Morgunblaðið - 17.08.1966, Qupperneq 17

Miðvikudagur 17. ágúst 1966
MORGUNBLAÐIÐ
17
SjÖtugur:
Albert Þorvarðsson í Gróttu
Albert í Gróttu eins og hann
er kallaður af vinum og velunn
urum er sjötugur í dag. — Hann
er einn af þeim beztu og mestu
dýrðarmönnum sem ég hef
kynnzt á lífsleiðinni. Albert vita
vörður er fæddur í Gróttu 17.
égúst 1896. Foreldrar hans voru
Guðrún Jónsdóttir frá Mora-
stöðum í Kjós, og Þorvarður
Einarsson ættaður austan úr
Skaftafellssýslu. Þorvarður tók
Gróttu á leigu, að mig minnir
1894. Eigendur jarðarinnar voru
þá Nesbændur á Seltjarnarnesi
Næstur á undan Þorvarði bjó
i Gróttu Þórður Jónsson skipa-
smiður frá Engey. Hann mun
hafa búið þar í hart nær tvo
áratugi, en samkvæmt gamalli
þjóðsögu, neyddist Þórður til að
flytja þaðan sökum draugagangs
'Ásóttu draugarnir konu Þórðar
með miklum feiknum, svo að
henni var ekki viðvært. Þórður
yar eins og fyrr segir skipa-
smiður og að auki afburða for-
maður. Grótta hlaut því að vera
honum kjörinn staður, en ekki
þýddi að deila við draugana.
Þegar Þorvarður tók við búi
f Gróttu, hafði jörðin verið í
eyði um tveggja ára skeið. Hann
kom því að niður-fölllnum hús-
um og var að byggja allt upp
frá grunni. Þorvarður hafði búið
i Gróttu í tvö ár, þegar gamli
Gróttuvitinn var byggður. Kom
það að sjálfsögðu í hans hlut að
annast vitavarðarstarfið. En áður
en hann hlyti þá vegsemd, varð
hann að ganga undir próf í skrift
©g reikningi. Þorvarður bjó í
Gróttu í Gróttu til æviloka og
hafði þá verið vitavörður þar í
»4 ár. Laun Þorvarðar voru
lengst af 33 krónur 35 aurar á
mánuði, síðustu ár hans 80 kr.
á mánuði. Þá hafði og Alþingi
veitt Þorvarði vitaverði 300,00
krónur á ári sökum langrar og
dyggrar þjónustu.
Það lætur að líkum, að Þor-
varði vitaverði hrukku lítt vita-
varðarlaunin til þess að fram-
fleyta 5 börnum. Hann hljóp og
undir bagga með munaðarlaus-
um börnum og gamalmennum
En það þótti höfuðprýði mann-
dómsmanna á þeirri tíð. Búið
þurfti því mikils við. — Þegar
Þorvarður tók við vitavarðarstöð
inni, lét hann smíða þriggja
manna far, sem jafnan var kall-
að Farið. — Farið reyndist hin
mesta happafleyta og færði Þor-
varði oft mikla björg í bú. Farinu
var stundum róið út á Svið, fiski
slóðina sem kölluð er „Hamarinn
minn og Skörðin". Þangað var
kallaður einnar og hartnær
hálfrar stundar róður og var
þar í þann tíð oft vænn fiskur
undir. Róðrar þessir, ef vel tók-
ust, færðu Þorvarði gull í mund
svo að hann at keypt kaupstaðar
varning handa hópnum sínum.
En blessað Farið varð stundum
að lúta að því, sem lægra var,
en að því væri róið út á Svið.
Vel oftast var því aðeins flotað
til Þess að vitja hrognkelsaneta.
Sígin og söltuð grásleppa var þá
hér syðra eftirsótt af bændum
austanfjalls, sem guldu þetta fisk
aeti með landafurðum. Einnig
var róið út í þarann, eins og
það er kallað, en þar var oft
hægt að draga þyrskling í beit.
Enda þótt sá fiskur væri ekki
verzlunarvara, mun Farið hafa
flutt þar flesta málsverðina í
Gróttu. Hvenær einkasonur Þor
varðar í Gróttu, afmælisbarnið
Albert steig fyrst á ferjufjöl, er
mér með öllu ókunnugt, en hitt
er skjalfest að, fám dögum eftir
ferminguna réðst hann á skútu
og hefur síðan stundað sjó, þá
tími hefur gefizt til á flestum
farkostum, sem flotið hafa við
íslandsstrendur. Árið 1923 tók
hann farmannapróf og hugðist þá
fara í siglingar. 111 eða góð örlög
komu í veg fyrir það, að af því
yrði, og skal það ekki tíundað
hér.
Þorvarður faðir hans safnaðist
til ferða sinna 1. júlí 1931. Móðir
Alberts var þá látin fyrir
skömmu, Sigríður kjördóttir Þor
varðs var fyrir framan hjá hon
um, þá barnung. Aðrar dætur
hans voru þá allar giftar. Þegar
dauða Þorvarðs bar að, var
Albert staddur norður á Kálfs-
hamarsvík, en þaðan hafði hann
þá gert út í nokkur ár að sumar
lagi, en vetur og vor við Faxa-
flóa. Tvo átti hann þá vélbátana
sem hétu þeim fornfrægu nöfn
um, Baldur og Bragi.
Þegar Albert barst helfregnin
var vertíðin í miðjum klíðum
og á þeirri tíð býsna langt á
milli Kálfshamarsvíkur og
Gróttu. Með hvaða faraldri Al-
bert komst suður á réttum tíma
til þess að fylgja föður sínum
til grafar, veit ég ekki.
En hitt er öruggt, að Albert
náði tali af þáverandi Vitamála
stjóra Þ. Krabbe. Þ. Krabbe mun
hafa verið embættismaður af
gömlu gerðinni, hárnákvæmur
en nasbráður nokkuð við alþýðu
manna. Þorvarður vitavörður
var og af gamalli gerð, hárná-
kvæmur í starfi en hógvær í
framgöngu. Hann mun hafa
kunnað tvennt í senn að lúta
hátigninni, en standa þó á rétt
inum. Vitamálastjóri tilkynnti
Albert þegar, að nú yrði breyt-
ing á í Gróttu og þaðan yrði allt
fólk að fara samstundis. — Mér
er það til efs, að Albert hafi
nokkurn tímann kunnað að lúta
nokkurri hátign, en hitt er víst,
að hann hefur til þessa kunnað
að standa á réttinum.
Ætla ég að sá kostur eða ó-
kostur fylgi honum, þar til að
hann lýkur nösum.
■Albert snerist öndverður gegn
vitamálastjóra og taldi ganga
glæpi næst, að hrekja fólk frá
húsum og staðfestu á miðju
flutningsárinu. En hvort sem
þeir töluðu lengur eða skemur
um þetta, féllst vitamálastjóri á
að fela frú Astu systur Alberts
að annast vitavarðarstöðuna til
veturnótta. — Næsta fardaga ár
tók Albert að fullu við vita-
varðarstöðunni og hefur gegnt
henni síðan og mun gera það
svo lengi, sem Guð gefur honum
lega er fyrirkomið, eins og
garðar gegn Ægi konungi vekja
undrun og aðdáun allra er koma
í Gróttu. Þar gefur að líta mörg
Grettistök, sem svo vel og fag-
lega eru fyrirkomin, eins og
leikur einn hafi verið í höndum
þeirra er unnu verkið. En varnar
garðana hlóðu Albert og faðir
hans, með nokkurri aðstoð mest
með berum höndum og frum-
stæðrnn hjálpartækjum, löngu
áður en nokkur hjálparvél var
flutt hingað til lands. Albert í
Grótu er mikill höfðingi heim
að sækja, hann er maður meðal
hár vel farinn í vexti og andliti.
Hann er snarmenni mikið og
karlmenni að burðum, allt til
þesss, að slys og elli fóru að
honum að vega og er raunar enn
þótt kerling Elli.æskuþrældómur
og oftök þjái hann nú. Albert
er þjóðhagasmiður og leikur
honum allt í höndum. — Gömul
skekta, sem Albert smíðaði um
fermingu, er enn við líði og
ágæta sjófær mönnum, sem
kunna til skipa. Albert er og
þjóðvel gefinn og firnafróður
sérdeilis um allt, sem að sjó-
mennsku lýtur. í'rásagnarmaður
er Albert með afbrigðum enda
skáld að eðlisfari, þótt lítt hafi
hann stundað þá list.
Albert hefur verið mér og
mínum tryggðavinur í fullan
aldarfjórðung. Fyrst okkar hjón
anna siðan syni okkar og
tengdadóttur og síðast barn-
ungum þeirra þremur sem þessi
einstæði barnavinur hefur veitt
skjól og ástúð sumrum saman í
Gróttu, einum fegursta stað á
fslandi. Ég ætla mér ekki þá dul
að mér auðnist að þakka Alberti
í Gróttu vináttu mér og mínum
til handa, en vona hins vegar að
barnungarnir, sem fljúga jafnan
í fang „Afa í Gróttu“ geti með
hlýjum og litlum lófum, sem
fara um hár hans og vanga,
þakkað honum betur miklu.
Hjörtur Kristmundsson
Vitavörðurinn í Grótbu „Gróttu
Jarlinn", eins og við nefndum
hann stundum er sjötugur í dag
fæddur 17. ágúst 1896 í Gróttu
Faðir hans Þorvarður var þar
vitavörður í nokkra áratugi og
svo tók sonurinn við. Það má
því segja að vitavarðarembættið
hafi gengið í erfðir, frá föður
til sonar.
f dag er það leikur einn að
vera vitavörður í Gróttu. Svo
hefur þó ekki alltaf verið. Það
eru tveir áratugir síðan nýi vit-
inn var reistur. Áður stóð vit-
inn á klöpp sjávarmeginn við
grjótgarðinn þann hinn mikla,
sem þeir feðgar Þorvarður og
Albert hlóðu kringum eyjuna.
í aftaka veðrum gekk sjórinn
yfir vitann og slökkti á honum
jafnóðum og kveikt var. Þá
mátti ekki úr vitanum fara fyrr
en veður og sjó lægði. Um þetta
er Albert jafnan fáorður.
Albert í Gróttu hefur svo frá
bæra frásagnazgáfu, að ' fáir
standa honum á sporði. Það er
auðvelt að gleyma bæði tíma og
rúmi þegar á hann er hlustað.
Þetta er öfundsverður eiginleiki
og fáum gefinn.
Albert hefur, eða hafði, væri
ef til vill réttara að segja, mjög
fagra og bjarta tenórrödd. Ef
aðstöðu hefði ekki skort, myndu
hann hafa komizt langt á því
sviði.
Þótt Albert hafi búið einn á
hólmanum síðustu árin hefur
ekki alltaf svo verið. Á meðan
sjór var sóttur af kappi voru þar
ýmist hjón eða ráðskona. Sér-
staklega minnist ég einnar á-
gætrar konu, sem kom þangað
með yndislega fallega dóttur,
5—6 ára. Nú er þessi dóttir orð-
in falleg frú og 5 barna móðir.
Elzti sonurinn heitir Albert.
Öll segja börnin „Afi í Gróttu**,
og þau finna það vel, blessuð
litlu börnin, að í Gróttu eiga
þau góðan afa, enda eru dagarn
ir miklir gleðidagar.
Á vorin, um varptímann eiga
kollur og kríur griðland í
Gróttu. Daga og nætur fylgist
Albert vel með þessum skjól-
stæðingum sínum og ver hólm-
ann fyrir mann-varginum. Það
mun ekki ofsagt, að kollurnar
séu allt sumarið á hans fram-
færi, enda fylgjast þær vel
með ferðum hans.
Vinátta okkar hjóna við
Gróttu-Jarlinn er þrítug, 30 ára
einlæg vinátta, sem aldrei hefur
fallið á nokkur skuggi. Við
hjónin minnumst margra unaðs
stunda á „Jarlssetrinu**. Hvergi
er gott veður eins dásamlegt og
þar, og hvergi eru hamfarir
sjávarins jafn stórkostlegar og
ægifagrar.
Albert í Gróttu er höfðingi
heim að sækja og stundum svo
skemmtilega frumlegur í rausn
sinni að ógleymanlegt er. Þegar
við hjónin gengum í fyrsta sinn
með honum um ríki hans, minn
ist ég þess, er hann nálgaðist
grjótgarðinn fræga, þá stakk
hann hendi í holu og út kom
flaska. Frá þeirri stundu tók ég
upp sama hátt og skjólstæðingar
hans æðakollurnar, að láta
ekkert fram hjá mér fara.
Og svo að lokum þetta:
Albert, Við hjónin þökkum
þér langa og trygga vináttu,
þökkum þér aliar ánægjustund
irnar sem við höfum átt með
þér í ríkinu þínu umkringdum
stórvirki ykkar feðganna, garð-
inum með holuna góðu.
Heill þér sjötugum.
Jóhann Fr. Guðmundsson.
—*
JAMES BOND
James Bond
»T IAN REIHM
BT JONN NtUBKT
rSOlW'8'
SlTUATIOM,
JAMES. TVlfe
TARD I8 ooin®
10 UAUL IN TL
DIAMOMDS
CARCIB2 'Oy
Suspiaoví
AND MXl
MCVE IKI.
WUflTDO
TOU
Þannig er aðstaðan, James. Scotland
Yard mun setja skipið i farbann um
tíma, vegna „gruns“, og þú flytur yfir
í það. Hvað hefurðu að segja um málið?
Ég álít, að það krefjist umhugsunar yfir
Eftii IAN FLEMING
J Ú M B ö

björglasi og humar meðan þú segir mér
meira af þvi.
Skipið á að fá „samböndin** næsta
kvöld. Maðurinn, sem búist er við' líkist
þér í útliti og hún hefur aldrei séð hann
- —Y— ~X-
fyrr.
HÚN?
Já, stúlka. Nafn hennar er TIFFANT
CASE.
Teiknari; J. M O R A
í niðamyrkri sitja Jumbó og skipstjór-
inn niðursokknir í dapurlegar hugsanir.
Loksins kemur einbúinn.
— En hvað kyndillinn hans lýsir fallega
og vingjarnlega!
hvað hann komi seint. Hann er búinn að
rannsaka alla þá hella, sem vestast eru
en árangurslaust. Þorpararnir eru aUir á
bak og burt og þar með eru Jumbó og
félagar hans loksins saklausir af mais-
Júmbó spyr gamla manninn um öskrin
hræðilegu, sem þeir heyrðu. — Heyrast
þessi öskur á hverri nóttu? — Nei, bara
þegar fullt tungl er segir gamli maðurinn.
GamU maðurinn biður þá að afsaka stuldinum. segir gamli maðurinn