Morgunblaðið - 19.06.1966, Blaðsíða 12

12
MORGUHBLAÐID
Sunnudagur 19. júní 196*.
Ræða Gelrs Hallgrímssonar borgarsfjóra á Arnarhóli
Getum við gert ísland að því
mikla menningar- lista og vís-
indalandi sem víða yrði vitnað til?
Góðir áheyrendur, nær og
fjær.
Aldinn stjórnmálamaður sagði
við mig um daginn þegar talið
barst að 17. júní: „Segðu þeim,
hvað við erum hamingjusöm að
eiga ísland“.
Fyrst leit ég svo á, að okkur
ðllum íslendingum væru þessi
sannindi Ijós, en við nánaxi
xhugun kemur það víst fram hjá
okkur flestum, að við ýmist leið
um ekki hugann að svo sjálf-
sögðum hlut eða efi, kvíði og
jafnvel vanþakk'læti yfir hlut-
skipti okkar á þessu landi sezt
að í hugum okkar.
Á þessum degi ber okkur að
minnast. þess, að því aðeins
eigum við nú þetta land, að for-
feður okkar námu hér land,
lifðu hér og störfuðu þannig, að
iþeir sköpuðu sögu og sjálfstæða
menningu. Kynslóð eftir kyn-
slóð hefur geymt þessa sögu og
við hana bætt eigin reynslu, til
einkað sér þjóðmenningu og
við hana aukið eigin framlagi;
sama tungumál hefur hér hljóm
að og verið ritað frá fyrstu tíð
til þessa dags.
Öllum íslendingum má vera
Ijóst, að glötum við þessum arfi
eða. ávöxtum hann ekki, getum
við um leið glatað landinu og
frelsinu, sem við fögnum í dag.
Ef skoðanakönnun færi fram
í dag á íslandi eða atkvæða-
greiðsla um það, hvort við vilj
um vernda íslenzka þjóðmenn-
ingu og halda hér uppi ís-
lenzku þjóðríki, hvort við vilj-
um vera íslendingar, þá er eng
in hætta á öðru en allir eða nær
allir mundu greiða því jákvæði.
En ein slík atkvæðagreiðsla
eða skoðanakönnun hefur tak-
markað gildi, því að það, sem
máli skiptir, eru athafnir okkar
og ákvarðanir í daglegu lífi,
hvort þær eru jákvæðar og í
samræmi við hugsjón okkar um
sjálfstætt íslenzkt þjóðfélag.
Vissulega eru ekki allar at-
hafnir og ákvarðanir jafn af-
drifaríkar, en gott er að spyrja
fyrst: Hvað kemur íslandi að
gagni?, áður en spurt er um
eigin hag, stéttar- eða sveitar-
hag.
í>ví var barizt fyrir sjálfstæði
íslands, að við vildum sjálfir
hafa forræði okkar mála. Sam-
an fór í okkar sjálfstæðisbar-
áttu. sem aðskilið hefur verið
víða í sögu annarra þjóða, bar-
áttan fyrir sjálfstæði landsins
annars vegar og baráttan fyrir
frelsi landsmanna, lýðræðinu,
hins vegar.
Það var ekki fullnægjandi að
flytja valdið úr höndum er-
lendra valdhafa og fá það inn-
lendum. Valdið átti að vera í
höndum fólksins sjálfs.
Fólkið velur sér síðan for-
ustu og felur henni ákveðin
völd. íslendingar ættu flestum
vígslu landsbökasafnshússins,
sem hér stendur við hlið okkar:
„Ég veit eigi aðra betri ósk,
er ég geti bundið við þessa at-
höfn en þá, að æskulýður ís-
lands festi sér í huga þann sann
leik, að mennt er máttur og
að menntaleysi er máttleysi,
Hver, sem eykur menntun sína,
eykur mátt sinn og þar með
mátt þess lands sem á hann“.
í þessum anda var Háskóli
íslands stofnaður 17. júní fyrir
55 árum. En er ekki sama ástæð
an nú eins og þá til að huga að
menningarmálum, og eru ekki
allar aðstæður í dag miklu
Stúlkur bera blómsveig frá Reykjavíkurborg við gröf Jóns
þeim.
Sig urðssonar. Borgarstjóri að baki
fremur að vita, að þjóðskipulag
þar sem kjörnir forsvarsmenn
Inn- og útflutningsfyrirtæki, Lodz 22,
Lipca 74, Póllandi.
Símnefni: Skórimpex Lods.
Pólskar leður- og gúmmíiðnaðarvörur hafa
getið sér góðan orðstýr hvarvetna um heim
og einnig hér á landi.
Skórimpex býður:
I.eðurskófatnað fyrir konur, karla og börn,
fjölbreytt nýtízku úrval, emnig sandala og
mjög góða vinnuskó.
Gúmmískófatnað fyrir börn og fullorðna einn
ig vaðstígvél V* há, Vi. há og upphá, snjó-
bomsur, skóhlífar, verkamannaskó, upphá
sportstigvél og sjóstígvél.
Strigaskó með gúmmísólum fyrir börn og full
orðna, lága, hálfháa og uppháa.
Hjólbarða „DEGUM“ og „STOMIL" gerðir,
fyrir allar tegundir bifreiða og reiðhjóla, all-
ar stærðir, mikið úrval.
Gúmmíhluta. tæknilega, svo sem: V-belti,
drifreimar margskonar, gúmmíslöngur, gólf-
flísar úr gúmmí og gúmmísóla, gúmmí til um
búða og fleiri nota.
Einkaumboðsmenn vorir á íslandi fyrir leður-,
gúmmí og strigaskófatnað er:
ÍSLENZK- ERLENDA VERZLUNARFÉLAGIÐ
Tjarnargötu 18, Reykjavík — Sími: 2-04-00.
eru án valda, býður upplausn
og frelsissviptingu heim.
Ábyrgð og vald fara þannig
saman og við skulum ekki
draga úr því hjá forsvarsmönn
um, þótt við gætum þess ávallt,
að úrslitavaldið sé hjá þjóðinni
og ábyrgðin hjá hverjum þjóð-
félagsþegni.
Við íslendingar lítum ekki á
forystumenn og forsvarsmenn
eins og börn líta á foreldra og
ætlumst ekki til að ríkisvaldið
þurfi að beita foreldravaldi við
fullorðið fólk. Og við skulum
þá beldur ekki biðja um slíka
forsjá með því að haga okkur
eins og við sjálf berum ekki
ábyrgð á því, sem fram fer í
kringum okkur.
Stundum hefur verið haft á
orði að ísland væri sakir fá-
mennis einangrunar og sam-
stæðra þjóðareinkenna tilvalinn
vettvangur læknisfræðilegra
rannsókna, tilrauna eða með-
ferðar. Vel er, ef við getum
þannig orðið að liði til þess að
efla líkamlega hreysti og heil-
brigði meðbræðra okkar og
sjálfra okkar um leið. En ættu
ekki sömu forsendur að vega
nógu mikið til þess, að við get-
um hér verið til eftirbreytni
á sviði þjóðfélags- og stjórn-
mála, mennta, lista og vísinda,
ef vilji væri fyrir hendi.
Það væri að visu umtalsverð
ur árangur sjálfstæðs ríkis, ef
við íslendingar gætum skapað
sjálfum okkur farsæla framtíð
í landinu, en hvorki eintakling-
ar eða þjóðir geta verið sjálfum
sér nógar í þeim skilningi, að
þær geti einangrað sig og kom-
izt hjá samskiptum við aðra.
Einangrun er raunar stöðnun,
og stöðnun afturför í framfara-
sókn samtímans. — Við þurfum
því og eigum bæði að veita og
Þiggja, ef okkar kynslóð á að
varðveita og efla íslenzka menn
ingu. Við verðum að fara út
fyrir sjálf okkur, leita einhvers
æðra en eigin makinda og lífs-
nautar, — en hvað getum við
gert fyrir aðra?
Mannshugurinn er mestu auð
ævi fámennrar þjóðar, ræktun
hans er grundvöllurinn.
Fyrir sextíu árum sagði
Hannes Hafstein. ráðherra. við
fremur en nokkru sinni áður
með þeim hætti að á því sviði
ætti að vera hægt að vinna stór
virki? Við íslendingar erum svo
lánsamir að komast hjá útgjöld
um vegna landvarna. Við höf-
um að vísu í svo mörg horn að
líta ,að fjármurirnir hafa ekki
enzt til að hrinda í framkvæmd
því, sem við vildum, þrátt fyrir
það, að þessi miklu útgjöld
flestra þjóða hvíla ekki á okk-
ar herðum. Og auðvitað veróur
það svo enn í framtíðinni, að
ekki verður unnt að leysa öll
þau verkefni, sem við blasa. En
einmitt þess vegna verðum við
að varða leiðina. velja eitt, þútt
á kostnað annars sé.
Spurningin er: Getum við
gert ísland að því mikla menn
ingar-, lista- og vísindalandi,
sem víða yrði vitnað til? Eigum
við ekki að beita vopni menr.t-
unar í baráttu okkar fyrir bætt
um lífskjörum og í samskipt-
um við aðrar þjóðir, og eigum
við ekki að beita því vopni fyr-
ir þá, sem hjálpar eru þurfi, og
umfram allt til þess að öðlast
frið með sjálfum okkur?
Okkar tíma hæfir ekki annað
en að hugsa hátt.
Tækifærin hafa aldrei verið
glæstari en nú, tindurinn aldrei
hærri, sem stefnt er á. En um
leið hefur áhættan aldrei verið
meiri, eða hengiflugið hærra.
Takmark okkar er þjóðfélag
sannra mennta og hollra hátta.
Forsenda þess, að rétt sé að tak
markinu stefnt, er ræktun ana-
legra verðmæta. í keppninni að
hinu háleitasta marki er fólgið
lífsgildið sjálft. Og þó við veró-
um aldrei firrtir mannlegum
breyskleika eða þjóðfélag okkar
meinum sínum til fulls, þá
tengjumst við hvert öðru órjuf
andi bræðrabandi á þessum
degi og vinnum dýra eiða æu-
jörðinni til handa.
Á þjóðminningar- og frelsis-
degi er það játningin okkar, að
við erum hamingjusöm að eiga
ísland.
En við verðum að vinna til
þess að vera hamingjusöm. Við
verðum að vera verðug þess að
eiga ísland.
Gleðilega þjóðhátíð.