Morgunblaðið - 21.08.1966, Blaðsíða 14

Morgunblaðið - 21.08.1966, Blaðsíða 14
14 MORGUNBLAÐIÐ Sunnudagur 21. ágúst 1966 Útgefandi: Framkvæmdastjóri: Ritstjórar: Ritstj órnarf ulltrúi: Auglýsingar: Ritstjórn: Atiglýsingar og afgreiðsla: Askriftargjald kr. 105.00 1 lausasöíu kr. Hf. Árvakur, Reykjavík, Sigfús Jónsson. Sigurður Bjarnason frá Vigur. Matthías Johannessen. Eyjólfur Konráð Jónsson. Þorbjörn Guðmundsson. Árni Garðar Kristinsson. Aðalstræti 6. Aðalsfræti S. Sími 22480. á mánuði innanlands. 5.00 eintakið. LÆKNAMIDSTÖÐ VAR Veldur skólp eitrun eöa meiri matvælaframleiðslu Á sl. ári setti Al'þingi fyrir frumkvæði ríkisstjórnar- innar ný læknaskipunarlög. í þessum nýju lögum voru ýmis nýmæli, sem miðuðu að því að tryggja góða læknisþjón- ustu í strjálbýlinu. En mjög hefur brostið á það á undan- förnum árum, að læknar fengjust í læknishéruð úti á landi. Horfir enn til vandræða í þessum efnum. Samkvæmt hinum nýju ,læknaskipunarlögum er m.a. heimild til þess að sameina lækniéhéruð og koma upp læknamiðstöðvum fyrir hin sameinuðu héruð, eftir því sem nauðsyn krefur og stað- hættir leyfa, en þó ekki fyrr en hlutaðeigandi héruð hafa verið auglýst minnst þrivegis án árangurs. Ennfremur voru laun héraðslækna í hinum minni læknishéruðum hækk- uð verulega og þeim veitt ýmis konar fríðindi og að- staða þeirra bætt með ýms- um hættL Eftir þessar breytingar er almennt talið að launamálin séu því ekki til fyrirstöðu að læknar fáist í læknishéruð úti á landi. Hinsvegar koma þar ýmis önnur atriði til .greina. Það sem læknunum er almennt mestur þyrnir í aug- um, er einangran þeirra í ein- stökum læknishéruðum og erfiðleikar á að hafa samband við starfsbræður sína. Hefur það löngum verið þannig, að héraðslæknarnir hafa verið bundnir við héruð sín lang- tímum saman og orðið að vera viðbúnir kalli og vitjun- um um langar vegalengdir, hvort heldur er á degi eða nóttu. Hefur svo ramt kveð- ið að þessu, að læknar í ein- stökum héruðum hafa ekki fengið starfsbræður ti'l þess að gegna störfum fyrir sig meðan þeir hafa tekið sér nokkurra vikna sumarleyfi. Hinum svokölluðu lækna- miðstöðvum er ætlað að bæta úr þessu. Þar sem tveir, þrír eða fjórir læknar eru starf- andi á sama stað geta þeir skipt með sér verkum og tek- ið sér eðlilega hvíld frá störf- um. Á þessu ríkti fullur skiln- ingur þegar læknaskipunar- lögin nýju voru sett. Þess vegna var heimildin um myndun læknamiðstöðva sett -í lögin. Hinsvegar er ekki því að neita, að sameining læknishéraða hefur vakið nokkra mótspyrnu í einstök- um landshlutum. Fólkinu, sem haft hefur héraðslækni búsettan hjá sér, finnst erfitt um vik að vitja hans nú um langa leið, sérstaklega ef hlut aðeigandi byggðarlög búa við érfiðar samgöngur og einangr an minkinn hluta árs. Þótt þessi afstaða byggðarlaganna sé skiljanleg, verður ekki hjá því komizt að líta með fullu raunsæi á þessi mál. Lækn- arnir fást ekki í minnstu hér- uðin, hvað sem í boði er. Þess vegna virðist það hyggilegt að koma á fót læknamiðstöðv um, þar sem nokkrir læknar starfa og geta skipt með sér verkum. Yfirleitt hafa sam- göngur batnað svo, að slíkar læknamiðstöðvar geta veitt góða læknisþjónustu við miklu víðáttumeiri héruð en áður. Kjarni málsins er að læknarnir fáist út á landið. Til þess má einskis láta ó- freistað. Þeir verða í fyrsta lagi að fá svo góð laun, að þeir telji slíka stöður eftir- sóknarverðar. Það verður í öðru lagi að tryggja þeim örugg afnot samgöngutækja og loks verða þeir að geta not ið hvíldar frá erfiðu starfi, ekki síður en aðrar starfs- stéttir. HVAÐ GERIR LÆKNADEILDIN? f'óð læknisþjónusta og ^ heilzugæzla er frumskil- yrði mannlegrar vellíðunar og öryggis. Þess vegna verður hið opinbera, læknasamtökin og almenningur í landinu að taka saman höndum um raun hæfar ráðstafanir í þessum efnum. Svo virðist sem á þessu ríki vaxandi skilning- ur. Af hálfu ríkisvaldsins hafa stór spor verið stigin í þessum efnum. Vera má þó að ný samgöngutæki, svo sem þyrlur og smærri flugvélar þurfi að staðsetja í einstökum landshlutum, til þess að full not verði að læknamiðstöðv- unum. Að þessum málum verður að vinna hiklaust og af fullu raunsæi. Því fer víðsfjarri að lækna- vandamálið sé sérmál okkar íslendinga. Meðal margra þjóða ríkir nú skortur á lækn um. Það hefur t.d. komið til mála að um 800 ungir læknar flytji frá Bretlandi vegna á- greinings um launakjör sín og aðstöðu. í þessu sambandi ber einn- ig að athuga, hvort lækna- deild Háskóla íslands geti ekki gert meira ti'l þess að tryggja þjóðinni lækna, sem sérstaklega eru menntaðir til þess að gerast héraðslæknar, og gegna þeim þýðingarmiklu störfum, sem slíkir læknar vinna jafnan í þágu þjóðar sinnar. Ber brýna nauðsyn til þess að háskólinn láti ekki hjá líða að athuga þessa hlið málsins betur en gert hefur verið. Aðalatriðið er að allir ís- lendingar verða að eiga kost AÐ taka sér sjóbað víða við strönd Suður-Englands er nú orðið ekki ósvipað þvi að fara í örlitla sundlaug, þar sem vatnið er blandað með tíu lítr- um af skólpi og sorpi. Mörg vötn í Evrópu og Ameríku, sem ferðamanna- pésar og landabréf tjá okkur að séu með tæru, fersku vatni, eru orðin svo óhrein, að þar er naumast unnt að synda lengur. í fjölmörgum bandarískum fylkjum kemur vökvi sem lík- ist sápuvatni í drykkjarglasið, þegar opnað er fyrir vatns- kranann. í Bandaríkjunum eru hús- mæður nú hvattar til að kaupa þvottaduft með bóri, efni sem að vísu hefur þau góðu áhrif, sem heitið er í auglýsingunpm, en þegar þvottavatnið rennur síðan um skólpræsin út í höf eða vötn, drepast fiskarnir í hrönnum. Þar sem það rennur beint út í jarðveginn, drepast gerlarnir sem annast hina mikilvægu rotnun í jörðinni, Efnið leysist ekki upp og hverfur aldrei úr jarðveginum. í sumum héruð- um hafa slík „bætiefni" í hreingerningar- og bleikidufti sigið alla leið niður í neðan- jarðarvatnið, þannig að þau eru komin í drykkjarvatnið. Það er sérfræðingur hjá Matvæla- og landbúnaðar- stofnuninni (FAO), Josef Zimmerman verkfræðingur, sem hefur dregið fram þessi dæmi. í nýútkominni bók seg- ir hann, að við séum vel á vegi með að eitra fyrir sjálf- um okkur með okkar eigin skólpi. Einkanlega varar hann við þvottaefnum með bóri og öðrum svipuðum aukaefnum. Hann heldur því fram, að vandamálið sé orðið svo ískyggilegt, að efna verði sem allra fyrst til alþjóðlegra að- á góðri og öruggri læknis- þjónustu og heilsugæzlu. — Fyrr en það hefur tekizt, verður ekki sagt að viðun- andi ástand hafi skapazt í þessum málum. NÝR LISTA- MANNASKÁLI að er vissulega vel farið að framkvæmdir eru nú hafnar við byggingu nýs myndlistarskála á Miklatúni í Reykjavík. Það er Reykja- víkurborg sem hefur forustu um þessar framkvæmdir. í hinum nýja myndlistarskála verður sérstakt rúm fyrir listaverk Jóhannesar Kjar- vals og ennfremur verða þar rúmgóð og glæsileg húsa- kynni fyrir almennar mynd- listarsýningar. Hefur borgar- stjórn haft góða samvinnu við samtök myndlistarmanna um þessi mál. Gamli Listamannaskálinn við Kirkjustræti er fyrir gerða, áður en í óefni sé kom- ið og við fáum ekki við neitt ráðið. Skólp er nothæft Zimmerman lítur svo á, að skólp sé hjálparmeðal, sem hagnýta beri til að bæta úr hinni sáru vatnseklu í heim- inum. í bók sinni egrir hann grein fyrir þeim möguleikum sem eru fyrir hendi til að hag- nýta skólp til áveitu. Til þess verður hreinlætisstig þess að vera 90 prósent. Tilraunir í Kaliforníu og ísrael hafa leitt í ljós, að uppskeran hefur orðið meiri þar sem slíkt skólp hefur verið notað til áveitu, en það stafar af því að skólpið hefur að geyma ákveðin miklvæg áburðarefni. Fyrir mörg vanþróuð lönd verður ódýrara að hreinsa skólp en eima sjó, segir Zimmerman. Rannsókn á eynni Möltu, sem býr við sár- an vatnsskort, hefur sýnt að það er 5 til 10 sinnum ódýrara en að eima sjó. En hér verður að fara með gát, segir sérfræðingurinn. Þó vatnið hafi verið hreinsað, eru í því úrgangsefni, og því á ekki að nota það við ræktun kálhöfða, salats eða rótar- ávaxta sem etnir eru hráir. Að sjálfsögðu verður líka að gætá þess vandlega, að vatnið sé ekki notað í öðru skyni. Þess vegna er heppilegast að nota skólp til áveitu á stórum bú- görðum eða í samvinnubú- skap, þar sem hægt er að koma á ströngu eftirliti. En þegar skólpið hefur að geyma óuppleysanleg gervi- efni úr þvotta- og bleikiþvoli, verða þau eitur, og jurtirnar drepast. „Hvíta hættan“ Æ fleiri lönd iþjást af vatns- eklu, og þetta vandamál verð- löngu orðinn svo hrörlegur, að hann getur naumast talizt nothæfur, þótt sýningar hafi verið haldnar í honum fram til þessa dags. Hann var upp- runalega byggður sem bráða- birgðahúsnæði, en þó hefur verið notazt við hann áratug- um saman. Það er vel tiil fallið að Réykjavíkurborg skyldi láta hefjast handa um byggingu hins nýja myndlistarskála á 180 ára afmæli sínu. Mættu fleiri opinberir aðilar taka sér slíkt ti'l fyrirmyndar, láta niður falla mannfagnað og stórveizlur, en hefjast í þess stað handa um gagnlegar og nauðsynlegar framkvæmdir í þágu framtíðarinnar. Það er von allra Xslendinga að hinn nýi myndlistarskáli verði til þess að örva íslenzka myndlistarmenn í starfi þeirra og skapa almenningi jafnframt bætta aðstöðu til þess að njóta góðrar og göfg- andi listar. ur að leysa, ef nokkur von á ■ að vera til aukinna matvæla- • framleiðslu. En það eru ekki : einungis bændur og búalið : sem sjá sér hag í að skólpið I sé verndað gegn ,,hvítu hætt- : unni“, eins og Zimmerman : nefnir gerviefni þvottadufts- : verksmiðjanna. Það hlýtur einnig að vera J borgarbúum allmikið kapps- ;í mál að varðveita hreint H drykkjarvatn og eiga kost á •! að baða sig í höfum og vötn- -j um. Seinni þörfin verður því -j brýnni sem menn fá meiri frí- ; tíma, segir Zimmerman. .j Við mörg vötn, sem ferða- : menn sækja til, hafa vaxið upp iðjuver, sem yfirvöldin ;j hafa svo miklar mætur á að •! þau hafa ekki viljað styggja eigendur þeirra með of ströng : um reglum um meðferð úr- ; gangsefna. Þessi vötn eru : stórhættuleg, og Zimmerman ■ segist vita um nokkur, sem ; taka mundi 10 ár að hreinsa. ■ Framleiðendum þvottaefna • hefur tekizt að framleiða ;! gerviefni, sem ekki verða : eftir í vatni eða jarðvegi, en ; alltof lítið er gert til að koma : þeim á markaðinn, segir mað- •! urinn sem vill hagnýta skólp ;! í baráttunni við hungrið. (Frá SÞ). ; • Stjórn Indlands hefur sent Pekingstjórninni mótmæli vegna meintrar yfirgangssemi á landamærum ríkjanna. Seg- ir í orðsendingunni, að kín- verskir hermenn hafi fjórunti sinnum á síðustu þremur vik um farið inn á indverskt land svæði í norðaustur hluta Kasmír. % Mikil flóð hafa verið í Asíu- hluta Sovétríkjanna síðustu dagana og hefur fólk verið flutt á brott frá ýmsum svæðum vegna þessa. Mikið eignatjón hefur orðið, en um manntjón er ekki vitað. Hermenn hafa verið sendir til flóðasvæðanna til aðstoðar. — Flóðin stafa af mikilli úrkomu á þessum slóðum sem gert hefur margar minni ár að skaðræðis fljótum.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.