Morgunblaðið - 02.03.1966, Blaðsíða 19

j Miðvikudagur 2. marz 1966
MORGU NBLAÐIÐ
19
Ólafur H. Ólafsson stud. oecon.:
SjálfskUðir
menningarveröir“
ÞANNIG hljóðaði fyrirsögn í i ur“ á þessum atriðum. Þegar
einu vikublaði borgarinnar, er
fréttist um undirskriftir hinna
600 stúdenta gegn erlendu sjón-
varpi á Keflavíkurflugvelli. Við-
forögð fylgjenda Keflavíkursjón-
varpsins hafa verið allmisjöfn,
en enginn þeirra utan þetta eina
blað hefur velt fyrir sér, hvort
mneirihluti stúdenta sé hand-
foendi kommúnista eða ekki.
Vikublað þetta hefur að vísu
eldrei verið tekið alvarlega, en
full ástæða virðist til, að fylgj-
endur hermannasjónvarpsins gefi
nú gaum að því, hvern hauk í
foorni þeir eiga þar sem viku-
folað þetta er. — En hvað um
það, þá virðist blað þetta spegla
furðuvel afstöðu margra þeirra,
sem fylgja erlendu hermanna-
sj'ónvarpi hér. Alls konar órök-
studdar fullyrðingar og dylgjur
um stuðning við austrænar kúg-
unaraðferðir koma frá þeim.
Mörgum virðist tamt að tæpa á
aðalatriðum, en tala því meir um
atriði, sem minna máli skipta.
Eftir að mótmæli stúdenta
komu fram, hafa orðið allmikil
folaðaskrif um þessi mál eink-
um í þessu blaði. Meginhluti
þeirra, sem ritað hafa um þau,
foefur verið undirskriftunum and
snúinn og meðmæltur áfram-
haldandi sjónvarpi á Keflavíkur-
flugvelli.
í þessum skrifum hefur margt
furðulegt komið fram. Einna
mest undrandi varð ég, er ég sá,
að svo virtist, sem flestir þeirra,
er um þetta rituðu, virtust gera
sér harla óljósa grein fyrir hve
öflugt áhrifatæki sjónvarp er.
Ég ætla að leyfa mér að koma
með nokkrar tilvitnanir. Guð-
laugur Gíslason, alþm., segir m.a.
hér í blaðinu 15. febr. sl.: „fs-
iendingar hafa í dag fullt frelsi
til að lesa allt efni bæði innlent
og erlent, sem lög leyfa, að gefið
sé hér út eða flutt inn. >eir hafa
fullt fresli til að hlusta á hvaða
útvarpsstöð, sem þeir geta náð
ifcil, einnig útvarpsstöðvarinnar í
Keflavík. Og hvers vegna skyldu
þeir þá ekki mega horfa á hvaða
sjónvarpsstöð, sem þeir geta náð
til, einnig sjónvarpsstöðina í
Keflavík eins og þeir hlusta á
útvarpsstöðina þar.“ Síðan hef-
ur G. G. það eftir fróðum mönn-
um, að á útvarpi og sjónvarpi sé
í rauninni enginn eðlismunur.
Og í mörgum greinum Velvak-
anda hafa svipaðar skoðanir
komið fram, en mun öfgakennd-
ari. í þeim er sjónvarpi einnig
líkt við útvarp og að auki við
kvikmyndahús, innflutning er-
lendra bóka, nám stúdenta við
erlenda háskóla, enskukennslu
og jafnvel eitthvað enn fárán-
legra.
Af þessu má sjá, að full þörf
er á að ræða nánar um áhrifa-
mátt sjónvarps. Við athugun á
áhrifamætti sjónvarps í saman
burði við kvikmyndahús kemur
fram mikill aðstöðumunur. Til
að komast í kvikmyndahús þarf
fólk oft að gera sér langar ferð-
ir, og einungis er horft á kvik-
mynd 2—3 tíma í senn. Sjón-
varp er hins vegar inni á heim-
ilum manna, og hér er það um
50—60 tíma í viku hverri. Sam-
líking þessara tveggja atriða er
greinilega út í hött. Sjónvarpi
er einnig líkt við útvarp. Yfin
fourðir sjónvarps yfir útyarp hafa
faingað til verið augljós sann-
indi og ekki verið umrædd.
Margir þeirra, sem að takmörk-
uðu leyti hafa notið útlendra út-
varpsstöðva, vegna ónógrar
t'cmgumálakunnáttu, t.d. börn og
unglingar, geta hins vegar not-
ið sjónvarps í ríkum mæli. Það
er því líklega einhver „eðlismun-
þetta er allt vandlega athugað,
tel ég sjónvarp langöflugasta
fjölmiðlunartæki, sem komið
hefur fram.
Annað atriði, sem hefur verið
hampað mjög af fylgjendum hins
erlenda sjónvarps, eru sjónvarps
sendingar um gervihnetti eða
einhver önnur tækni í sambandi
við þær. En hvenær mun þetta
verða? Geta ekki liðið áratugir,
unz aðstaða stöðva handan hafs-
ins er orðin jafngóð þeirri, sem
stöðvar í landinu sjálfu hafa?
Hver er þess umkominn að dæma
um það? Þetta er í meira lagi
hæpin röksemdafærsla, svo ekki
sé meira sagt.
Um e'fni Keflavíkursjónvarps-
ins hefur einnig verið rætt tals-
vert. Sumir fylgjendur hins er-
lenda sjónvarps hafa nær ein-
göngu rætt um það atriði. Hafa
þeir talið, að flestir andstæðing-
ar Keflavíkursjóvarpsins hafi lítt
eða ekki kynnt sér efni þess
Þeir séu þess vegna ekki færir
um að taka afstöðu til þess. Það
skiptir auðvitað miklu máli,
hvort efni sjóvarpsins er gott eða
slæmt. Ætla ég sízt af öllu að
draga úr því. Hin hefur þó jafn-
an verið aðalröksemd okkar, sem
andsnúnir erum Keflavíkursjón-
varpinu, að hér er um að ræða
einhliða útlend áhrif frá lang-
öflugasta fjölmiðlunartæki nútím
ans á íslenzka menningu. Þessa
röksemd hafa fylgjendur sjón-
varps að mestu leitt hjá sér, en
talað því meir um einangrun
frelsi og áhrif tiltölulega mein-
lausra fjölmiðlunartækja.
Inn í mál þetta er einnig
blandað hugtökum eins og frelsi
og lýðræði, og talað er um brot
á almennum mannréttindum. En
hverjir voru spurðir álits, er
styrkleiki sjónvarpsstöðvarinnar
var aukinn? Var það ekki brot
á lýðræðisréttindum okkar, þeg-
ar styrkleiki stöðvarinnar var
efldur að okkur forspurðum? Og
fylgjendur Keflavíkursjónvarps
ins eru ekki af baki dottnir. Þeir
hafa svar á reiðum höndum:
„Þið, sem eruð á móti sjónvarp-
inu, þið skuluð bara láta vera
að horfa á það (þetta er reynd-
ar í ósamræmi við þá staðhæf-
ingu sjónvarpssinna, að við höf-
um ekkert vit á þessum málum
vegna þess, að við horfum aldrei
á sjónvarpið) og vera ekki að
skipta ykkur af því, hvað aðrir
gera. Þetta kemur ykkur ekkert
við.“s— Já, það kemur okkur
líklega ekkert við, þó að næsta
kynslóð sé alin upp í framandi
menningarumhverfi, framandi
þjóðmenning fái að móta hana
að vild sinni með öflugasta áhrifa
tæki nútímans að bakhjarli. —
Hvað kemur okkur það t.d. við,
hvort töluð verði hér enska eftir
50—60 ár? Þá verðum við líklega-
flest komin undir græna torfu
og afgangurinn orðinn elliær.
Hvers vegna ættum við þá að
vera með þessa afskiptasemi? —
Við þessar og fleiri rþksemda-
færslur fylgjenda hins erlenda
sjónvarps læðist að manni sá
grunur, að margir þeirra láti sig
afdrif íslenzkrar menningar og
þjóðernis litlu eða engu skipta.
Eða þá, að sjónvarpið á Kefla-
víkurflugvelli sé þeim svo mik-
ils virði, að fórnandi sé fyrir
það öllu því, sem áður var þeim
helgast og dýrmætast. Ég býst
varla við því, að áðurgreint viku-
blað mundi harma það svo mjög,
þó að efni þess yrði allt saman
á ensku, í stað þess, að nú er
aðeins unnt að sletta einu og
einu orði á því máli eða í mesta
lagi einni og einni setningu, þeg-
ar bezt lætur.
Andstæðingum Keflavíkursjón
varpsins hefur verið borið á
brýn að aðhyllast einangrun
landsins að meira eða minna
leyti. Það er erfitt að fin,na nokk
urn fót fyrir þessum ásökunum
Að hvaða leyti höfum við haldið
fram einangrunarstefnu? Fæstir
okkar hafa t.d. lagzt gegn út-
lendu útvarpi á Keflavíkurflug-
velli, enda er það tiltölulega
meinlaust. Það væri raunar fróð-
legt a"ð sjá nánari rökstuðning
á einangrunarstefnu þeirri sem
talið er, að við hneigjumst að.
Það er hins vegar alkunn stað-
reynd, að einangrun er hverju
menningarsamfélagi hættuleg. í
sögunni eru mörg dæmi um það.
Afleiðing einangrunar er oft og
einatt stöðnun. Samfélagið stirðn
ar smátt og smátt í formum sín-
um og þjóðfélagskerfið rennur í
mjög fastmótaðar skorður. Fram
farir verða litlar sem engar.
Framlag til menningar og lista
minnkar óðum, ög samfélagið
nærist að mestu á afrekum áður
genginna kynslóða. Einnig þess-
uni menningararfi hættir til að
stirðna í formum sínum.
En sýnu ömurlegri eru þó ör-
lög þeirra samfélaga, sem verða
menningarstraumum öflugri
þjóða að bráð. Þá kemur fram
hin svokállaða sníkjumenning,
sem mjög hefur verið rætt um
að undanförnu. Þar tekur hið fá-
mennara samfélag að sér hlut-
verk þiggjandans. Allt, sem held
ur uppi menningu þess, er fengið
að láni. Tilvera þess er oft að
meira eða minna leyti háð hinu
öflugra.
Full ástæða er til að ætla, að
áhrif Bandaríkjamanna hér á
landi hafi verið orðin allmikil
áður en sjónvarpið kom. En hins
vegar hefur ekki verið talin
ástæða að fetta fingur út í það,
enda eru hæfileg áhrif fremur
til góðs en ills. En sjónvarp er,
eins og ég hef áður rökstutt,
langöflugasta áhrifatæki nútím-
ans. Skyldi þá ekki vera ástæða
til að amast við því, að slíkt
áhrifatæki skuli óhindrað fá að
ná til mikils hluta fámennrar
þjóðar og flytja henni útlent
efni úr öðru menningarum-
hverfi? Stendur íslenzk menning
svo traustum fótum, að hún þoli
slíkt? Því vil ég svara afdráttar-
laust neitandi.
Af þessum ástæðum og mörg-
um öðrum hafa stúdentar mót-
mælt sjónvarpinu á Keflavíkur-
flugvelli. Ég ætla etvki aö fjöl-
yrða nánar um það, en aðeins
að drepa lauslega á ummæJi
Emils Björnssonar, dagsskrár-
stjóra hins íslenzka sjónvarps, í
fréttaauka Ríkisútvarpsins nú í
vetur. Hann sagði m.a., að hann
teldi mennta- og fræðslusjón-
varp í Bandaríkjunum með þvl
bezta, sem hann hefði séð. En
því miður væri það lítill hluti
sjónvarps vestur þar. Ef mig
minnir rétt, þá sagði hann, að
Bandaríkjamenn legðu hið mesta
kapp á að efla slíkt sjónvarp,
því að þeir vildu sporna við
þeirri afsiðun, sem margir þeirra
teldu, að átt hefði sér stað með
samkeppnissjónvarpinu. — Og
hvort sjónvarpsefnið skyldi vera
hér á Keflavíkurflugvelli, það
sem margir Bandaríkjamenn
telja, að hafi mikil áhrif til af-
siðunar, eða hitt sem þeir leggja
aftur á móti kapp á að efla? Ég
eftirlæt það mönnum til nánari
íhugunar.
Ólafur H. Ólafsson.
- Utan úr heimi
Framhald af bls. 16
Pasternaks, sem neyddist til
að afsala sér Nobelsverðlaun-
unum. Er líklegt, að það mál
hafi orðið þeim hvatning til
þess að senda skáldverk sín
til útgáfu erlendis. Þegar
Pasternak var jarðsettur i
maí 1960 var Sinjavsky einn
þeirra, sem báru kistu hans
til greftrunar.
Alyktanir fiskiþings
3. Álit sjávarútvegsnefndar um
dragnótaveiðar. Framsögumaður
Magnús Gamlíelsson, Ólafsfirði.
Um allmikinn árafjölda hafa
verið stundaðar dragnótaveiðar
hér við land með sæmilegum ár-
angri og leggur því Fiskiþing til
að lögum um dragnótaveiðar
verði breytt þannig:
a. að skipastærð verði færð í
70 br. lestir.
b. að veiðitími fiskiskipa verði
ákveðinn að fenginni tillögu
stjórnar Fiskiféalgs íslands.
c. að veiðisvæðum verði hagað
AP 16. febrúar — Á miðvikudag sl. varð mikið jármbrautaslys í
Júgóslavíu; 29 manns létu lífið og um 30 slösuðust. Myndin sýnir
hvernig önnur lestin var á sig komin eftir slysið.
til eftir tillögum samtaka
útvegsmanna og sjómanna
með samþ. stjórnar Fiskif.
íslands.
d. að reglum um möskvastærð
dragnóta verði breytt þann-
ig að möskvi verði stækkað-
ur í 130 mm.
a. Fiskiiþing ítrekar fyrri sam-
þykktir, vegna vaxandi síldveiða
fyrir Austurlandi, verði þar ör-
ugg og góð afskipunaraðstaða fyr
ir síldveiðiflotann. Verði það bezt
tryggt með endurbótum á eldri
verksmiðjum, ásamt auknu þró-
arrými og nýbyggingum, en með
allar endurbætur og nýbyggingar
verði lögð áherzlu á sem hag-
kvæmasta vinnslu er geti orðið
undirstaða að hækkuðu síldar-
verði.
b. Fiskiþing telur að reynslan
af sildarmóttöku hjá veiðiskipum
á miðunum muní auka möguleika
skipanna til að ná meiri afla, sér-
§taklega á þetta við á fjarlæg-
um miðum. Síldarflutningaskipin
hafa aðstöðu til flutninga þangað
sem þörf krefur hvgrju sinni og
ætti starfið að vera skipulagt
samkvæmt því. Reynsla af síld-
veiðum undanfarna áratugi sýnir
að síldin er nokkuð á hreyfingu
umhverfis landið og verður því
að telja síldarflutninga með þar
til hæfum skipum æskilega þró-
un. Telur Fiskiþingið nauðsyn-
legt að gerðar verði tilraunir
með flutning á síld.með síldar-
flutningaskipum sem miðist við
nýtingu á fullkominni vöru til
manneldis.
c. Fiskiþingið telur tímabært
að losa, að meira eða minna leyti
um bann við kaupum á fersksíld
og öðrum fiski, af erlendum
veiðiskipum, t. d. með gagn-
kvæmum samningum.
5. Álit laga og félagsmála-
nefndar um skýrslu fiskimála-
stjóra. Framsögumaður Hólm-
steinn Helgason Raufarhöfn Fiski
þing þakkar fiskimálastjóra hina
ýtarlegu og fróðlegu skýrslu
hans og lýsir ánægju yfir þeim
verkefnum, er þokast hafa áleið-
is fyrir starf hans og tilstuðlan.
Fiskiiþing vill taka undir og
styðja það áhugamál hans, sem
hann kemur inn á í skýrslunni,
um verndun fiskistofnanna, svo
sem ítrast verður viðkomið og
nútíma vísindi og tækni gera
fært og bæta afkomu þjóðarinn-
ar. Jafnframt að unnið verði sem
hraðast að gera allan sjávarafla,
að sem verðmætastri vöru til út-
flutnings fyrir þjóðarbúið.
6. Álit laga og félagsmálanefnd
ar um atvinnuréttindi vélstjóra
og vélstjóranám. Framsögumenn
Hallgrímur Jónasson, Reyðar-
firði og Þorvarður Björnsson. —
Fiskiþing fagnar framkomu frum
varpa um vélstjóranám og at-
vinnuréttindum vélstjóra og mæl
ir með samþykkt þeirra á Al-
þingL
Þá væntir þingið þess að vél-
stjóranámskeið út um land verði
svo oft sem kostur er.
7. Álit fiskiðnaðar- og tækni-
nefndar um rækju og humar-
veiðar. Framsögumaður Guð-
mundur Guðmundsson, ísafirðL
Fiskiþing telur að sú takmörkun,
sem sett hefir verið á rækjuveið-
ar á Vestfjörðum hafi verið spor
í rétta átt til þess að koma í veg
fyrir ofveiði og að enn sé eigi
tímabært að aflétta þeim tak-
mörkunum. Þingið leggur á-
herzlu á það, að fiskifræðingum
verði veitt aðstaða til þess að
fylgjast með hvaða álag stofninn
þolir.
Ennfremur verði haldið áfram
að leita að nýjum rækjumiðum.
Þá telur Fiskiþing rétt að látin
verði fara fram athugun á því
hvort stækka beri möskva á
rækjuvörpum, þar sem ávallt
veiðist nokkurt magn af rækju,
sem er svo smá að ekki er hægt
að nýta hana til vinnslu. Fiski-
þing telur mikla nauðsyn á þvl
að árlega fari fram leit að humar
miðum, þar sem aflinn fer minnk
andi á þeim svæðum, sem þegar
eru stunduð.