Morgunblaðið - 24.09.1966, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagrut 24 sept. 196«
„Það er engin fátækt leng-
ur til í þessu þjóðféiagi"
Afmælisviðtal við Sigmund
Jónsson, kaupmann á Þingeyri,
áttræðan
Þar sem flakiff af Hammónu,
tvimastraðri skonnortunni sem
eitt sinn sigldi stolt um öll
heimsins höf, — og nú liggur
brotin og begld rétt í fjöru-
borðinu, — þar sem flakið af
Hammónu ræffur skilum flóðs
og fjöru, þar sem gránar í fjöll-
unum á Giámu á kyrrum haust-
nóttum, þar sem logniff er slíkt,
að enginn spegill endurkastar
betur samspili hafs, hauðurs og
himins, — þar er Dýrafjörður.
Og þarna á hann Sigmundur
heima.
Sigmundur Jónsson á 80 ára
afmæii í dag. Hann hefur staffið
í eldinum um rúmlega 50 ára
skeið á Þingeyri, staðið uppúr
dægurþrasi um langt skeið, og
er nú veimetinn borgari á staðn-
um. Við áttum leið framhjá á
dögunum, og rétt skruppum
inn á hið gestrisna heimili hans
og áttum við hann viðtal um
ævi hans og lífshlaup, meðan
við þáðum þar góðar veitingar.
Og Sigmundur hefur samtal-
ið:
„Já, það er rétt, ég er að verða
áttræður, en hvernig veizt þú
það, ókunnugur maðurinn? Þú
óskar eftir samtali við mig í
tilefni afmælisins. Ég ætlaði nú
að leyna því í lengstu lög, en
úr því að ekki er hægt að kom-
ast hjá því, þá verður þetta að
vera stutt og mestmegnis rabb
um unglingsárin.
Það stöðvar enginn tímans
þunga nið. Ég er nú að fara
niður í félagsstigann, sem ég
raunar komst aldrei hátt í, og
kominn í vörn við Elli kerlingu,
og brestur orðið minni nokkuð.
Ég er fæddur í Villingadal
á Ingjaldssandi í Önundarfirði,
sunnanvert og utan við þann
fjörð. Foreldrar mínir voru
Sveinfríður Sigmundsdóttir og
Jón Jónsson, og er ég að ætt-
erni til upprunninn á Ingjalds-
sandi, en hann tilheyrir eigin-
lega Mýrarhreppi í Dýrafirði.
Við vorum tvíburar Guðmund-
ur Mosdal og ég, og getur þú
aflað þér upplýsingar um ætt-
fræði í sambandi við hann, en
hann er látinn fyrir nokrum ár-
um.
Faðir minn deyr, þegar ég er
3 mánaða gamall, og vorum við
3 systkinin þá. Þá flytzt móðir
mín að Hrauni til foreldra sinna.
Þaðan fer hún síðar að Sæbóli
á Ingjaldssandi og giftist þar
öðru sinni, Jóni Bjarnasyni. Ég
var aldrei með móður minni
nema lítið. Ég ólst upp á góðu
heimili hjá afa mínum og ömmu,
Sigmundi Sveinssyni og Þuríði
Eiríksdóttur, sem lengst af
bjuggu á Hrauni á Ingjaldssandi.
Þar vandist ég á góða siði eða
dyggðir, sem þá voru kallaðar,
eins og reglusemi, nýtni og spar
semi, svo að eitthvað sé nefnt.
Þetta hefur haldizt við mig síð-
an og sannast því á mér spak-
mælið gamla: „Hvað ungur nem
ur, gamall temur.“
Nú eru þessar fornu dyggðir
kallaðar af flestum nízka eða
tímaleysi á Vestfjörðum, en þeir
um það, sem þannig mæla.
Á æskuheimili mínu var allur
matur skammtaður, já, þar fékk
að geirnegla og smíða kistla og
áhöld, sem þá voru notuð á
heimilinu.
Fyrstu skíðin mín voru tunnu
stafir, en síðar gat ég sjálfur
smíðað mér eigin skíði. Þau voru
úr góðri furu. Við þau skemmti
ég mér bæði vel og lengi. Fór
j oft yfir heiðar og fjallvegi á
i unglingsárunum, á skíðunum
með broddstafinn gamla í hönd-
unum til að stjórna ferðinni, og
hafði gaman af.
Það sem ég lærði af þessu á
unglingsárunum mínum, var
flest lagt niður á hilluna. Kaup-
staðarferðirnar hjá okkur voru
farnar til Flateyrar, oftast á
bát, en stundum yfir Sandsheiði.
Þá voru læknisvitjanir oft erf-
iðar.
Þegar ég var 15 ára fluttist
ég til Flateyrar með heimilis-
fólki mínu, og var nokkur ár
sjómaður á Flateyri á þilskipum.
Sígmundur Jónsson og frú Friða Jóhannesdóttir.
til Þingeyrar árið 1910. Þetta
var snjóavetur mikill, og erfið
var færðin yfir Gemlufallsheiði.
Við vorum eina 10 tíma að klofa
snjóinn yfir heiðina, en skíðin
björguðu mér eins og fyrri dag-
inn. Samt var ekki gott skíða-
færi. Lausamjöll, og við sukk-
um mikið í. Þegar ég kom til
Þingeyrar var ég með tvær
hendur tómar. Átti ekkert. En
þá kynntist ég öðlingsmanni, hér
aðslæknirium Gunnlaugi Þor-
steinssyni, en hérað hans náði
yfir Dýrafjörð, Súgandafjörð og
Arnarfjörð.

jpsk-xxm
Dýrafjörður, Spegilsléttur. Nýju hafnarmannvirkin í forsýn.
hver maður sinn skammt, eins ^
og endurtók sig hérna á kreppu
árunum. Askar, hornspænir og
fleirí frumstæð áhöld voru þá
í notkun, sem nú- tilheyra minja j
söfnum. Heimilisiðnaður var þá (
mikill á heimilum, og verð ég j
að gorta af því, að ég var leik- I
inn orðinn í því að setja upp
í vefstól, eins og kallað var, J
og vefa voðir, bæði vaðmál, ein- j
skeftu í vinnuklæði og svuntur
og annan vefnað. Einnig óf ég
gjarðir úr hrossahári.
Afi minn var hagur vel. Atti
hefilbekk og algengustu verk-
færi. Með tilsögn hans lærði ég
Verzlunar- og íbúðarhús Sigmun dar Jónssonar, eins og það litur
út í dag.
Einnig var ég um skeið verk-
stjóri á stakksstæði. Þá var all-
ur fiskur þurrkaður, og Berg'ur
Rósinkransson gerði út skútur
á Flateyri. Með vinnu minni
á Flateyri var ég búinn að reyta
saman peninga til að fara súður
í Flensborgarskólann. Afi minn
hjálpaði einnig upp á efnahag-
inn. Ég var eitt ár í Flensborg.
Hafði fengið nokkra tilsögn í
heimahéraði hjá föður Einars
Kristjánssonar heildsala og
þeirra bræðra. Ég bjó í heima-
vist í skólanum. Þá var Jón
Þórarinsson, síðar fræðslumála-
stjóri, skólastjóri. Ég hafði úr-
valskennara, en ég nefni fáa,
meðal þeirra voru Ögmundur
Sigurðsson og séra Magnús
Helgason.
Eftir veru mína í Flensborg
fór ég í Verzlunarskólann. Hann
var þá til húsa í Kolasundi, og
munu eldri Reýkvíkingar muna
eftir því. Ég bjó inn á Lauga-
vegi 79 hjá Guðmundi Jakobs-
syni. Við strákarnir hlupum oft
í frímínútum inn í Thomsens
magasín, sem var þarna rétt
hjá og einnig í Zimsens verzlun.
Þá var Ólafur Eyjólfsson skóla-
stjóri Verzlunarskólans. Mér
líkaði vel við hann. Ágúst H.
Bjarnason kenndi og við skól-
ann og Sigríður Jónsdóttir og
fleiri ágætis menn. Ég kom
aftur heim til Flateyrar, og árin
1909 og 1910 var ég sjúklingur
þar. Móðursystir mín, Jónasína
Sigurðardóttir bjó á Þingeyri,
en maður hennar hét Ólafur
Magnússon, sem síðar fluttist til
Reykjavíkur. Þau hjón buðu mér
Hann lánaði mér mestan part
af farareyrinum suður til Reykja
víkur, og þá vorum við eigin-
lega nýlega orðnir kunningjar.
Ég rápaði þarna um Reykjavík
og Hafnarfjörð um tíma, og
fékk engin svör frá neinum.
Þá hitti ég skólabróður minn,
sem sagði mér frá heildsala, sem
vafalaust myndi taka mér vel.
hann héti Fritz Nathan, væri
Gyðingur að ætterni, og sjálf-
sagt kannast margir Við nafnið,
því að heildverzlun Nathans og
Olsens er vel þekkt um íslands-
byggðir. Hann talaði dönsku og
mér gekk ekki vel að skilja.
Hann spurði, hvort ég ætti pen
inga? Því var fljótsvarað. Þá
átti ég enga. En hann bauðst þá
til að lána mér vörur gegn
tryggingu góðra manna. Og ég
átti góða að. Séra Þórður Ól-
afsson prófastur og Gunnlaug-
ur Þorsteinsson héraðslæknir
gengu í ábyrgð fyrir mig, og
svo komu vörurnar vestur.
Það var árið 1910, sem ég stofn
aði verzlun mína á Þingeyri,
svo að hún er núna 56 ára. Ég !
byrjaði með tvær hendur tóm- J
ar, en með guðs hjálp og góðra
manna, hefur þetta lánazt fram
á þennan dag. Og ég gat borg-
að skuldina.
Og hef alltaf átt þetta láns-
traust, andskota peninginn,
sem ég hef átt. Ég reyndi alltaf
að vera heiðarlegur og standa
í skilum. Ég hefði svo sem vel
getað haft þetta stærra í snið-
um, eins og hjá öðrum. En af
því varð ekki. Það má segja að
I ég hafi lifað á lánstrausti og
skilsemi alla mína tíð.
í sambandi við verzlunina
fékkst ég dálítið við útgerð á
skútuöldinni, bæði fyrir sjálfan
mig og í samvinnu við aðra.
Ég kom fiskinum í þurrk hjá
Proppebræðrum. Ég gerði út
skútu, sem hét Lúlla og var
keypt frá Patreksfirði.
Verzlun mína byrjaði ég í
kjallara hjá tengdaföður mín-
um, í gamla pósthúsinu.
30. september árið 1911 kvænt
ist ég Fríðu Jóhannesardóttur,
dóttur Jóhannesar Ólafssonar,
sem lengi var hreppstjóri, fædd
ur og uppalinn í Haukadal, bróð
ir Matthíasar, en báðir voru þeir
alþingismenn.
Það mætti segja, að konan og
verzlunin kæmu bæði upp í fang
ið á mér í einu. Maður fianar
þetta beint út i þetta, í lífið og
framtíðina, og svo fórum við að
eignast börn.
Ég var snemma skepnuvinur,
og ásamt verzluninni rak ég
smábúskap lengi vel. Atti þeg-
ar bezt lét 25 kindur, kú og einn
hest. Ég hirti alltaf sjálfur um
mínar skepnur.
Það var árið 1934, sem ég
kom með fyrsta vörubílinn hing
að í plássið, og tveim árum síð-
ar fyrsta fólksbílinn. Vörubíll-
inn var gamli Ford, eins og
hálfs . tonn að stærð. Árgerð-
in var 1932 og bíllinn sá er enn
við lýði á Flateyri. Magnús Am-
lín, sem hjá mér vann í 20 ár,
var bílstjóri.
Þessi bílkostur bætti mikið úr
flutningaþörfinni hér, þótt veg-
ir væru lélegir hér um slóðir.
Fyrir utan Magnús, ók Bjarni
Jónsson hjá Fossberg þessum
bílum. Ég hef haft fáa starfs-
menn, en góða, og hefur það
verið gæfa mín.
Á þessum árum rak ég einnig
ferjubát á Dýrafirði í sambandi
við bílana og aðra flutninga.
Við hjónin eignuðumst 7 börn
en tvö dóu í æsku. Þau sem lifa
eru þessi: Ingibjörg, gift Eðvarð
Proppé, Þórður, sem hjá mér
vinnur, kvæntur Hönnu Proppé,
Camilla, gift Matthíasi Guð-
mundssyni vélsmið hér, Hulda,
gift Árna Stefánssyni hreppstj.
og oddvita hér og Haraldur, sem
vinnur hjá Olíuverzlun íslands,
kvæntur Halldóru Þorláksdótt-
ur frá Bakkafirði.
Ég tel mig hafa verið skvldu-
rækinn í starfi og aldrei verið
„klukkugægir.'* Ég hefi verið
gleðinnar og gæfunnar barn,
þótt stundum hafi syrt í á.'inn.'
Ég hef verið kirkjurækinn ailt
mitt líf. Fyrr á árum stundaði
ég íþróttir af kappi.
Úr því þú spyrð mig, um að-
búnað gamla fólksins í landinu
get ég svarað því einu til, að
það er vel gert við gamla fólk-
ið í landinu. Og okkar stjórh
hefur staðið sig vel. Og það er
alveg sama, hvernig andstæðing
arnir láta, hún á allt gott skii-
ið. Ég hef nú verið henni
fylgjandi alla mína tíð, og mer
dettur ekki einu sinni í hug að
fara „hina leiðina“, enda er þá
tæpast um skíðafæri að ræoa.;
Mér finnst þessi stjórn hafa gert,
flesta hluti vel, og menn verða
að unna henni þess sannmælis.
Jú, ég hef auðvitað komizt
í það, að verða falin trúnaðar-
störf fyrir sveit mína. Bæði hef
ég verið endurskoðandi íyrir
sparisjóðinn og kaupfélagið
rramhald á bls. 25