstaklega
væri helgaður iðnnemum með
sýningum á verksmiðjum og
tækjum og þar sem haldnar yrðu
skemmtanir, sem iðnnemar stæðu
fyrir.
Að lokum gat Kristján þess,
að útgáfa „Iðnnemans" hefði
gengið mjög vel á þessu ári og
þar birzt margar fróðlegar og
skemmtilegar greinar.
ferð annarra flugfélaga hafi að
undanförnu farið vaxandi á flug
leiðinni milli Bandaríkjanna og
Norðurlanda, sem neytt hafi Loft
leiða aftur minnkað á þeirri
leið. Hinsvegar hafi umferð fé-
lagsins aukizt verulega á flug-
leiðunum til Englands og Luxem
borgar. Ástæðuna fyrir hinni
minnkandi umferð á Norður-
landaleiðinni segir Alfreð vera
samninginn við flugmálayfirvöld
Norðurlanda, sem neytt rafi Loft
leiðir til þess að hækka far-
gjöld sín svo, að þau yrðu að-
eins 13% lægri en fargjöld ann-
arra flugfélaga, sem aftur á
móti þurfa ekki að millilenda á
íslandi, eins og Loftleiðir. Enn-
fremur hafi Loftleiðir ekki feng-
ið að fjölga flugferðum sínum til
Norðurlanda frá því árið 1960,
á fimm ára tímabili er orðið
hafi gifurleg þróun flugmála um
allan heim. Loks hafi félagið
ekki fengið heimild til þess að
nota hinar nýju flugvélar sínar
á flugleiðinni.
Alfreð Elíasson segir að lokum,
að kröfur Loftleiða muni fyrst
og fremst verða þær að fá að
lækka svo fargjöldin á flugleið-
inni til Norðurlanda, að þau
verði sambærileg við fargjöld
félagsins til Luxemburg, þ.e.a.s.
þannig, að þau verði 30% ódýr-
ari en fargjöld annarra flugfh-
laga. Ennfremur muni félagið
gera kröfur um að fá að lenda
nýju vélunum í Kaupmanna-
höfn, Gautaborg og Osló.
Happdrætti
Háskóla Islands
FÖSTUDAGINN 10. september
var dregið í 9. flokki Happ-
drættis Háskóla íslands. Dregnir
voru 2.300 vinningar að fjárhæð
4.120.000 krónur.
Hæsti vinningurinn, 200.000 kr.,
-kom á númer 12335, hálfmiða,
selda í umboði Arndísar Þor-
valdsdóttur og í umboðinu á
Siglufirði.
100.000 króna vinningurinn
kom á miða númer 14796 er seld-
ir voru í umboðunum: Akureyri,
Borgarnesi, Patreksfirði og Þórs-
höfn.
10.000 krónur komu á eftirtalin
númer:
11565 11617 12334 12336 13766
16087 16151 17560 17723 19274
20436 21537 22073 22151 23789
24065 35128 36120 36335 42793
44623 44650 48931 51837 52558
52931 55142 57085
(Birt án ábyrgðar)
Þing Iðnnemasambands
jr
Islands hefst i dag