Morgunblaðið - 11.09.1966, Qupperneq 10

10
MORGU NBLAÐIÐ
Sunnudagur 11. sept. 1966
KAUPUM ÍSLENZKA ÍDNADARVÖRU
IÐNlSÝNINGlN
' * ■
Haraldur Asgeirsson, verkfræðingur,
forstjóri Rannsóknarstofnunnar byggingariðnaðarins
ÍSLENZKUR STEINEFNAIÐNABUR
ÞRIÐJUNGS alin á þykkt, alin
á breidd og tvæx á lengd — þann
ig voru steinnellurnar í tröppun-
um að því húsi, sem nú er orð-
inn ráðherrabústaður — og all-
ur grunnurinn úr álíka stein-
um, en þykkari og upphækk-
unin á Elleísensílötinni að fram
an og innan. — Hér hafði snill-
ingur í iðn lagt hönd að verki.
„Það var hann Gvendur grjót-
páll, sem gerði færan veg“ —
eða e.t.v. .Tens Vejman — en þó
varla, því að þessi mun hafa ver
ið norskur og sat sumarlangt við
að höggva grjót fyrir hvalveiði
manninn vestur í Önundarfirði.
Mér fannst ég vera í nánd við
þénnan gamla menn, er ég skoð
aði rennislétta steinfleti úti á
hlíð, þar sem mótaði fyrir 6
þumlunga djúpum borholuhelm-
ingum í þráðbeinni röð í sprengd
um steinflötum.
Nú er þessi handiðnaður horf-
inn úr atvinnulífí okkar — leyst
ur af hólma af vélvæðingu.
J „Á Iágu leiði stendur
! nú lítU, gömul fjöl,
j sem skökk og skæld er orðin
j og skriftin niáð og föl.
I Og hana hlaut hann Gvendur
j Við hvert hans spor var steinn,
j en á hans lága leiði
j menn lögðu aldrei neinn“.
1 Þetta segir Magnús Ásgeirs-
son, og víst er, að mennirnir eru
okkur gleymdir, en Alþingishús
ið eitt er þó verðugur minnis-
varði um þessa iðn.
Saga steiniðnaðar á íslandi
vgfður ekki rakin í þessu grein-
arkorni, — enda óhægt um vik
að fá upplýsingar i tölum, sem
gefa glögga mynd af þróun þessa
iðnaðar á síðustu 25 árum. Eldri
sagan er allvel varðveitt í hinni
stórmerku byggingarsögu, sem
próf. Guðmundur Hannesson
skrifaði að undirlagi dr. Guðm.
Finnbogasonar, ritstjóra Iðnsögu
íslands. Þessi bók var rituð „til
minja um sjötív. og fimm ára af
mæli Iðnaðarmannafélagsins í
Reykjavík 3. febrúar 1942“. Vel
er það, að áforrnað er að minn-
ast 100 ára afmælisins á næsta
ári, og er vonandi, að það verði
gert á svipaðan hátt, því þótt
tæki og að'ferðir liðinna tíma
henti ekki í staríi okkar í dag,
er hverjum manni hollt að kynn
ast því, hvernig iðngrein hans
hefir þróazt, og á hvern hátt
nýjungarnar nafa borizt inn í iðn
ina.
Síðustu 25 ár hafa verið mikl
ir byltingartimar í íslenzku þjóð
lífi, við höfum skipt algjörlega
um atvinnuhætti — skapað okk
ar hagsæld og velmegun, meiri
en áður var þekkt, — skapað
okkur nýtt og betra land. Á þéss
um tíma héJt tæknin innreið sína
í steinefnaiðnaðinn, eins og á
öðrum sviðum athafanalífsins —
hin skólaða • véltækniöld. Regin-
munur' er á viðhorfi manna til
efna og aðferða. í stað brjóst-
vitsins eins, og persónulega afl-
aðrar reynslu, höfum við nú tölu
víslegar niðurstöður yfir alla
helztu eiginleika, sem byggingar
efni okkar búa yfir. En til þess
að beita þessum tölum, þarf vissu
lega meira higvit en meðan
„reynslan" ein var ríkjandi. Hitt
er svo annað mál, að aðstæður
sældar fyrir jðnaðinn hafa verið
allóhagstæðar. Einkum er það
tvennt, sem veldur: Annars veg
ar smæð fyrirtækja, sérstaklega
í byggingariðnaðinum, en' hins
vegar skortur á verðvitund og
verðþekkingu.
Fyrirtæki, sem óskar að fram
leiða forspennta steypuhluta,
t.d. stigaþrep, handrið, sillur, súl
ur, loft, eða veggfleti, verður að
selja vöru sina tiltölulega smá-
um fyrirtækjum, sem litla mögu
leika hafa á að meta verð og
gæði á framleiðslunni í saman-
burði við venjulegar byggingar
aðferðir. Afleiðing af þessu verð
ur sú, að frarr.leiðandinn finnur
ekki grundvöll t;l þess að færa
út kvíarnar eða hefja framleiðslu
á vörum, sem gætu orðið bygg-
ingariðnaðinum lyftistöng.
Það háir einnig steiniðnrekend
anum, eins og öðrum iðnrekend-
um í landinu, að verðútreikning-
ar frá því í gær eru vafasamir í
dag og verða harla haldlitlir á
morgun vegna síaukinnar verð-
bólgu.
Alvarlegust eru þó áhrif verð-
bólgunnar á verðvitundina, sem
er orðin svo sljóvguð, að almenn
ingur gerir sér mjög óljósa grein
fyrir samrærni í vöru- og vinnu
legra breytinga, cnda háir þetta
hinni eðlilegu iðnvæðingu, sem
framundan er.
Óhjákvæmilegt er í flestum til
fellum, að auknum vörugæðum
fylgi verðaukning, og það er
vandi framieiðenda að stilla þess
um atriðum svo saman, að sem
mest hagræði náist fyrir bæði
framleiðendur og neytendur.
Það er sjálfskaparvíti framleið-
anda að búa til t.d. svo lélegan
hleðslustein eða steinsteypta
pípu, að steypar dragi í sig vatn,
eins og sykuimoli, og frýs þá eða
tærist í sundur á stuttum tíma.
Hitt er að grafa fjársjóði, að
nota miklu meira sement en þörf
er á.
Svo sem að framan hefir verið
minnzt, eru helztu gæðakröfur
til steinefnaiðnaðar töluvíslegs
eðlis, og því maclanlegt hversu
vel eða ilia framleiðslan mætir
þessum kröfum. Islenzkir staðl-
ar fyrir þessum kröfum eru hins
vegar engir til, og meðan svo er
hefir lélega tramleiðslan allt of
góða aðstöðu til þees að drepa
niður þá vönduðu. Skorturinn á
stöðlum er að vísu brúaður með
því að verkfræðingar binda út-
reikninga sina við erlenda staðla
en þetta er ekki nægjanleg vörn
fyrir ísl. steinsteypuiðnað, þar
sem störf verkfræðingsins eru
nær eingöngu unnin á teikni-
borði, fjarri iðnaðinum sjálfum.
Á síðustu árum hefir fjöldi
tækniskólaðra manna aukizt
mjög mikxð í landinu. Með þessu
hafa möguleikar steinefnaiðnað-
ar bantað stórlega. Hins vegar
hefir steinefnaiðnaðurinn e. t. v.
ekki áttað sig nægj anlega vel á
þeim ábata, sem er samfara fjár
festingu þeirra í þekkingu. Má
hér benda á, að laun sérhæfðra
starfskrafta koma líka kostnað-
armegin á skattskýrslunum, —
þótt skattamálum sé haldið utan
þessarar greinar.
íslenzkur steinetnaiðnaður hef
ir á síðustu árum tekið stórstíg-
um framförum, en tramtíðin hlýt
ur þó að íæra með sér tröllaukn
ingu þeirra. Til þess að braut
framfaranna verði sem greiðfær
ust, er nauðsyniegt að undirstað
an verði traust. Opinber aðstoð
er mikilvæg, og því ber að fagna
nýju rannsóknamál&lögunum, en
með þeim er m.a. lagður ail-
traustur grundvöllur fyrir Rann
sóknastofnun bzyggingariðnaðar
ins, sem hefir á að skipa ráð-
gjöfum og stjórnarfulltrúum frá
iðnaðinum sjálfum. Vonandi á
þessi stofnun eftir að verða stein
efnaiðnaðinum að miklu liði. Þó
er ekki æskilegt, að þessi stofn-
un verði eina íorsjá iðnaðarins,
enda hefir hún í mörg önnur
horn að líta. Æskilegast væri,
meðan iðnfyrirtækin eru lítil og
dreifð, að þau befðu samvinnu
um það að koma upp tækniskrif
stofu eða skrifstofum, þar sem
sérhæfðir menn gætú helgað sig
leit að nýjum og bættum fram-
leiðsluháttum fyrir iðnaðinn.
Markvissar rannsóknir af þessu
tagi virðast lykillinn að farsæld
iðnaðarins, einkum vestan hafs,
þar sem jafnvel 5% af fram-
leiðslukostnaði er lagður í slíkar
rannsóknir.
Við notum nú erlendar vélar
og orku í steinefnaiðnaði okkar
með góðum árangri, en miklu
betur má, ef duga skal. Það virð
ist vera tákn þeirra tíma, sem
við erum að færast inn í, að hug
arorkan er sá aflvaki, sem mest
reynir á.
Gvendur grjótpáll næstu fram
tíðar verður að vera hugsuður,
ef hann á að geta staðið í því
hlutverki sínu að byggja þá minn
isvarða, sem verða þeim tíma
verðugir.