Morgunblaðið - 21.08.1966, Blaðsíða 15

Sunnudagwr 21. Sgöst 1966
MORCU NBLAÐIÐ
15
... ..... IIr * .*ww«vw;;y^ v v -*>v '”í
Churchill viS hersýningu í Reykjavík.
Á við lanp>a skóla-
gön^u
Á héraðsmóti Sjálfstæðis-
manna á Siglufirði minntust þeir
séra Gunnar Gíslason og Bjarni
Benediktsson þess, að á skóla-
árum sínum hefðu þeir verið í
sild þar á staðnum. Með því
öfluðu þeir sér fjár til námsins,
svo sem venja hefur verið um
íslenzka ur.glinga fyrr og síðar.
Hvorugur ræðumanna gat hins-
vegar þess, sem er þó sízt þýð-
ingarminna. að þátttaka í störf-
um og atvinnuiífi þjóðarinnar er
mikilvægur þáttur í uppeldi
ungra íslendinga. í öðrum lönd-
um er slíkt fágætt og hefur til
skamms tíma talizt meðal undan
tekninga. Þess vegna hafa menn
þar reynt að herða og þroska
unglinga m.eð ferðum og útivist,
svo sem dr Matthías Jónasson
skýrði fyrir fáum dögum frá hér
í blaðinu í grein um sérstakan
þýzkan fyrirmyndarskóla. Sum-
arvinna íslenzkra námsmanna
hefur áreiðanlega orðið þeim til
verulegs þroska. Vonandi láta
íslendingar bættan efnahag ekki
verða til þess, að frá þeim heil-
brigðu lífsháttum sé horfið.
Þátttaka æskumanna í sem fjöl-
breyttustum störfum er á við
langa skólagöngu.
Haförninn lá í
Siglufjarðarhöfn
’ Þó að mikið hafi verið byggt
S Siglufirði, og þar sé nú mun
staðarlegra en áður var, þá var
þar um síðustu helgi dauflegt
um að litast miðað við það, sem
forðum gerðist. Á síldarárunum
var meira um iðandi starfslíf
á Siglufirði en annars staðar
mátti sjá. Þegar verksmiðju-
smiðjanna á Slglufirði um ókom-
in ár. Þar með verða þáttaskil
í atvinnusögu bæjarins. Jarð-
göngin á Sirákavegi hafa einnig
ómetanlega þýðingu, bæði fyrir
Siglufjarðarbæ og nágranna-
sveitirnar 5 Skagafirði. Segja
má, að Siglufjarðarbær hafi
fram að þessu verið einskonar
eyland meginhluta árs en verður
nú landfastur. Fróðlegt var að
fara inn í göngin. En ekki getur
það verið skemmtilegt starf að
vinna að gerð þeirra, þó að
ánægjulegt vtrði fyrir þá, sem
að verkinu hafa unnið, að líta
yfir það, þegar því er lokið.
Búizt er við að göngin í gegn-
um fjallið opnist nú um mánaða-
mótin. Þeir, sem bezt máttu vita
héldu, að vegurinn þar i gegn
yrði fær um næstu áramót. Það
voru þá enn ekki orðin aðili
í ófriðnum. Þar var lýst stefnu
þessara tveggja stórvelda, bæði
um það hverju ætti að ná með
ófriðnum og eftir að honum væri
lokið. Því miður hefur tekizt
misjafnlega að ná þeim fögru
markmiðum, sem þá var lýst. í
áttunda lið yfirlýsingarinnar var
t. d. rætt um nauðsyn þess, að
allar þjóðir létu aí valdbeitingu.
Nú, rúmum tuttugu árum eftir
stríðslokin er Austur-Evrópa
einskonar þjóðafangelsi, eins og
Berlínarmúrinn. sem varð fimm
ára nú I vikunni, er gleggst
vitni um. Örlög Pólverja eru því
hörmulegri sem ófriðurinn hófst
haustið 1939 til að hindra undir-
okun þeirra. Frá stríðslokum
hafa kommúnistar í Kína hrifs-
að til sín völdin, þar með of-
liggja I þvi, að tryggt var með
samningsgerðinni, að til vald-
beitingar yrði ekki gripið aftur
af hálfu Breta, jafnvel þótt þeir
teldu íslendinga ganga lengra í
útfærslu landhelginnar en al-
þjóðalög heimila. í stað vopna-
valds á alþjóðadómstóllinn að
skera úr. Þeir, sem telja slíka
samningsgerð íslendingum skað-
samlega, setja þjóð okkar á bekk
með lögbrjótum, ofbeldismönn-
um engu betri. Þessir talsmenn
ofbeldisins eru þjóðinni til
skammar, og ættu fyrir löngu
að hafa skilið, að málflutningur
þeirra fær engann hljómgrunn
hjá yfirgnætandi meirihluta
þjóðarinnar.
Bretar efna til
greinar, sem verða að fylgja í
kjölfarið um kaupgreiðslur. Hér
er ekki eingöngu um fjármál að
ræða, heldur tilvist og gæfu
pjóðarinnar, sem ekki verður
metin til fjár. Verðbólguvanda-
málið er svo margþætt, að til
lækningar þess þar lausn á
flestum okkar þjóðfélags-erfið-
leikum. Þjóðféiagshættir hér eru
slíkir, að ýmis konar tilkostnaður
hlýtur að verða mun meiri en í
flestum löndum öðrum. Við vilj-
um heilsteypt þ.ióðfélag og
byggja allt okkar land, en ekki
gerast verstöð á einu landshorni,
þó að það kynni að vera fjár-
hagslega hyggiiegast um sinn.
Ráðin gegn of-
þenslu
Á fslandi er meiri eftirspurn
eftir vinnuafli en hægt er að
fullnægja. Hitt kemur vonandi
engum valdamónnum á íslandi
til hugar að stefna vísvitandi að
því að skapa hér atvinnuleysi.
Verðbólgan er hættuleg, fyrst og
fremst einmitt vegna þess, að til
lengdar kann bún að draga úr
framkvæmdum og verða völd
að atvinnuieysi. Það er sá voði,
sem við umfram allt viljum forð-
ast. Atvinnuleysismarkmið Breta
er okkur því lítt skiljanlegt. En
ofþensla er okkur hættuleg til
lengdar eins og Bretum. Úrræð-
in til að draga úr þenslu eru
hvarvetna hin sömu. Að atvinnu
leysinu slepptu eru úrræði
brezku st’órnarinnar gegn því
m.a. þessi:
Hækkun vaxta.
Hækkun skatta.
Takmörkun bankalána.
Takmarkaðar fjárfestingar-
hömlur í nokkrum landshlutum.
Festing kaupgjalds og þar af
leiðandi festing verðlags.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 20. ágúst
reykur grúfði yfir bænum og
illgengt var um allar bryggjur
sökum síldarslors, var að vísu
ekki þrifalcgt um að litast. Engu
að síður var unun að fylgjast
með og taka þátt í öllu því starfi.
Nú voru söltunarbryggjurnar
tómar, stóðu eins og ónotaðar
stásstofur, engum til gagns. En
hin nýja tækni er sem betur fer
einnig farin að láta að sér kveða
í síldarflutningum. Á fimmtu-
daginn í fyrri viku kom Haf-
örninn, hið nýja skip Síldar-
verksmiðja ríkisins í fyrsta
skipti til Siglufjarðar og flutti
þangað síld af fjarlægum mið-
um. Þetta skip er sagt hið þriðja
að stærð af þeim, sem í eigu
íslendinga eru. Mað tilkomu þess
er hinum miklu síldarverksmiðj-
um á Siglufirði fengin efnivara,
sem þær iililega hefur skort hin
síðari ár. Síldveiðiflotinn hefur
einnig af þessu mikið gagn, ekki
sízt á meðan hann er á fjarlæg-
um miðum. Sagt er, að sumir
Austfirðingar amist við þessum
ráðstöfunum. Af fyrri reynslu
ættu þó engir að skilja betur en
einmitt þeir, að sá tími kann að
koma, að þvílíkir flutningar
verði þeim jafn brýn nauðsyn
og Siglfirðingum nú. Síldar-
flutningar eru hagkvæm at-
vinnujöfnun öllum til góðs.
larðgöngin á
Strákavegi
Sjálfir ha^a Siglfirðingar
brugðizt af dugnaði og myndar-
skap við erfiðleikum undanfar-
inna ára, en ríkisvaldið hefur
einnig fyrr og síðar reynt að
létta undir með þeim.
Vonandi á Haförninn eftir að
tryggja starfrækslu síldarverk-
verður mikill dagur í sögu þessa
landshluta. Þar eiga margir hlut
að, enginn þó frekar en Einar
Ingimundarson, sem með lagni
sinni og áhuga ýtti málinu
áleiðis. Vegurinn fyrir Ólafs-
fjarðarmúla er annað stórvirkið
sem nú er verið að ljúka á þess-
um slóðuro. Eftirá eiga menn
vafalaust erfitt með að skilja,
hvernig unnt var að vera án
þessara mannvirkja. Eftirá vilja
allir þakka sér slíkar fram-
kvæmdir. En óneitanlega fer
sjálfshólið illa í munni þeirra,
sem stöðugt er að telja eftir
skattana, sem fara til þess að
gera land okkar byggilegra með
þessu móti ng öðru.
Fyrir 25 árum
Nú í vikunni, þ. e. hinn 16.
ágúst, voru rétt 25 ár liðin frá
því að Winston Churchill steig
hér á land og dvaldi dagstund
í Reykjavik. Þá voru úrslit
heimsstyrjaldarinnai óráðin, og
Bretar í djúpuvn öldudal, ef svo
má segja. Af endurminningum
Churchills er Ijóst, að honum
hefur þótt vænt um, hversu hon-
um var vel tekið af öllum al-
menningi hér. Hann hefur kom-
izt við af því að finna, að menn
á þessari fjarlægu eyju óskuðu
honum og þjóð hans sigurs í
þeim heljarátökum, sem þá
stóðu.
Eins og kunnugt er, þá var
Churchill að koma af fundi með
Roosevelt Bandaríkjaforseta en
þeir hittijst á herskipi við
strendur Nýfundnalands. Þar
sömdu þeir hina svokölluðu At-
lantsskrá, The Atlantic
Charter. Sú yfirlýsing var gefin
hinn 12. ágúst 1941 og hafði því
meiri þýðingu sem Bandaríkin
beldi, staðið að árásum á Suð-
ur-Kóreu, Tíbet, Indland og
Suður-Vietnam. Ástandið þar
hefur aldrei verið uggvænlegra
en nú, eins og U Thant, fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóð-
anna lýsti eft.ir viðtöl sín við
valdamennina í Moskvu. Tími
valdbeitingar þjóða í milli er
þess vegna enn langt frá því
liðinn.
Kunna ekki að
skammast sín
fslendingar telja sjálfa sig allra
manna friðsamasta og miklast
yfir vopnleysi sínu. Þess vegna
mætti ætla, að hér fyndust
fáir formælendur valdbeitingar
þjóða í milli, nema ef vera
skyldi allra æstustu línukomm-
ar. En Tírninn skrifar dag eftir
dag á þann veg, að ekki verður
skilið öðru vísi en hann sækist
eftir lögleysi og ofbeldi í sam-
skiptum þjóða, og þar af leið-
andi valdbeitingu. Vinstri stjór-
inni tókst meðferð landhelgis-
málsins 1958 svo að Bretar
ætluðu að beita valdi til
að knýja okkur til að láta af
rétti okkar. Eftir að vinstri
stjórnin hljópst af hólmi var
viturlegri málsmeðferð upp tek-
in með þeim afleiðingum, að
Bretar létu af valdbeitingar-
áformum sínum. Síðan unnu ís-
lendingar fullan sigur með samn-
ingsgerðinní i marz 1961. Slíkur
árangur vopnlausrar smáþjóðar
gegn vígbúnu stórveldi er sann-
ast að segja einsdæmi. Þau mála-
lok voru báðum til sóma, íslend-
ingum og Bretum. En þrátt fyrir
það leyfir Tíminn sér að skrifa
svo sem sigur fslendinga hafi
verið þjóðsvik. Svikin eiga að
atviimuleysis
Lítið hlé er á orðaflaum
stjórnarandstar-ðinga um verð-
bólguna. Atlt það tal væri virð-
ingarvert, ef það beindist að því
að skýra eðli þessa vandamáls
fyrir almenningi og leita að lausn
þess. Því fer hinsvegar fjarri,
að svo sé.
Jafnvel ráðstafanir brezku
stjórnarinnar hafa ekki orðið
hinum íslenzku orðhákum að
kenningu. Samanburður á ástand
ingu hér og í Bretlandi er þó
harla lærdómsríkur fyrir okkur.
Sá meginmunur er á, að vand-
ræði Breta stafa fyrst og fremst
af því, að þeir framleiða of lítið
og hagvöxtur þar í landi of hæg-
fara. Enda er framleiðslukostn-
aður þeirra svo mikill, að hann
dregur mjög úr útflutningi
þeirra. Vegna þessa kostnaðar
telja þ *:r þenslu í landinu svo
mikla, að úr henni verði að
draga, þ.á.m. með því að efna
til atvinnuievsis, sem mundi
svara til þess, að íslenzk stjórn-
völd beittu sér fyrir, að 700 til
1400 manns hér væru gerðir at-
vinnulausir.
Marjrþa'tt
vandamál
íslendingcr hafa aftur á móti
aukið framleiðslu sína ár frá ári,
og nú hraðar til langframa en
nokkru sinni fyrr. Langsamlega
meginhluti framleiðslunnar hef-
ur selzt góðu verði og hefur veitt
þeim, er að henni vinna, svo góð
lífskjör, að meginvandi okk-
ar er sá, að aðrar starfsgreinar
hafa orðið að greiða hærra kaup
en þær geta undir staðið án verð
hækkana og þess vegna orðið
að hækka hið innlenda verðlag.
Þetta á í ríkustum mæli við um
landbúnaðinn en einnig um
ýmsan iðnað. Sökum mikils afla
og hagstæðs verðlags hafa þýð-
ingarmestu greinar sjávarútvegs-
ins og þó einkum síldveiðarnar
getað staðið undir mun hærra
kaupgjaldi en aðrar atvinnu-
Hvaða úrræði önn-
ur eru til?
Hér skarnmast stjórnarand-
stæðingar stöðugt yfir því, að
ríkisstjórnin sé ekki nógu úr-
ræðagóð í baráttunni gegn verð-
bólgunni. Sjálfir vilja þeir
lækka vexti, auka útlán og
lækka skatta í þessu skyni. Þeir
vilja sem sé fara þveröfugt að
við það, sem Bretar og allir aðrir
telja nauðsynlegt, þegar draga
á úr eða vjnna bug á verðbólgu.
fslenzkir stjórnarandstæðing-
ar láta einnig svo sem kaupgjald
hafi litla eða sáralitla þýðingu
í þessum efnnm. Einnig í því
brjóta þeir þvert í bága við að-
gerðir brezku stjórnarinnar.
Auðvitað þykir brezku stjórn-
inni síður en svo gott að þurfa
að binda kaupgjaid. Ýms helztu
verkalýðsféiögin þar í landi eru
þessu algjörlega andvíg. Sjálfur
er verkamannaflokkurinn klof-
inn um málið í brezka þinginu.
Engu að síður tekur brezka
stjórnin alla þessa örðugleika á
sig af því að henni að ljóst að
kaupgjaldið hefur úrslitaþýð-
ingu. Án festingar þess eða hófs
í kaupkröfunni er baráttan gegn
verðbólgu voidaus. Sannleikur-
inn er sá, að íslenzka ríkisstjórn-
in hefur reynt öli tiitæk úrræði
gegn verðbólgu, önnur en þau,
að hún telur ekki ráðlegt að
beita fjárfestingarhömlum og at-
vinnuleysi. Reynslan af fjár-
festingarhömlum frá fyrri árum
er svo slæm, að hún hvetur ekki
til þess, aó úriæði það sé tekið
upp á ný. Né heldur mun nú-
verandi stiórn með nokkru móti
fást til þess að skipuleggja at-
vinnuleysi. Því skal raunar ekki
heldur trúað um íslenzka stjórn-
arandstæðinga, að þeir séu þess
hvetjandi. En ef þeir meina
nokkuð moð andúðarhjali sínu
gegn verðbólgu, hljóta þeir að
fást til þess að reyna að hafa
hóf á kaupkröfugerð. Ástæðan
til þess er því brýnni sem óraun-
hæfar kauphækkanir verða laun-
þegum að engu gagni.